مقایسه دیدگاه آیت‌الله مصباح یزدی و آیت‌الله طالقانی در رابطه با انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 استاد علوم سیاسی دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

در این مقاله با مطالعه آثار مکتوب آیت‌الله‌طالقانی و آیت‌الله‌مصباح‌یزدی و تشکیل جدول مقایسه‌ای و اخذ نقاط مشترک و متمایز با استفاده از روش کیفی تحلیل تم به منظور پاسخ به این سوال که «نظرگاه‌های آیت‌الله‌طالقانی و آیت‌الله‌مصباح‌یزدی در خصوص انقلاب و انقلاب اسلامی ایران چیست و نقاط افتراق و اشتراک آن کدام است؟» اقدام به مقایسة نوآورانة روشی و دیدگاه‌های صاحب‌نظران صدرالاشاره شد. ابتداً با هدف گردآوری متن مورد بررسی از ابزار فیش برداری از منابع، متون و اسناد بهره جسته و در سطح تحلیل اسنادی با مراجعه به نظریه‌ها و مقالات معتبر در خصوص «انقلاب و مضامین مورد تاکید صاحب‌نظران» مورد بررسی قرار گرفت و «بهرة نظری» جداول تدوین و در ستون (مبدا مقایسه) مندرج گردید؛ و سپس وفق فرایند روش «تحلیل مضمون»، مضامین مورد نیاز از متون گردآوری شده، اخذ و دسته‌بندی و در ستون‌های مربوطه در «جدول مقایسه‌ای» گنجانیده شد و در نهایت به منظور مقایسه جزء به جزء دیدگاه‌ها، نقاط افتراق و اشتراک، استخراج و در ستون مربوطه درج گردید. از مجموع یافته‌ها، می توان به اشتراکات نظری منتج از هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی اسلامی اشاره و در تمایزات دیدگاه مرحوم‌طالقانی می‌توان به رویکرد تک‌عامله، سلبی، سیاسی و تبیین انقلاب با گزارة رابطه استبدادگر و استبداد شونده و برجستگی نقش توده‌ها و شورا در حکومت اشاره کرد و در تمایزات دیدگاه مرحوم‌مصباح‌یزدی نیز به رویکرد ایجابی، فرهنگی، چندعامله و تاکید بر موثریت نخبگان، کارگزاران و نهادهای اجتماعی در حکومت و برجستگی نقش اسلامیت در مفهوم مردم‌سالاری دینی و اهمیت نقش رهبر و مردم در شکل‌گیری انقلاب و حکومت اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparing the views of Ayatollah Mesbah Yazdi and Ayatollah Taleghani regarding the Islamic Revolution of Iran

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mehdi Hoseini 1
  • Abbas Keshavarz Shokri 2
  • Akram Khalife 1
1 Ph.D student of Islamic Revolution Political Studies, Shahid University, Tehran, Iran
2 Professor of Political Science, Shahid University, Tehran, Iran
چکیده [English]

First, in this article, the writings of Ayatollah Taleghani and Ayatollah Mesbah Yazdi were studied, and then, in order to compare their views, we made a table, which includes columns of the common and different points of the opinions of these two scientists. And by using the method of qualitative analysis - thematic analysis - to these questions: (What are the views and definitions of Taleghani and Mesbah-Yazdi regarding the concepts of "Revolution" and "Islamic Revolution of Iran"? And what are the theoretical differences? Answer gave we have given.
Then we concluded that they agree on the definition of revolution in the foundations of Islamic ontology and epistemology. But Mr. Taleghani's approach has one-factor, negative, political characteristics and the propositions "relationship between the tyrant and the oppressed" and "the role of the masses and the council in the government" are visible in his definition of "revolution" and the concept of "democracy" in the proposition "religious democracy" It is of great importance to him.
However, Mr. Mesbah-Yazdi's approach has positive, cultural, and multifactorial characteristics, and the concepts of "the role of the leader, people, elites, agents, and social institutions" are evident in his definition of "revolution". Also, the concept of "Islamism" in the proposition of "religious democracy" is more important for him.

کلیدواژه‌ها [English]

  • revolution
  • Islamic revolution
  • Ayatollah Taleghani
  • Ayatollah Mesbah Yazdi
  • افراسیابی، بهرام (1360) طالقانی و تاریخ، تهران: انتشارات نیلوفر.
  • بسته نگار، محمد (1393) رساله ای در باب حکومت؛ طالقانی؛ نظریه پرداز دموکراسی شورایی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: صمدیه.
  • دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سید‌مهدی؛ آذر، عادل (1386) روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت، تهران: نشر صفار.
  • دانایی‌فرد، حسن؛ امامی، مجتبی (1386) «استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد»، اندیشه مدیریت، سال اول، شماره دوم، پاییز و زمستان، صص 69 - 76.
  • شیرخانی، علی (1377) زندگی و اندیشه سیاسی آیت‌الله ‌طالقانی، نشریه علوم سیاسی؛ شماره 2، صص 208 - 241.
  • شیرخانی، علی (1380) نظام شورایی در اندیشه آیت‌الله‌ طالقانی، فصلنامه علوم سیاسی؛ شماره 14، صص 221 - 242.
  • طالقانی، سید‌محمود (1358 الف) پرتوی از قرآن، جلد 5، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • طالقانی، سید‌محمود (1358 ب) مجموعه گفتار پدر طالقانی: با قرآن در صحنه، تهران: انتشارات سازمان مجاهدین خلق ایران.
  • طالقانی، سید‌محمود (1359 الف) از آزادی تا شهادت، تهران: انتشارات ابوذر.
  • طالقانی، سید‌محمود (1359 ب) طرح نظام جمهوری اسلامی، تهران: ناس.
  • طالقانی، سید‌محمود (1360) به یاد ابوذر زمان، مشهد: جهاد دانشگاهی، مرکز خراسان.
  • طالقانی، سید‌محمود (بی تا) پرتوی از قرآن، جلد 2، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • طباطبایی، سید ‌محمدحسین؛ موسوی، سید ‌ابوالفضل؛ مطهری، مرتضی و سایر همکاران (1341) بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، تهران: شرکت انتشار.
  • عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد (1390) «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، تهران: دوفصلنامه‌ اندیشه مدیریت راهبردی، دوره 5، شماره 2، پاییز و زمستان، صص 151-198.
  • فیرحی، داوود (1400) فقه و سیاست در ایران معاصر، جلد دوم. تهران: نشر نی. چاپ پنجم.
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی (1372) جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، قم: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی (1385) پرسشها و پاسخ‌ها درباره نظام سیاسی اسلام پاسخ به جوانان، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی؛ شبان‌نیا، قاسم (1392) انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی؛ شبان‌نیا، قاسم (1384) انقلاب اسلامی جهشی در تحولات سیاسی تاریخ، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی؛ شهرابی، شهید محمد (1379 الف) حقوق و سیاست در قرآن (ج 1)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی؛ نادری، محمدمهدی (1379) کاوش‌ها و چالش‌ها، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • ملایی توانی، علیرضا (1382). تعامل دین و دموکراسی در اندیشه سیاسی آیت‌الله ‌طالقانی؛ پژوهشنامه متین، شماره 21، صص 129-172.
  • ملایی توانی، علیرضا (1389) زندگینامه سیاسی آیت‌الله ‌طالقانی، تهران: نشر نی.
  • نایینی، محمد حسین (1378). تنبیه الامه و تنزیه المله، با توضیحات و مقدمه سید‌محمود طالقانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • کانال و سایت رسمی @mesbahyazdi_ir ایتا، متعلق به دفتر مرحوم‌ آیت‌الله‌ مصباح‌یزدی 19 آبان 1401.