نقش فشارهای خارجی در موفقیت، شکست و تداوم وضعیت‌های انقلابی در کشورهای عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جامعه شناسی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.

چکیده

این مقاله در صدد پاسخ به این سؤال است که آیا عامل «فشارهای خارجی» می‌تواند تفاوت در موفقیت، شکست و یا تدوام وضعیت‌های انقلابی را در کشورهای عربی در سال 2011 تبیین نماید؟ یافته‌های مقاله با مطالعه هفت کشور عربی (تونس، مصر، لیبی و یمن به عنوان موردهای انقلابی و الجزایر، مراکش و بحرین به عنوان موردهای غیر انقلابی) به روش تطبیقی تاریخی نشان می‌دهد که چهار کشوری که در آن‌ها انقلاب رخ داده است اشکال گوناگونی از فشارهای خارجی را پیش از سرنگونی رژیم حاکم تجربه کرده‌اند؛ اما سه کشور دیگر (الجزایر، مراکش و بحرین) که علیرغم شباهت‌های زیاد با موردهای انقلابی، از انتقال قهرآمیز و غیرنهادین قدرت مصون ماندند از فشارهای خارجی بر علیه رژیم حاکم در جریان اعتراضات مردمی در امان بوده‌اند. علاوه بر این می‌توان گفت که فشارهای خارجی، در حمایت از دولت مستقر و یا در حمایت از معترضین، عامل مهم و کلیدی در تعیین تفاوت میان وضعیت‌های انقلابی شکست خورده (نظیر آنچه در بحرین رخ داد)، به سرانجام رسیده و یا تداوم وضعیت انقلابی در کشورهای عربی بوده است.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of External Pressures in the Success, Failure and Continuation of Revolutionary Situations in Arab Countries

نویسنده [English]

  • Amir Azimi Dolatabadi
Assistant Professor, Sociology Department, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution.
چکیده [English]

This article aims to answer the question: can the factor of "external pressures" explain the difference in the success, failure, or continuity of revolutionary situations in Arab countries in 2011? The findings by studying seven Arab countries (Tunisia, Egypt, Libya, and Yemen as revolutionary cases and Algeria, Morocco, and Bahrain as non-revolutionary cases) in a historical-comparative method show that the four countries, before the ruling regime overthrow, have experienced various forms of external pressure. But the other three countries (Algeria, Morocco, and Bahrain) which, despite the many similarities with the revolutionary cases, remained immune from the forced and non-institutional transfer of power, have been spared from external pressures against the ruling regime during popular protests. Moreover, can be said that external pressure in support of the established government or the protesters is an essential and critical factor in determining the difference between failed revolutionary situations (such as what happened in Bahrain) or the continuation of the revolutionary situation in Arab countries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arab Revolutions
  • External Pressure
  • Revolutionary Situations
  • ابراهیمی، نبی‌الله (1390)، «تأثیر شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های ماهواره‌ای در وقوع و تکوین انقلاب‌های عربی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 52، صص 134-111.
  • ابراهیمی، نبی‌الله (1391)، «اخوانی گرایی و سیاست خارجی قطر در قبال انقلاب های عربی 2011»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 55، صص 148-127.
  • اسکاچپل، تدا (1376)، دولتها و انقلاب‌های اجتماعی، ترجمه سید مجید روئین‌تن، تهران: انتشارات سروش.
  • بخشی، احمد، رؤیای مراکش بزرگ؛ عامل تشنج در روابط مغرب و الجزایر، (17/7/1400)، قابل دسترس در: https://www.scfr.ir/fa/300/30101/136868
  • پناهی، محمدحسین (1391)، نظریه‌های انقلاب: وقوع، فرایند و پیامدها، تهران: انتشارات سمت.
  • پناهی، محمدحسین و شجاعی باغینی نیما (1395)، «مطالعه تطبیقی عواملِ وقوع و پیروزی انقلاب اسلامی ایران و شکست انقلاب مصر»، مجلة مطالعات اجتماعی ایران، دورة دهم، شمارة 1، صص 114-86.
  • پورسعید، فرزاد (1390)، «بررسی مقایسه‏ای انقلاب اسلامی ایران و انقلاب مصر»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 52، صص ۱۵۹-۱۹۸.
  • تیلی، چارلز (1383)، انقلاب‌های اروپایی: بررسی تحلیلی پانصد سال تاریخ سیاسی اروپا، تهران: انتشارات کویر.
  • تیلی، چارلز (1385)، از انقلاب تا بسیج، ترجمه علی مرشدی زاد، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
  • خسروی، محمدعلی و رقیه مهاجری (1392)، «مداخله‌گری‌های آمریکا در خیزش‌ها یا انقلاب‌های 2011 خاورمیانه و سناریوهای دخالت آمریکا در سوریه»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، شماره 22، صص 35-71.
  • رحیم‌پور، رعنا، نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره یمن، (31/1/1390)، قابل دسترس در: https://www.bbc.com/persian/world/2011/04/110419_l42_vid_yemen
  • ریگین، چارلز (1388)، روش تطبیقی: فراسوی راهبردهای کمی و کیفی، ترجمه محمد فاضلی، تهران: نشر آگه.
  • طالبان، محمد‌رضا (1388)، روش‌شناسی مطالعات انقلاب با تأکید بر انقلاب اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
  • عظیمی دولت‌آبادی، امیر (1396)، انقلاب در کشورهای عربی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
  • فورن، جان (1388)، نظریه‌پردازی انقلاب‌ها، ترجمه فرهنگ ارشاد تهران: نشر نی.
  • قنبرلو، عبدالله (1390)، «نقش کنش‏گران فراملی در جنبش‏های ۲۰۱۱ جهان عرب»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 52، صص 223-199.
  • کشاورز، عباس (1380)، «تبیین انقلاب اسلامی ایران از دیدگاه تدا اسکاچپل»، پژوهشنامه متین، شماره 19، صص 119-97.
  • کولایی، الهه و سعیده حضرت پور (1393)، «ریشه‌های داخلی و خارجیانقلاب ۲۰۱۱  تونس»، فصلنامه سیاست جهانی، شماره 2، صص 34-7.
  • گلدستون، جک (1383)، مطالعاتی نظری تطبیقی و تاریخی در باب انقلاب‌ها، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر.
  • گلدستون، جک (1396)، مقدمه‌ای بسیار کوتاه بر انقلاب‌ها، ترجمه عباس حاتمی، تهران: نشر کویر.
  • مبارک، حسنی (10/11/1392)، قابل دسترس در:

http: //www. irdiplomacy. ir/fa/page/1921435/

  • مصفا، نسرین و علیرضا شمس لاهیجانی (1390)، «لیبی؛ آوردگاه «مسئولیت برای حمایت»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 55. صص 168-149.
  • معمار، رحمت الله (1388)، «طرح الگویی عام برای تبیین قدرت محور از انقلاب ها»، دانشنامه علوم اجتماعی، شماره 2، صص 40-25.
  • موسوی، سیدمحمد و دیگران (1392)، «خلیج فارس و بهار عربی و واکنش عربستان سعودی»، مجموعه مقالات همایش ملی خلیج فارس، صص 226-209.
  • ویکهام-کرولی، تیموتی (1388)، نظریه‌های ساختاری درباره انقلاب، در جان فورن، نظریه‌پردازی انقلاب‌ها، ترجمه فرهنگ ارشاد تهران: نشر نی.
  • Anishchuk, Alexei (2011), Russia's Medvedev raps Putin's Libya "crusade" jibe, March 21, available at, https://www.reuters.com/article/us-libya-russia-idUSTRE72K5AJ20110321
  • Cook, Steven (2012), The Struggle for Egypt, Oxford University Press.
  • Cook, Steven (January2011), The Calculations of Tunisia’s Military, Foreign Policy, 20, 2011, available at http://mideast.foreignpolicy.com /posts/ 2011/01/20/ the_ calculations_of_tunisias_military (accessed on March 29, 2012).
  • Durán, Esperanza (1982), "Revolution and International Pressures: The Mexican Experience", Interamerican Studies and World Affairs, Volume 24, Issue 4, 483 - 495
  • Foran, John (1993), "Theories of Revolution Revisited: Toward a Fourth Generation? ", Sociological Theory, Vol. 11, No. 1 (Mar., 1993), pp. 1-20
  • Goldfrank, Walter L. (January-May 1979) "Theories of Revolution and Revolution without Theory", Theory and Society, 7.
  • Goldstone, Jack (1980), "Theories of Revolution: The Third Generation", World Politics, 32, No. 3.
  • Goldstone, Jack (2001), "Toward a Fourth Genaration of Rrvolutionary Theory", Annual Review of political Science, 4: 139–87.
  • Goldstone, Jack (2001), "Toward a Fourth Genaration of Rrvolutionary Theory", Annual Review of political Science 4: 139–87.
  • Lynch, Marc (2011), " America and Egypt After uprising", Survival, Vol. 53, no.2, pp. 31-42.
  • Machín-Gómez, Gustavo (2008), "Political Challenges and External Pressure: A Case Study of Cuba", Policy Perspectives, Vol. 5, No. 3: 19-29.
  • Maddy-Weitzman, Bruce (2013), The Arab League and the Arab Uprisings, Routledge.
  • Meuse, Paul (2013), Examining Opposition Movements and Regime Stability in Tunisia and Jordan during the Arab spring: A Political Opportunities Approach, Oregon State University.
  • See Obama's ‘A New Beginning’ speech, delivered in Cairo, 4 June 2009, available at http://www.white-house.gov/blog/NewBeginning/.
  • See Obama's statement on 11 February 2011, http://www.whitehouse.gov /the-press-office/2011/02/11/remarks-president-egypt.
  • http: //www. socialistinternational. org/images/dynamicImages /files/ Letter%20NDP. Pdf
  • https://p.dw.com/p/1367S
  • https://www.bbc.com/persian/iran/2011/05/110510_u03_gcc_expands
  • https://www.reuters.com/article/france-egypt-idUSPIS2DE7V920110202
  • https://www.theguardian.com/world/2011/jan/16/muammar-gaddafi-condemns-tunisia-uprising
  • https://www.washingtonpost.com/investigations/sanctions-in-72-hours-how-the-us-pulled-off-a-major-freeze-of-libyan-assets/2011/03/11/ABBckxJB_story.html
  • http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2011/03/2011314124928850647.html (accessed 10 December 2011).
  • https://www.asriran.com/fa/news/192722.