تشدید سیاست تقابل گرایی عربستان سعودی با ایران از زمان ولایتعهدی بن سلمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.

2 استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی

3 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه علامه شگاه علامه طباطبایی

چکیده

پادشاهی عربستان سعودی با یک نظام سیاسی محافظه‌کار، سنتی، پاتریمونیال و مبتنی بر ایدئولوژی وهابیسم به مثابه ام‌القرای جهان اسلام برای بسیاری از کشورهای اهل سنت می‌باشد. در این میان، رقابت‌های سیاسی، ایدئولوژیکی و حتی امنیتی سعودی ها با ایران حتی پیش از وقوع انقلاب اسلامی، همواره با قبض وبسط‌های متعددی مواجه بوده است. این مسئله پس از بیداری اسلامی و نگرانی فزاینده سعودی‌ها از ورود امواج اعتراضی اعراب به این کشور تشدیدگردید. با حضور محمدبن‌سلمان در سمت ولایتعهدی، سیاست‌های خصومت آمیز وی علیه جمهوری اسلامی ایران علنا دو کشور را در بیشترین تنش‌های سیاسی و امنیتی قرار داد به نحوی که می‌توان مدعی اوج جنگ سرد میان سعودی‌ها علیه ایران بود. مقاله کنونی جستاری است در ارائه پاسخی متقن و مستدل به این سوال که مهمترین سیاست‌های محمدبن سلمان در قبال جمهوری اسلامی ایران مبتنی برچه رویکردهایی بوده است؟ فرضیه نویسندگان مبتنی برتشدید بیشترین سیاست‌های تقابل گرایانه بن سلمان علیه ایران است. یافته‌های مقاله با استفاده از روش تفسیری و تئوری بحران هاگ میال نشان می دهد عقبه تاریخی این بحران، گذشته از خصومت‌های تاریخی بعد از انقلاب اسلامی، به دوران انعقاد برجام برمی گردد. در مرحله تکوین بحران، تلاش بن‌سلمان برای بسط روابط سیاسی- امنیتی با رژیم‌صهیونیستی، در مرحله تصادم یا رویایی، نویسندگان به دو مسئله اصلی طراحی توطئه‌های نرم در راستای براندازی جمهوری اسلامی و حمایت‌های بن سلمان از نیروهای تروریستی علیه ایران اشاره خواهند داشت. در نهایت در مرحله وساطت می توان به فعالیت‌های میانجی گرایانه نخست وزیر عراق اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Intensification of Saudi Arabia's Confrontational Policy with Iran Since the Bin Salman's Succession

نویسندگان [English]

  • Abdolreza Alishahi 1
  • Ebrahim Barzegar 2
  • Mohammad Bagher khorramshad 2
  • Abbas Ali Rahbar 3
1 Ph.D Candidate, Political Science, Allameh Tabataba'i University, Law and Political Science Department, Tehran, Iran
2 Professor, Political Science, Allameh Tabataba'i University, Law and Political Science Department, Tehran, Iran
3 Associate professor of political science at Allameh Tabataba'i University,
چکیده [English]

The Kingdom of Saudi Arabia, with its conservative, traditional, patrimonial, and Wahhabi ideological political system, serves as the Umm al-Qura (the core nation of the Islamic world) of the Islamic world for many Sunni countries. Meanwhile, the political, ideological, and even security rivalries between the Saudis and Iran have always faced many challenges even before the Islamic Revolution. This issue was Intensified after the Islamic Awakening and the growing concern of the Saudis about the arrival of Arab protest waves in the country. With the presence of Mohammad Bin Salman in the position of the successor, his hostile policies against the Islamic Republic of Iran have publicly declined the two countries into the most political and security tensions; In a way that can be claimed as the culmination of the Cold War between the Saudis against Iran. The present article seeks to provide a convincing and reasoned answer to the question that: What approaches have Mohammad Bin Salman's most important policies been based on toward the Islamic Republic of Iran? The authors' hypothesis is based on the intensification of Bin Salman's most confrontational policies against Iran. Findings of the article, using the interpretive method and theory of the Haug Miall crisis, show that the historical sequence of this crisis, in addition to the historical hostilities after the Islamic Revolution, dates back to the time of the conclusion of BARJAM. In the development phase of the crisis, i.e. the Bin Salman's attempt to expand political-security relations with the Zionist regime, in the stage of collision or dream, the authors will point to two main issues: the design of soft conspiracies to overthrow the Islamic Republic and Bin Salman's support for terrorist forces against Iran. Finally, in the intervention phase, we can refer to the mediation activities of the Iraqi Prime Minister.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saudi Arabia
  • Mohammad Bin Salman
  • Islamic Republic of Iran
  • Confrontationalism
  • Cold War
  • آدمی، علی و بهادرخانی، محمدرضا (1397)، «الگوی رفتاری عربستان سعودی در منطقه غرب آسیا و تاثیرآن بر منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی: بحران یمن)»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 4، صص 1- 23.
  • اختیاری امیری، رضا (1394)، «تاثیر تقابل وهابیت سعودی با گفتمان انقلاب اسلامی ایران بر ژئوپلتیک جدید خاورمیانه»، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، دوره 2، شماره6، صص 125-149.
  • برزگر، ابراهیم؛ خرمشاد، محمدباقر؛ رهبر، عباسعلی و عالیشاهی، عبدالرضا (1400)، «چالش‌های توسعه سیاسی در عربستان سعودی در دوران بن‌سلمان با تأکید بر مدل برنارد کریک»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، دوره 17، شماره 4، صص67-86.
  • برزگر، ابراهیم؛ خرمشاد، محمدباقر؛ رهبر، عباسعلی و عالیشاهی، عبدالرضا (1400)، «ریشه ها و پیامدهای امنیتی نفوذ رژیم صهیونیستی در خلیج فارس با تاکید بر نقش محوری محمد بن سلمان»، فصلنامه آفاق امنیت، سال 14، شماره 52، صص 77-101.
  • برزگر، ابراهیم؛ خرمشاد، محمدباقر؛ رهبر، عباسعلی و عالیشاهی، عبدالرضا (1399)، «کژکارکردهای وهابیسم و تعمیق شکاف بن سلمان با وهابیون عربستان سعودی»، فصلنامه پژوهش های روابط بین‌الملل، دوره 10، شماره 39، صص 177-204.
  • بهرامی مقدم، سیدسجاد (1397)، «همکاری و تعارض منافع ایالات متحده آمریکا- عربستان در خاورمیانه»، فصلنامه پژوهش های راهبردی سیاست، دوره 7، شماره 26، صص 275- 300.
  • بیات، جلیل و اسلامی، محسن (1397)، «ایران-عربستان؛ طرح الگوی تنش زدایی با محوریت مناقشات منطقه ای»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره 8، شماره 28، صص 167-185.
  • پیشگاهی فرد، زهرا؛ موسوی شهیدی، سید مهدی؛ زارعی، بهادر؛ بدیعی ازنداهی، مرجان و واثق، محمود (1399)، «چرخش روابط ایران و عربستان در دو بعد تعامل و تقابل ژئوپلیتیکی و زمینه های شکل‌گیری آن ها»، فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره 52، شماره 4، صص 1-25.
  • جاودانی مقدم، مهدی و حریرفروش، حامد (1397)، «واکاوی زمینه ها و ابعاد سیاست خارجی نوین عربستان در خاورمیانه»، فصلنامه سپهر سیاست، دوره 5، شماره 15، صص 51-74.
  • حسینی، سید محمد (1398)، «تعینات ساختاری در روابط ایران و عربستان؛ از دکترین دوستونی تا پس از بهار عربی»، فصلنامه پژوهشنامه حج و زیارت، دوره 4، شماره 2، صص 123-148.
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1386)، «رویکرد اعراب به برنامه هسته ای ایران»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره های 50 و 51، صص 55-86.
  • دوست محمدی، احمد و رجبی، محمد (1397)، «عربستان سعودی و تهدید امنیتی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست، دوره 48، شماره 4، صص 945-960.
  • رستمی، فرزاد و تارا، علیرضا (1397)، «تحلیل روابط عربستان سعودی و اسرائیل ‏در سایه توافق هسته‌ای ایران»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره 7، شماره 2، صص 115-142.
  • سوری، روح الله (1399)، «مطالعه رفتار عربستان سعودی نسبت به ایران؛ قبل و بعد از توافق هسته ای ایران با کشورهای 1+5»، فصلنامه پژوهش ملل، شماره 57، صص 77- 100.
  • سیمبر، رضا؛ پیرمحمدی، سعید و لطفی، کامران (1398)، «نقش لابی سعودی در امریکا در روند امنیتی سازی برنامه هسته ای ایران»، فصلنامه آفاق امنیت، سال 11، شماره 40، صص 71- 106.
  • شکری، مصطفی و دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1399)، «تحلیل راهبرد مقاومت در دیپلماسی هسته ای جمهوری اسلامی ایران بر اساس نظریه فرهنگی روابط بین‌الملل»، فصلنامه رهیافت های سیاسی و بین المللی، دوره 12، شماره 63، صص 13-42.
  • شهریاری، محمدعلی(1396)، «تحلیل روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان در عراق در قالب تئوری حرکت‌ها»، فصلنامه مجلس و راهبرد، دوره 24، شماره92، صص 297-310.
  • صداقت، محمد (1395)، «الگوی روابط ایران و عربستان: از رقابت تا خصومت»، فصلنامه پژوهش ملل، دوره2، شماره 14، صص 37 -50.
  • عالیشاهی، عبدالرضا؛ فروزان، یونس و سلیمانی سوچلمائی، حمید (1398)، «تاثیر ائتلاف راهبردی امارات و رژیم صهیونیستی بر امنیت خلیج فارس»، فصلنامه آفاق امنیت، سال 13، شماره 49، صص 147-169.
  • عالیشاهی، عبدالرضا؛ فروزان، یونس و مسعودنیا، حسین (1398)، «ویژگی های پان شیعیسم جریان صدر در عراق پساداعش»، فصلنامه پژوهشنامه ایرانی سیاست بین الملل، سال 7، شماره 14، صص 193-216.
  • عالیشاهی، عبدالرضا و فروزان، یونس (1398)، «تشدید تقابل گرایی ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران در پساناآرامی های غرب آسیا؛ پیامدهای ترور سرلشگر قاسم سلیمانی»، فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، سال 4، شماره 13، صص 151- 180.
  • فروزان، یونس؛ عالیشاهی، عبدالرضا (1398)، «برساخت‌گرایی سیاسی در روابط عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران از پسابیداری اسلامی تا پسابرجام»، فصلنامه آفاق امنیت، دوره 12، شماره 43، صص 139-165.
  • قاسمیان، علی (1398)، «ترامپ، طرح معامله قرن و چالش های فراروی جهان اسلام»، فصلنامه مطالعات سیاسی، دوره 12، شماره 45، صص 119- 144.
  • کریمی، غلامرضا؛ منوری، سیدعلی؛ میرترابی، سعید وشریفی، پرویز (1397)، «برجام و تأثیر آن بر کنش‌های اقتصادی عربستان سعودی در مقابله با ایران»، فصلنامه پژهش های راهبردی سیاست، دوره 7، شماره 26، صص 97-119.
  • مسعودنیا، حسین؛ فروزان، یونس و عالیشاهی، عبدالرضا (1396)، «جابه جایی قدرت در عربستان سعودی: تاثیرات تغییر ولایتعهدی برساختار سیاست خارجی عربستان سعودی»، فصلنامه رهیافت های سیاسی و بین المللی، سال 8، شماره 47، صص 137- 172.
  • نطاق پور نوری، مهدی؛ بشارتی، محمدرضا و رفیعی، احسان (1396)، «بررسی عوامل موثر همگرایی ایران و عمان و تاثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست دفاعی، سال 25، شماره 98، صص 63-82.

ب- منابع انگلیسی

  • Abu Toameh, K. (2019), Saudi Arabia offered Abbas $10 billion to accept Trump’s peace plan, Middle East Monitor, accessible at:

      https://www.middleeastmonitor.com/20190501.

 

  • Ben Hubbard (2020), MBS: The Rise to Power of Mohammed bin Salman, NewYork: Tim Duggan Books.
  • Blumberg, F., and Yaghi, M. (2021), Saudi Arabia and Iran: From Bitter Confrontation to Bilateral Talks, NewYork: Regional Programme Gulf State Center.
  • Blumenthal, M. (2019). The Management of savagery, London: Verso.
  • Cerioli, L. (2018), Roles and International Behaviour: Saudi–Iranian Rivalry in Bahrain’s and Yemen’s Arab Spring, Journal of Contexto Internacional, 40(2): 295- 317.
  • Coll, S. (2017). The Deal of the Century: Breakup of AT&T, NewYork: Open Road Media.
  • Dodge, T. (2018), Iraq and Muhasasa Ta’ifia; the external imposition of sectarian politics, NewYork: The Foriegn Center Publications.
  • Gearan, A. (2020), Trump emboldened Israel and Saudi Arabia; now Biden will try to rein them in. A little, Washingtonpost, December 9.
  • Herzog, C., and Gazit, S. (2005). The Arab-Israeli Wars: war and peace in the Middle East, NewYork: Vintage.
  • Hiro, D. (2019), Cold War in the Islamic World: Saudi Arabia, Iran and the Struggle for Supremacy, Oxford: Oxford University Press.
  • Hope, B., and Scheck, J. (2020), Blood and Oil: Mohammed bin Salman's Ruthless Quest for Global Power, Paris: Hachette Books.
  • Katzman, K. (2021), Oman: Politics, Security, and U.S. Policy, Washington D.C: Congressional Research Service.
  • Mabon, S., Nasirzadeh, S., and Alrefai, E. (2021). De-securitisation and
  • Pragmatism in the Persian Gulf: The Future of Saudi-Iranian Relations, International Spectator, 56(4), 66-83.
  • Mabon, S. (2018). Muting the Trumpets of sabotage: Saudi Arabia, the US and the quest to securitize Iran, British Journal of Middle Eastern Studies, 45(5): 742-759.
  • Muhamad, S. (2021). Palestine-Israel open Conflict and the Importance of Returning Paece Negotioans, NewYork: Research Center.
  • Miall, H. (2007), Emergent Conflict and Peaceful Change, Basingstoke: Palgrave.
  • Miall, H. (2004), Conflict Transformation: A Multi-Dimensional Task, Berlin: VS Verlag fur Sozialwissenschaften.
  • Miall, H. (1990), Contemporary Conflict Resolution, Cambridge: Polity.
  • Podeh, E. (2018), Saudi Arabia and Israel: From Secret to Public Engagement, Middle East Journal, 72(4): 563-586.
  • Sharp, J. (2021), Jordan: Background and U.S. Relations, Washington D.C.: Congressional Research Service.
  • Wilson, O. (2019), Murder in Istanbul: Jamal Khashoggi, Donald Trump and Saudi Arabia, London: Gibson Square.
  • Shahriyari, M. (2017), Analysis of Relations between Islamic Republic of Iran (IRI) and Saudi Arabia in Iraq Based on the Moves Theory. Majlis and Rahbord, 24(92), 279-310. (In Persian)

 

  • Sharp, J. (2021), Jordan: Background and U.S. Relations. Washington D.C.: Congressional Research Service
  • Shokri, M., Dehghani Firooz Abadi, S. (2020), Analysis of Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran by “A Cultural Theory of International Relations”: the Case of Study: Nuclear Diplomacy. Political and International Approaches, 12(1), 13-42. (In Persian)
  • Simbar, R., Pirmohammadi, S., Lotfi, K. (2018), The Role of the Saudi Lobbying in America in the Process of Changing Iran's Nuclear Program into a Security Issue. Scientific Journal of Security Horizons, 11(40), 71-106. (In Persian)
  • Souri, R. (2020), Study of Saudi Arabia's behavior towards Iran; before and after Iran's nuclear agreement with the P5 + 1 countries. Quarterly Journal of Nations Research, (57), 77-100. (In Persian)
  • Wilson, O. (2019), Murder in Istanbul: Jamal Khashoggi, Donald Trump and Saudi Arabia. London: Gibson Square.