هم‌افزایی تمامیت‌خواهی و خشونت دینی در جنبش‌های اجتماعی سلفی

موسوی جشنی, سید صدرالدین

doi:10.22070/iws.2022.15535.2154

هم‌افزایی تمامیت‌خواهی و خشونت دینی در جنبش‌های اجتماعی سلفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

سید صدرالدین موسوی جشنی

دانشیار علوم سیاسی، گروه اندیشه سیاسی در اسلام، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران.

10.22070/iws.2022.15535.2154

چکیده

گسترش افراطیگرایی و خشونت دینی در خاورمیانه، همزیستی مسالمت‌آمیز میان پیروان مذاهب در بخش‌هایی از این منطقه را به امر ناممکن تبدیل کرده است. خشونت دینی پدیده بشدت خطرناکی است که علاوه بر تحمیل هزینه‌های انسانی، هزینه‌های مالی فراوانی را نیز برجهان تحمیل میکند. خشونت و تروریسم اسلامی محصول قرائت‌های سلفی خاصی از دکترینهای کلامی فِرّق خاص اسلامی است که توسط روحانیون رادیکال سنی در گذشته صورت‌بندی و در دوران معاصر احیا شده است. صورت‌بندی این قرائتها به‌گونه‌ای است که آن‌ها را از اندیشه تهی و به ایدئولوژی تبدیل و زمینه را برای تمامیت‌خواهی و خشونتورزی فراهم میآورد. به دلیل فقدان یا اندک بودن پژوهش در زمینه رابطه میان تمامیتخواهی و خشونت دینی در جنبش‌های سلفی، مقاله حاضر تلاشی است برای پر کردن خلأ موجود در این زمینه. از این‌رو، پژوهش حاضر صرفاً بر روی مکانیزم همافزایی تمامیت‌خواهی و خشونت دینی در این جنبش‌ها متمرکز است. در این نوشتار از چهارچوب نظری ماریو دیانی و کوئن برای تبیین جنبش‌های اجتماعی سلفی و همچنین نظریه ریشههای تمامیت‌خواهی هانا آرنت برای تبیین مکانیزم هم‌افزایی تمامیتخواهی و خشونت دینی استفاده شده است. دادههای پژوهش به روش تحلیل اسنادی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان میدهد که تمامیتخواهی و خشونت دینی با تکیه بر بسیج حمایت تودهای در پشت یک ایدئولوژی که تغییرات اجتماعی رادیکال را تجویز میکند یکدیگر را تقویت و بازتولید می‌کنند. تمامیت‌خواهی ایدئولوژیک جنبشهای دینی/ اجتماعی خاورمیانه زمینه را برای «غیریت سازی یا «دشمن سازی» فراهم و بدین ترتیب خشونت‌ورزی را مشروعیت می‌بخشد و زمینه برای تقویت و بازتولید دو جانبه تمامیتخواهی و خشونت دینی فراهم میشود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22520732.1401.10.20.3.0

عنوان مقاله [English]

The synergy of Totalitarianism and Religious Violence in Salafi Social Movements

نویسنده [English]

Seyed Sadrodin Moosavi Jashni

Associate Professor, Political Science, Department of Political Thought in Islam, Imam Khomeini and Islamic Revolution Research Institute, Tehran.

چکیده [English]

The spread of extremism and religious violence in the Middle East has made peaceful coexistence between followers of religions in parts of the region impossible. Religious violence is a highly dangerous phenomenon that in addition to imposing human costs, also inflicts a lot of financial costs on the world. Islamic violence and terrorism are the product of certain Salafi readings of the theological doctrines of certain Islamic sects, formulated by radical Sunni clerics in the past and revived in the contemporary era. The formulation of these readings is such that it empties them of thought and turns them into ideology and provides the ground for totalitarianism and violence. Due to the lack or scarcity of research on the relationship between totalitarianism and religious violence in the Salafi movements, this article is an attempt to fill the gap in this area. Therefore, the present study focuses solely on the mechanism of the synergy of totalitarianism and religious violence in these movements. This paper uses the theoretical framework of Mario Diani and Cohen to explain Salafi social movements, as well as Hannah Arendt's theory of the roots of totalitarianism to explain the synergistic mechanism of totalitarianism and religious violence. Research data were analyzed by documentary analysis. The findings show that religious totalitarianism and violence reinforce and reproduce each other by relying on the mobilization of mass support behind an ideology that prescribes radical social change. The ideological totalitarianism of religious/social movements in the Middle East provides the basis for "alienation or" hostility "and thus legitimizes violence, and provides the basis for the mutual strengthening and reproduction of totalitarianism and religious violence.

کلیدواژه‌ها [English]

Totalitarianism
Religious Violence
Social Movement
Salafi
Ideology

مراجع

ابوزید، نصر حامد (1383)، نقد گفتمان دینی، ترجمه حسن یوسفی اشکوری و محمد جواهر کلام، تهران، نشر یادآوران.
بلقزیز، عبدالاله (1396)، عرب و مدرنیته، پژوهشی در گفتمان مدرنیستها، ترجمه سید محمد آل مهدی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
روشه، گی (1385)، تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، تهران، نشر نی ، چاپ 18.
قطب، سید (1390)، نشانه های راه، ترجمه محمود محمودی، تهران، احسان.
کوهن، جین و دیگران (1386). فهم و مطالعه جنبش های اجتماعی جدید، ترجمه علی حاجلی، تهران، انتشارات جامعه و فرهنگ.
کوئن، بروس(1387)، مبانی جامعه شناسی، ترجمه و اقتباس: غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران، سمت.
گیدنز، آنتونی(1387)؛ جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران نشر نی، چاپ سیزدهم.
لچت، جان. (1377)، پنجاه متفکر بزرگ معاصر: از ساختار گرایی تا پسامدرنیته، ترجمه‌ی محسن حکیمی، تهران، خجسته.
Davies, James (1969), The J-Curve of Rising and Declining Satisfactions as Cause of Some Great Revolutions and a Contained Rebellion, in H. D. Graham and T. Gurr (eds.), Violence in America. New York: Praeger, 690–730.
Della Porta, Donatella and Diani, Mario (2006), Social Movements: An Introduction, Malden, USA: Blackwell Publishing.
Diani, Mario and Bison, Ivano (2004), “Organization, Coalitions, and Movements”. Theory and Society, No. 33, pp. 281–309.
Gurr, Ted R. (1970), Why Men Rebel. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Hoffman, Bruce (1993), “Holy Terror”: The Implications of Terrorim Motivated by a Religious Imperative, Santa Monico, RAND.
Lewis, Bernard (1985), The Assassins: A Radical Sect in Islam, London, Al Saqi Books.
Mayer, Wendy, Neil, Bronwen (ed.) (2016), Religious Conflict from Early Christianity to the Rise of Islam, in Religious Conflict: Definitions, Problems and Theoretical Approaches, Boston, Walter De Gruyter Inc.
Smelser, Neil J. (1962), Theory of Collective Behavior. New York: The Free Press.
Tight, Malcom (2019), Documentary research in the social sciences, London: Sage Publications.
Touraine, Alain (1981), The Voice and the Eye: An Analysis of Social Movements. Cambridge: Cambridge University Press.
Turner, R. H., & Killian, L. M. (1957), Collective behavior. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Wellman, James, Tokuno, Kyoko (2004), “Is Religious Violence Inevitable?” Journal for the Scientific Study of Religion, No. 43 (3), September 2004, pp. 291-296.
البطوطی، محمد سعید رمضان (1431ق)، السلفیة مرحلة زمنیة مبارکة لا مذهب الاسلامی، چاپ 14، دمشق، دارلفکر.
القرضاوی، یوسف (1998)، الصحوة الاسلامیة و هموم الوطن العربی و الاسلامی، قاهره، دارالشروق.
هویدی، فهمی (1982)، القرآن و السلطان، ج 2، قاهره، دارالشروق.
Arendth, Hannah (1962), The Roots of Totalitarianism, Cleveland and New York, THE WORLD PUBLISHING COMPANY, PDF, https://archive.org/details/The Origins Of Totalitarianism/page/n476/mode/1up?q= ideologyretreived September 1, 2021.
Canovan, M. (1998), Totalitarianism. In The Routledge Encyclopedia of Philosophy. Taylor and Francis. Retrieved 14 Nov. 2021, from https://www.rep.routledge.com/articles/thematic/totalitarianism/v-1. doi:10.4324/9780415249126-S062-1, retrieved July 21, 2021.
Institute for Economics & Peace. Global Terrorism Index, 2020,Measuring the Impact of Terrorism, Sydney, November 2020, Available from: http://visionofhumanity.org/reports (accessed June 5, 2021).
Stratfor, (4July 2013), Egypt's Muslim Brotherhood Recovers After Morsi's Ouster, http://www.stratfor.com/analysis/egypts-muslim-brotherhood-recovers-after-morsis-ouster retrieved September 5, 2021.
Zakaria, Fareed (2016), “Why They Hate Us?”