تحلیل پیامدی جنبش‌های مردمی منطقه خاورمیانه از منظر گسترش شکاف مذهبی شیعه و سنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه شاهد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه شاهد.

چکیده

جنبش‌های منطقه اسلامی، تحت عنوان بهار عربی، یکی از چالشی‌ترین موضوعات روز جامعه جهانی است. این جنبش‌ها که از دسامبر 2010 در تونس آغاز گشتند، کشورهای مختلفی را دستخوش تحولات جدی قرار دادند. ابعاد مختلف خیزش‌های مردمی در خاورمیانه و شمال آفریقا، پیچیدگی و گستردگی زیادی دارند. یکی از این ابعاد، تاثیری است که این جنبش‌ها بر شکاف‌ فرقه‌ای بین شیعه و سنی در بین کل مسلمانان، خصوصا مسلمانان منطقه خاورمیانه داشته‌اند. مقاله پیش رو تلاش کرده تا با استفاده از سطوح سه‌گانه منزا و بروکز برای تحلیل شکاف‌های اجتماعی-سیاسی، پیامدهای انقلاب‌های منطقه را بر شکاف مذهبی در جهان اسلام بررسی کند. بنظر می‌رسد شکاف سیاسی بین شیعه و سنی و اختلافات آنها، در مقطع کنونی، تعمیق و گسترش یافته است، و این گسترش هم برخاسته از روند خود انقلاب‌ها و جنبش‌هاست و هم ناشی از دخالت‌ها و تفرقه‌افکنی-های خارجی. ما در اینجا بر فرایندی تمرکز می کنیم که منجر به شکل‌گیری ستیز و هویت‌یابی گروهی در طرفین این شکاف شده و در نهایت به ستیزهای کلان سیاسی منتهی شده است. لازم به ذکر است که این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی نگاشته شده است و داده‌ها با استفاده از روش کتابخانه‌ای-اسنادی گردآوری شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Outcome based analysis of Middle East movements from Shia-Sunni cleavage spread perspective

نویسندگان [English]

  • A Zolfaghari, 1
  • mozhdeh pourmohammadi 2
1 Assistant professor of sociology, Shahed University
2 . M.A. student of sociology, Shahed University
چکیده [English]

Islamic region movements, as called Arab Spring, nowadays are the most important challenges of the world. These movements which began on December 2010 in Tunisia have made serious changes in several countries. Different aspects of popular protests in Middle East and North Africa are widespread and complex. One of these aspects is the effect of these movements on sectarian cleavage between Shia and Sunni among Muslims especially Muslims of Middle East. We have made the effort in this paper to study outcomes of Arab revolutions on religious cleavage in Islam world, using Manza and Brooks’ triple levels model of social-political cleavages. It appears that in this period of time opposition and political cleavage between Shia and Sunni has spread and become deeper, and it is arisen from both the process of movements and revolutions and foreign interferences and schismatic actions. Here, we focus on the process that leads to strife and group based identity finding; and finally this process results in macro political strife. It should be mentioned that this research has been done using descriptive-analytic method and the data is collected using documentary method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • arab spring
  • sectarian cleavage between Shia and Sunni
  • Middle East
  • Bahrain
  • Syria

مراجع

فهرست منابع
1- منابع فارسی
-   احمدوند، شجاع و جعفر رجبی قره­قشلاقی (1389)؛ «شکاف­های اجتماعی و امنیت ملی در اسرائیل»، فصلنامه بین­المللی روابط خارجی؛ ش 3، صص 73 تا 105.
-   امیرعبداللهیان، حسین (1390)؛ «ناکامی طرح خاور میانه بزرگ و خیزش بیداری اسلامی در جهان عرب: مطالعه موردی بحرین»، مطالعات راهبردی؛ ش 2، صص 135 تا 157.
-   بشیریه، حسین و حسین قاضیان (1380)؛ «بررسی تحلیلی مفهوم شکاف­های اجتماعی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی؛ ش 20، صص 39 تا 74.
-      پناهی، محمدحسین (1391)؛ نظریه­های انقلاب: وقوع، فرایند و پیامدها؛ چ 2، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
-   جهان­بین، فرزاد و فتح­الله پرتو (1391)؛ «راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال جنبش بیداری اسلامی اخیر»، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی؛ ش 3، صص 117 تا 143.
-   حاجی­یوسفی، امیرمحمد (1387)؛ «هلال شیعی؛ فرصت­ها و تهدیدها برای جمهوری اسلامی ایران، اعراب و آمریکا»، دانش سیاسی؛ ش 1، صص 159 تا 192.
-      داوودی، علی­اصغر (1381)؛ «انقلاب اسلامی، کشمکش­های سیاسی و شکاف­های اجتماعی»، فصلنامه علوم سیاسی؛ ش 20، صص 223 تا 244.
-      دلیرپور، پرویز (1390)؛ «شکاف­های اجتماعی: درآمدی نظری به جامعه­شناسی سیاسی ایران»، ماهنامه مهرنامه؛ ش 13.
-   اولیچ، ریز،(1392) «بحرین و شکاف رشدیابنده شیعه- سنی»،با ترجمه خسرو آقائی ، ماهنامهٔ گزارش.سال بیست و دوم- شماره 249-مرداد 93 ص 48.
 
-      فراتی، عبدالوهاب و سیدمهدی طاهری (1387)؛ «نقش امام موسی صدر در ارتقای جایگاه شیعیان لبنان»، شیعه­شناسی؛ ش 24، صص 213 تا 238.
-   نیاکویی، سید امیر و حسین بهمنش (1391)؛ «بازیگران معارض در بحران سوریه: اهداف و رویکردها»، فصلنامه روابط خارجی؛ ش 4، صص 97 تا 135.
 
2- منابع انگلیسی
-      Guzansky, Yoel, & Berti, Benedetta. (2012). Is the NewMiddle EastStuck in Its Sectarian Past? The Unspoken Dimension of the “Arab Spring”. Foreign Policy Research Institute,135-151.
-      Walker, Martin (2006), “The Revenge of the Shia”, Wilson Quarterly, No.30,  pp.16-20.
-      Wright, robin, & Baker, Peter (2004, December 8), “Leaders Warn Against Forming Religious State”, Washington Post, A01.
-      Yamani, Mai. (2008). The Two Faces ofSaudi Arabia. Survival, 50(1), 143-156.
 
 
3- منابع الکترونیکی
-      «شیعیان بحرین، اکثریتی با بیشترین تبعیض»، پایگاه بین­المللی همکاری­های خبری شیعه شفقنا، آخرین تاریخ به‌روزرسانی 22/01/1391:
http://shafaq.org/persian/islam-world/item/10825.html
-      بیداری اسلامی و تحقق زمینه­های وحدت اسلامی، سایت مجمع جهانی «تقریب مذاهب اسلامی»، آخرین تاریخ به‌روزرسانی 2012:
http://www.taghrib.org/pages/content.php?tid=141
-      «تکاپو برای بیداری و وحدت اسلامی»، سایت راسخون، آخرین تاریخ به‌روزرسانی 03/02/1388:
http://www.rasekhoon.net/article/show-26005.aspx
-      «بحران سوریه شکاف شیعه و سنی را تشدیدکرد»، سایت پایگاه بین­المللی همکاری­های خبری شیعه شفقنا، آخرین تاریخ به‌روزرسانی 21/03/1392:
http://www.shafaqna.com/persian/islam-world/item/44284.html
-      شیعه نیوز، آخرین تاریخ به‌روزرسانی 16/05/1392:
http://www.shia-news.com/fa/news/59770
-      شیعه آن­لاین، آخرین تاریخ به‌روزرسانی 04/07/1392:
http://www.shia-online.ir/article.asp?id=30859
-      لبنان در یک قدمی جنگ شیعی-سنی، پایگاه خبری تحلیلی رهیاب نیوز، آخرین تاریخ به‌روزرسانی 05/03/1392:
http://rahyabnews.com/Pages/News-9168.aspx
-      واحد مرکزی خبر، آخرین تاریخ به‌روزرسانی 01/06/1392:
http://www.iribnews.ir/NewsText.aspx?ID=2053807
-      تظاهرات در عربستان در حمایت از مردم بحرین، سایت خبری تابناک، آخرین تاریخ به‌روزرسانی 10/02/1390:
http://www.tabnak.ir/fa/news/161711
-      شیعه نیوز، آخرین تاریخ به‌روزرسانی 05/02/1392:
http://www.shia-news.com/fa/news/54919

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 اسفند 1393
  • تاریخ بازنگری: 07 آذر 1392
  • تاریخ پذیرش: 20 خرداد 1394

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار