مقایسه خرده‌گفتمان‌های اسلامگرا در ایران (57-1332)؛ از سیاست گریزی تا سیاست ورزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکترای گروه علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

هدف این پژوهش، شناخت و معرفی کلی از وضعیت گفتمان اسلام­گرا در فاصله زمانی سال های 57-1332 ش است. گفتمان اسلام­گرا در این دوره متشکل از خرده­گفتمان­هایی بود که هرکدام واجد دال مرکزی و دال­های شناور بودند. نسبتی که هر یک از این خرده­گفتمان­ها با حوزه سیاست داشتند، به نوعی تعیین­کننده میزان نقش­آفرینی آنها در شکل­گیری انقلاب اسلامی است. این پژوهش ضمن تحلیل خرده‌گفتمان­های مذکور از منظر نظریه گفتمان لاکلا و موفه، در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که خرده­گفتمان­های اسلام­گرا در سال­های 57-1332ش چه نسبتی با حوزه سیاست داشتند. یافته­های پژوهش نشان می­دهد از میان هفت خرده­گفتمان اسلام­گرا در دوره مذکور، خرده­گفتمان‌های اسلام حوزوی و حجتیه، سیاست گریز و خرده­گفتمان­های اسلام فقاهتی، ملی­گرا، مبارز، سوسیالیسم و چپ مسلحانه، سیاست­ورز بودند. از طرفی همه خرده­گفتمان­های اسلام­گرای سیاست‌ورز در انتخاب دال مرکزی متفاوت از یکدیگر بودند، اما در مواردی در دال­های شناور شباهت داشتند. روش این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و بر اساس مطالعه اسنادی-کتابخانه­ای است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of Islamist Sub-discourses in Iran (1953-1979); from Apoliticism to Politicism

نویسندگان [English]

  • jalil dara 1
  • majid poruz 2
1 Assistant Professor of Political Science, Tarbiat Modares University.
2 Ph.D. student in Political Science, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

The purpose of this study is to know and introduce the general situation of Islamist discourse in the period of 1953-79. The Islamist discourse in this period consisted of sub-discourses, each of which had a central sign and floating signs. The relationship that each of these sub- discourses had with the field of politics, in a way, determines the extent of their role-playing in the formation of the Islamic Revolution. This study, while analyzing the above-mentioned sub-discourses from the perspective of Laclau and Mouffe's discourse theory, seeks to answer the main question: what was the relationship between Islamist sub-discourses in the field of politics in 1953-79. The research findings show that among the seven sub-discourses of Islamism in the mentioned period, the sub-discourses of theological Islam and Hojjatieh, were apolitical and sub-discourses of Islamic jurisprudence, nationalism, militancy, defiant socialism, and the armed left, were political. On the other hand, all the Islamist-political sub- discourses in choosing a central sign were different from each other, but in some cases, they were similar in floating signs. The method of this research is descriptive-analytical and based on the documentary-library study

کلیدواژه‌ها [English]

  • discourse
  • sub-discourse
  • Islamism
  • apolitical
  • politicist

مراجع

-        آرشیو مرکز اسناد  انقلاب اسلامی. پرونده تظاهرات 15 خرداد. کدبازیابی: 2207. سند شماره 12.
-        اخوان کاظمی، مسعود، صادقی، سیدشمس­الدین و دهقانی، رضا. (1394)، «تحلیل نقش امام خمینی در تحقق استعلای گفتمان اسلام­گرایی در جریان انقلاب اسلامی ایران». فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی. سال 12. شماره 42. صص 9-26.
-        ازغندی، علیرضا (1389)، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران (1357-1320). تهران: انتشارات سمت. چاپ ششم.
-        امامی، محمدمهدی.( 1382)، زندگینامه آیت­الله­العظمی سیدمحمّدرضا گلپایگانی قدّس­سرّه به روایت اسناد. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-        امیری، حکیمه. (1386)، تاریخ شفاهی هیئتهای مؤتلفه اسلامی. تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-        بازرگان، مهدی. (1391)، مجموعه آثار. تهران، بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان. ویرایش دوم.
-        باقی، عمادالدین. (1363)، در شناخت حزب قاعدین زمان. تهران، نشر دانش اسلامی. چاپ سوم.
-        تاجیک، محمدرضا. (1379)، گفتمان و تحلیل گفتمانی (مجموعه مقالات). تهران: فرهنگ گفتمان.
-        تربتی­سنجابی، محمود. (1375)، قربانیان باور و احزاب سیاسی در ایران. جلد دوم. تهران: انتشارات آسیا.
-    جاسبی، عبدالله.( 1377)، تشکل فراگیر مروری بر یک دهه فعالیت حزب جمهوری اسلامی. جلد اول. تهران: انتشارات مرکز علمی دانشگاه آزاد اسلامی.
-    جعفریان، رسول. (1390)، جریان­ها و سازمان­های مذهبی- سیاسی ایران (از روی کارآمدن محمدرضاشاه تا پیروزی انقلاب اسلامی): سال­های 1357-1320. تهران: علم.
-    حجتی­کرمانی، محمدجواد.( 1370) ،«حزب ملل اسلامی، خاطرات و تحلیل»، فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر. سال اول. شماره دوم. زمستان. صص234-202.
-        حسن­زاده، اسماعیل (1382)، «تحلیلی بر دیدگاهها و اندیشه­های حزب ملل اسلامی». فصلنامه متین. شماره 21. صص 97-61.
-        حسینی­زاده، سیدمحمدعلی. (1389)، اسلام سیاسی در ایران. قم: انتشارات دانشگاه مفید. چاپ دوم.
-        خسروشاهی، سیدهادی.(1389)، زندگی و مبارزه نواب صفوی. به کوشش محمود خسروشاهی. تهران: انتشارات اطلاعات. چاپ دوم.
-        خسروشاهی، سیدهادی. (1375)، فدائیان اسلام، تاریخ، عملکرد، اندیشه. تهران: انتشارات اطلاعات.
-        خمینی، امام (روح الله). (1378)، صحیفه امام. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س). چاپ اول.
-        رنجبرکرمانی، علی­اکبر. (1381)، مسی به رنگ شفق (خاطرات بجنوردی). تهران: نشر نی.
-        سمیعی اصفهانی، علیرضا و کیانی، امران.(1394)، «پیروزی و ناکامی گفتمان اسلام سیاسی (تجربه­ای متفاوت در ایران 1979 و مصر 2011». فصلنامه سیاست. سال 1394، دوره 45. شماره 2. صص 269-287.
-        صابر، هدی. (1388)، سه هم­پیمان عشق. تهران: نشر صمدیه.
-        علامه طباطبایی و دیگران.( 1341)، بحثی درباره مرجعیت و روحانیت. تهران: شرکت سهامی انتشار.
-        علیپور گرجی، محمود.(1394)، گفتمان­های سیاسی در جمهوری اسلامی ایران. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-    فوزی، یحیی.(1387)، «بررسی تطبیقی خرده­گفتمان­های سیاسی اسلام­گرا در ایران قبل از انقلاب اسلامی و تأثیر آنها بر شکل­گیری نظام سیاسی بعد از انقلاب». فصلنامه علوم اجتماعی. سال 1387، دوره 15. شماره 43. صص 39-87.
-        فیرحی، داود.( 1393) فقه و سیاست در ایران معاصر: جلد دوم: تحول حکومت­داری و فقه حکومت اسلامی. تهران: نشر نی.
-        مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات. (1378) انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، کتاب پنجم. تهران.
-    مقدم، کاظم.(1390)، خشونت قانونی: از سلطنت محمدرضا پهلوی تا پیروزی انقلاب اسلامی. جلد اول. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س). موسسه چاپ و نشر عروج.
-    منتظری، حسینعلی.(1416)، البدر الزاهر فی صلاه الجمعه و المسافر: تقریراً لابحاث سماحه آیت­الله­العظمی الحاج آقاحسین ­الطباطبایی­البروجردی ­قدّس­سرّه. قم: دفتر آیت­الله منتظری. چاپ سوم.
-        منوچهری، عباس.(1393)، رهیافت و روش در علوم سیاسی. تهران: انتشارات سمت. چاپ ششم.
-        موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.(1389)، سازمان مجاهدین خلق؛ پیدایی تا فرجام (84-1344) خلاصه دوره سه جلدی. تهران.
-        موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.(1385)، نشست تخصصی حزب ملل اسلامی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
-        نجاتی، غلامرضا.(1371)، تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب): جلد اول. تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا. چاپ سوم.
-        نجاتی، غلامرضا.(1375)، خاطرات بازرگان: شصت سال خدمت و مقاومت. تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
-        نکوروح، محمود.(1377)،  نهضت خداپرستان سوسیالیست. تهران: انتشارات چاپخش.
-        نهضت آزادی ایران.(1361)، اسناد نهضت آزادی ایران (4-1340)؛ جلد ا: بیانیه­ها و تفسیرهای سیاسی.
-        یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز(1393)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نشر نی. چاپ چهارم.
-       Abrahamian, Ervand,(1982) Iran Between Two Revolutions, Princeton University Press.
-       Chehabi, H. E (1990), Iranian politics and religious modernism: The liberation movement of iran, Cornell University Press.
-       Foran, John. (1992),Fragile, Resistence: Social Transformation In Iran From 1500 To The Revolution, Westview Press.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 فروردین 1399
  • تاریخ بازنگری: 16 اردیبهشت 1399
  • تاریخ پذیرش: 28 تیر 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار