بررسی تطبیقی ناآرامی‌های یمن و لیبی: نقش دولت‌های ضعیف

زیبائی, مهدی

doi:10.22070/iws.2019.4149.1742

بررسی تطبیقی ناآرامی‌های یمن و لیبی: نقش دولت‌های ضعیف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مهدی زیبائی

استادیار روابط بین‌الملل گروه علوم سیاسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

10.22070/iws.2019.4149.1742

چکیده

موج ناآرامیهای عربی که در اوایل سال 2011، تمامی کشورهای عرب را به‌استثنای قطر و امارات متحده عربی در خاورمیانه و شمال آفریقا متأثر‌کرد، بر نقشآفرینی بازیگران درگیر در این واقعه در سطح بینالملل، بسیار تأثیرداشته‌است؛ دراین‌راستا بازیگران یادشده را میتوان برحسب عملکرد آنها و نتایج حاصل به چهار دسته تقسیم‌کرد:
الف- آن بخش از کشورهای عرب نظیر «عربستان، اردن و مراکش» که توانستند بر موج ناآرامی در داخل سوار شوند و گاه در خارج از مرزهای مربوط، ناآرامیهای یادشده را دستاویزی برای ارتقای منافع ملی خود قراردهند.
ب- کشورهای تونس و مصر که شاهد انقلابی ظاهری و به‌عبارت‌بهتر، نوعی اصقلاب (انقلاب اصلاحاتی) بودند به‌طوری‌که بقایای نظام سیاسی پیشین در شکل دولت پنهان به مقابله با جریان انقلاب برخاستند و سپس به‌واسطه کودتا یا نظام انتخابات به‌قدرت‌بازگشتند.
ج- کشورهای بحرین و سوریه که از منظر حکومت اقلیت بر اکثریت و دخالت نیروهای خارجی بر روند مطالبات قانونی و دموکراتیک مردم، دارای شباهت بودند.
د-درنهایت، ناآرامیهای یمن و لیبی به دلیل «بروز جنگ داخلی، به خشونت گراییدن مطالبات مردمی، فعالیت جریانهای اسلامی افراطگرا و ... »، تبدیل وضعیت نظام سیاسی حاکم در این کشورها به دولت فروپاشیده را سبب‌شده‌است.
مقاله حاضر با فرض فقدان همبستگی دولت- جامعه در یمن و لیبی، طی دوره پیش از بروز ناآرامیهای سال 2011 سعی‌دارد با استفاده از نظریه دولت در جامعهشناسی تاریخی به‌طورتطبیقی، برخی از عناصر مشترک در پیدایی و هدایت ناآرامیهای سال 2011 را در کشورهای یادشده بررسی‌کند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22520732.1398.7.14.3.7

موضوعات

مطالعات منطقه ای (خاور میانه)

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Yemeni and Libyan Unrest: The Role of Weak Governments

نویسنده [English]

Mahdi Zibaei

Assistant Professor of International Relations, Department of Political Science, Imam Khomeini International University

چکیده [English]

The wave of Arab unrest in early 2011 that affected all Arab countries except Qatar and the United Arab Emirates in the Middle East and North Africa, has greatly affected the role played by the actors involved in this event internationally. These actors can be divided into four categories according to their performance and results: A. Those parts of Arab countries such as Saudi Arabia, Jordan and Morocco that were able to ride the tide of unrest inside and sometimes outside the relevant boundaries, make the unrest a pretext for promoting their national interests. B. The countries of Tunisia and Egypt, which witnessed an apparent revolution, that is to say, a kind of refolution (reform revolution) in which the remnants of the former political system in the form of a secret government confronted the course of the revolution and then returned to power through a coup or electoral system. C. The states of Bahrain and Syria, which were similar in terms of minority ruling the majority and involvement of foreign forces in the process of democratic and legal demands of the people, were similar. Finally, the unrest in Yemen and Libya has led to the collapse of the political system in these countries due to "civil war, violent popular demands, activism of extremist Islamic movements, etc." Given the lack of government-society solidarity in Yemen and Libya during the pre-2011 unrest, this paper attempts to comparatively examine some of the common elements in the emergence and management of the 2011 unrest in these countries using the state theory in historical sociology

کلیدواژه‌ها [English]

Arab unrest
government
Yemen
Libya
corruption

مراجع

- آران، آمون و کریس آلدن (1393)؛ رویکردهای جدید در تحلیل سیاست خارجی؛ ترجمه امیر نیاکویی، مهدی زیبائی و رضا درویش زانوس؛ تهران: نشر میزان.

- احمدی، حمید و افسانه خسروی (1395)؛ «کالبدشکافی تهاجم عربستان به یمن: ژئوپلیتیک، محیط بحران زای داخلی و سیاست بین‌الملل»، فصلنامه سیاست؛ دوره 46، ش 4، ص 817 تا 838 .

- تقوی، سید محمدعلی (1396)؛ «ریشه‌های بهار عربی و دومینوی فروپاشی رژیم‌های عرب: تعیین‌کنندگی عوامل کوتاه‌مدت و نقش مدیریت سیاسی»، فصلنامه دولت‌پژوهی؛ دوره 3، ش 11، ص 1 تا 26.

- حسینی‌زاده، سید محمدعلی و دیگران (1396)؛ «جنگ یمن و القاعده شبه‌جزیره (2016-2015)»، فصلنامه علوم سیاسی (باقرالعلوم)؛ دوره 20، ش 77، ص 129 تا 149.

- حسینی مقدم، ناهید و بهرام یوسفی (1396)؛ «راهبرد عربستان سعودی در قبال بحران یمن (2015-2010)»، مجله بینالمللی پژوهش ملل؛ دوره 3، ش 25، ص 79 تا 103.

- زیبائی، مهدی و رضا سیمبر (1395)؛ «ناآرامیهای عربی: ریشههای اجتماعی در بستر تاریخی»، فصلنامه سیاست جهانی؛ دوره 5، ش 4، ص 8 تا 38.

- طالبی آرانی، روحالله و م جمال گویلی کیلانه (1395)؛ «جهانی‌شدن عملکرد سلفیگری در پرتو گسترش فناوری ارتباطات: مطالعه موردی داعش»، فصلنامه سیاست جهانی؛ دوره 5، ش 4، ص 99 تا 139.

- کاویانی راد و دیگران (1397)؛ «تبیین قلمروگستری سازمان‌های بنیادگرا در دولت‌های شکننده: مطالعه موردی: داعش در لیبی»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی؛ دوره 18، ش 50، ص 105 تا 127.

- نیاکوئی، سید امیر و ویدا حاجی (1396)؛ «تأثیر خیزش‌های عربی خاورمیانه بر الگوی روابط ایران و ترکیه (2011 تا 2017)»، فصلنامه پژوهشهای بینالملل؛ دوره 7، ش 25، ص 91 تا 120.

- هاشمی‌نسب، سید سعید و مریم سعادتی (1393)؛ «عوامل بحرانزا در سامان سیاسی نوین لیبی»، پژوهشهای منطقهای؛ دوره 11، ش 1، ص 195 تا 226.

- یزدانی، عنایتالله و مصطفی قاسمی (1395)؛ «تحلیلی بر دولت ورشکسته در لیبی»، فصلنامه دولت‌پژوهی؛ دوره 2، ش 6، ص 61 تا 96.

- Ahram, Ariel and Ellen Lust )2016(, ‘The Decline and Fall of the Arab State, Survival: Global Politics and Strategy’, 58 (2), pp 7-34.

- Gelvin, James (2015), The Arab Uprisings: What Everyone Needs to Know, New York, Oxford University Press, Second edition.

- Heydemann, Steven (2016), “Explaining the Arab Uprisings: transformations in Comparative Perspective”, Mediterranean Politics, Vol. 21, No. 1, pp.192–204.

- Hobson, John M. (2000), The state and International relations, Cambridge: Cambridge University Press, First edition.

- Ladjal, Tarek (2016), “Tribe and state in the history of modern Libya: A Khaldunian reading of the development of Libya in the modern era 1711–2011”, Cogent Arts & Humanities, Volume 3, Issue 1, pp. 1-17.

- Maan, Michael (2012), The Sources of Social Power, Volume 2: The Rise of Classes and Nations-States 1760-1914, New York: Columbia University Press, First edition.

- Maan, Michael (2003), Autonomous Power of the State: Its Origins, Mechanisms and Results, in Neil Brenner and Bob Jessop and Martin Jones and Gordon MacLeod (eds.), State / Space: A Reader, Berlin: Blackwell publishing, First edition.

عسگریان، حمید (1396)؛ «پدیده دولت ناکام در جهان عرب و تأثیرات منطقه‌ای و بین‌المللی آن»؛ دسترسی در 15 دی 1397: http://www.tisri.org/default-2557.aspx

- Ben Lamma, Mohamed (2017), The Tribal Structure in Libya: Factor for fragmentation or cohesion?, https://www.frstrategie.org/web/documents/ programmes/observatoire.../14.pdf(accessed January 11, 2019).

- Boucek, Christopher (2009), Yemen: Avoiding a Downward Spiral, https://carnegieendowment.org/files/yemen_downward_spiral.pdf (accessed January 14, 2019).

- Chancellor, Alexander (2011), Kickbacks between Libya and the west have helped Gaddafi cling to power, https://www.theguardian.com/commentisfree/2011/ mar/25/ gaddafi-libya-deals (accessed January 11, 2019).

- Day, Stephen (2010), The Political Challenge of Yemen’s Southern Movement, https://carnegieendowment.org/files yemen_south_movement.pdf (accessed January 12, 2019).

- Dehghanpisheh, Babak (2011), Hamid al-Ahmar, Yemen's Next President?, https://www.newsweek.com/hamid-al-ahmar-yemens-next-president-67803 (accessed January 14, 2019).

- First Abu Dhabi Bank (2018), Global Remittances – A Brief Overview, https://www.nbad.com/content/dam/.../hot.../FAB_18_March_2018_ Remittances.pdf (accessed January 11, 2019).

- Phillips, Sarah (2007), Evaluating Political Reform in Yemen, https:// carnegieendowment.org/files/cp_80_phillips_yemen_final.pdf (accessed January 15, 2019).

- Root, Tik (2013), Gun Control, Yemen-Style, Atlantic, https://www. theatlantic.com/international/archive/2013/02/gun...yemen.../273058/ (accessed January 11, 2019).

- Salisbury, Peter (2011), Yemen’s Economy Oil, Imports and Elites, https:// www.chathamhouse.org/sites/default/files/1011pp_yemeneconomy.pdf (accessed January 12, 2019).

- Verini, James (2011), The Good Bad Son: Saif Qaddafi had an affinity for America. And for a brief, tantalizing moment, the feeling was mutual, http://nymag.com/news/politics/saif-qaddafi-2011-5/ (accessed January 11, 2019).

- Yadav, Stacey Philbrick (2015), Yemen’s Muslim Brotherhood and the perils of powersharing, https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/.../ Yemen_Yadav-FINALE.pdf (accessed January 14, 2019).