تحلیل چالش‌‌های آزادسازی سیاسی در اردن از منظر نظریه ساختمندی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه شیراز

2 . دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه شیراز

چکیده

آزادسازی سیاسی یا دموکراسی حداقلی، با دموکراسی حداکثری و نهادینه‌‌شده یکسان نیست و به‌لزوم، به تثبیت و نهادینه‌‌شدن دموکراسی نمی‌انجامد؛ تحقق این هدف، مستلزم شرایط و فرصت‌های مطلوب در ساختار قدرت و حاکمیت و کنشگران سیاسی و مدنی است. این پژوهش با روش پژوهش تحلیلی- تبیینی و رویکرد جامعه‌شناختی سیاسی در قالب نظریه ساختار- کارگزار و ساختمندی و با هدف تحلیل ریشه‌ها و چالش‌‌های فراروی آزادسازی سیاسی در اردن انجام‌شده‌است که با وقوع بحران اقتصادی و جنبش‌های اجتماعی اعتراضی طبقه‌های متوسط و توده‌ها در اردن از سال 1989 آغازشد و با بهار عربی جنب‌وجوش‌یافت. گرچه واقع‌بینانه نیست که پاره‌ای پیشرفت‌های اولیه اردن را درخصوص دموکراسی نادیده‌بگیریم، هنوز دراینباره با چالش‌‌ها و کاستی‌های اساسی مواجه‌ است. مهم‌ترین پرسش پژوهش، آن است که «فرایند آزادسازی سیاسی در اردن در سه دهه اخیر با چه موانع یا چالش‌‌های مهم سیاسی – اجتماعی مواجه بوده‌است؟»؛ فرضیه تحقیق، آن است که فرایند آزادسازی سیاسی در اردن به تحقق پاره‌ای تحولات و اصلاحات در ساختار قدرت، رهبری سیاسی، جنبش‌های اجتماعی و کنشگران مدنی و سیاسی دموکراتیک منجرشده‌است که نظام سیاسی این کشور را از شیخ‌نشین‌های خلیج فارس متمایزمی‌سازد؛ باوجوداین با چالش‌‌ها، کاستی‌ها و موانع مهم ساختاری و غیرساختاری نیز مواجه بوده که عبارت‌اند از: ضعف اراده سیاسی در حاکمیت، سلطه و استیلای نخبگان و کنشگران حکومتی سنتی- قبیله‌ای در ساختار قدرت سیاسی، نهادینگی فرهنگ تابعیت در توده‌ها و شکاف‌های ایدئولوژیک و سیاسی میان کنشگران و نیرو‌های اجتماعی و معترض.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Challenges of Political Liberalization in Jordan from a Structural Theory Perspective

نویسندگان [English]

  • kh Sardarnia 1
  • H Mohseni, 2
1 Professor, Department of Political Science, Shiraz University.
2 Ph.D Student of Political Science, Shiraz University
چکیده [English]

Minimal political liberalization or democracy is not the same as maximalist and institutionalized democracy and does not lead to the necessity, consolidation and institutionalization of democracy. Achieving this goal requires favorable conditions and opportunities in the structure of power and sovereignty and political and civil actors. This research is based on an analytical-explanatory research method and a socio-political  approach in the framework of structure-agent structural theory and with the aim of analyzing the roots and challenges of political liberalization in Jordan. The process which began with the economic crisis and social movements of the middle classes and the masses in Jordan since 1989, and was stirred by the Arab Spring. While it is unrealistic to overlook some of Jordan's early progress on democracy, it still faces major challenges and shortcomings. The most important research question is, "What have been the major political and social obstacles or challenges facing the political liberalization process in Jordan in the last three decades?" The research hypothesis is that the process of political liberalization in Jordan has led to some changes in the structure of power, political leadership, social movements, and democratic civil and political actors that distinguish the political system from the Persian Gulf monarchies. However, they also face significant structural, and non-structural challenges, shortcomings, and obstacles: weak political will in the rule, elite domination and dominance of traditional-tribal government and actors in the structure of political power, institutionalization of the culture of allegiance among masses , and political and ideological gaps among protesters and social forces and actors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Liberalization
  • The Origins of Liberalization
  • Challenges of Liberalization
  • Jordan
-   الفقیر، فادیه (1383)؛ «زنان دموکرات بدون دموکراسی؟ (زنان، دموکراسی و شهروندی در اردن)»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه؛ ترجمه ماجد نجار؛ سال دهم، ش 3، ص 225 تا 258.
-   بوخارس، انوار (بی‌تا)؛ «درس‌هایی از مراکش و اردن؛ اصلاحات یا واژگونی»، مجموعه مقالات تحولات بیداری اسلامی از دیدگاه تحلیلگران مؤسسه واشنگتن؛ ترجمه محمدرضا سورتچی؛ تهران: مرکز مطالعات فرهنگی و بین‌المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
-   جوانپور، عزیز و میرقاسم بنی‌‌هاشمی (1390)؛ «جنبش‌‌های انقلابی عربی؛ چشم‌انداز‌ها و چالش‌‌های الگوی نوین دولت»، فصلنامه مطالعات راهبردی؛ دوره 14، ش 2، ص 80 تا 110.
-      شهابی، سهراب و فهیمه عباسی (1396)؛ «جهانی‌شدن اقتصاد و ثبات رژیم‌‌های سیاسی در خاورمیانه عربی»، فصلنامه روابط خارجی؛ سال هشتم، ش 1، ص 177 تا 202.
-   فوزی، یحیی و عباس ‌هاشمی (1394)؛ «جریان‌‌های سیاسی اسلام‌گرا و چالش‌‌های درونی در اردن»، دوفصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام؛ دوره 3، ش 1، ص 1 تا 28.
 
-      Abduulah, Abdulkhaleq. (2014). “the Impact of Arab Spring on the Arab Gulf States”, in Silent Revolution: The Arab Spring and Gulf States (edited by Seikaly & Matter), Hamburg: Gerlach Press.
-      Al.Azzam. (2008). Political Participation in Jordan, Ph.D Thesis, Durham, Durhamuniversity.
-      Al- Attivat, Ibtissam, (2003), Building democracy in Jordan , Introduction and Executive Summary. 
-      Barnes, Ashley,(2013), Creating Democrats? Testing the Arab Spring, Middle East Policy, Vol. xx, No. 2, summer 2013, pp 55-72.
-      Echague, Ana & Michou, Helene (2011), Assessing Democracy Assistance: Jordan, Foundation For the Future, pp:1-20.https: www.fride.org.
-      Diamond, Larry. (1993) (ed). Political  culture  and  Democracy  in  Developing  Countries,  London,  Lyn  Reiner  Publications.
-      -Ferguson, Peter A(2017), The State of Jordanian Women’s Organizations-Five Years Beyond the Arab Spring, Politics and Governance, 2017, Volume 5, Issue 2, Pages 59–68.
-      Giddens, Antony. (1984).The constitution of society, Cambridge, Polity press.
-      Helfent, Samuel & Helfent, Tally. (2012). “Jordan Between the Arab Spring and the Gulf Cooperation Council”, Orbis, Winter,pp: 82-95.
-      IdentityCenter (2013-2014), Map of Political Parties and Movements in Jordan, Amman: Identity  Center Publications.
-      Jamal, Amaney & Tessler, Mark. (2008). “Attitudes in the Arab World”, Journal of Democracy, vol.19, No. 1.
-      Jamal, Amaney. (2006). “Reassesing Support for Islam and Democracy in the Arab Wrld”, World Affairs, Vol.169, No.2.
-      Jonasson, Ann-Kristin (2009), “Is Monarchy Compatible with Democracy? The Constitutional Framework and Royal Initiatives for Democracy in Jordan, Democracy is our option”, Jordan Times, 9 March,pp: 163-181.
-      Kabatilo, Fadi. (2014), Democratization Processes and the Democratic Culture in Arab Countries: The Case of Jordan, Finland, Publications of the University of Eastern Finland, pp: 1-250.
-      Robinson, Clean E. (1998). “Defensive Democratization in Jordan”, International Middle East Journal, Vol.30, pp: 387-410.
-      Ryan, Curtis R. (2008). “Islamist Political Activism in Jordan, Moderation, Militancy and Democracy”, Middle East Review of International Affairs, 2 (2), June,pp:1-13.
-      Yom, Sean. L. (2005), Civil Society and Democratization in the Arab World, Middle East Review of International Affairs, Vol. 9, No, pp 14-33. 
-      Bayat, Asef. (2010). Life as Politics: How Ordinary People Change the Middle East, Amsterdam, Amsterdam University Press.