نسبت عملی منافع ملی و ایدئولوژی اسلامی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)

2 دانش‌آموخته دکتری علوم سیاسی دانشگاه امام صادق

چکیده

منابع کلیدی روابط بین‌الملل بر اهمیت و جایگاه منافع ملی در طراحی سیاست خارجی تأکیددارند اما منافع ملی در جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان یک نظام سیاسی برخواسته از اندیشه اسلام سیاسی، مفهومی ترکیبی از هویت ملی و هویت دینی است؛ این ترکیب، مسائلی را موجب‌می‌شود که ازجمله آنها، نسبت «منافع ملی» و «مبانی اسلامی» در سیاست خارجی است. هدف از این پژوهش به‌عنوان تحقیقی کیفی، تحلیل سازه‌انگارانه وضعیتِ موجودِ نسبت میان منافع و مبانی اسلامی در صحنه واقع و اجرایی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است؛ به این منظور و برای مطالعه مستقیم و بی‌واسطه این مسئله، براساس ساختار و نهادهای مؤثر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ده مصاحبه عمیق نخبگانی انجام‌شد. براساس داده‌های تجربی به‌دست‌آمده از مصاحبه‌ها، وضعیت موجود، گویای «تطابق مفهومی، تزاحم مصداقی، تعامل و هم‌افزایی» میان منافع ملی و مبانی اسلامی در میدان عمل است. از منظر نخبگان اجرایی سیاست خارجی، ایران به‌عنوان یک بازیگر عقلانی درعین مطلوب‌نگری (ایده‌ال‌نگری)، واقع‌بین بوده و میان منافع ملی خویش و مبانی اسلامی، جمعی منطقی برقرارکرده‌است.جمهوری اسلامی براساس مشی عاقلانه، تعقیب مصالح عالیه خویش را اولویت‌بخشیده و با بهر‌ه‌گیری از ظرفیت نظریه «حفظ نظام»، نسبت میان منافع ملی و مبانی اسلامی را مشخص‌کرده‌است؛ بررسی نسبت یادشده در مقام تجربه، گویای یگانگی و تطابق یا کمترین عدم تعارض است و با آنچه در مقام نظر از دوگانگی و تزاحم، مطرح است، فاصله‌دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Practical Relationship between National Interest and Islamic Ideology in Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • mohammad khanei 1
  • hossein mohammadisirat 2
1 Associate Professeor of Islamic Science and Political Science Imam Sadiq (a.s.) University.
2 Associate Professor of Political Science, Faculty of Islamic and Political Sciences, Imam Sadiq (a.s.) University.
چکیده [English]

Key sources of international relations emphasize the importance and position of national interests in the design of foreign policy, but national interests in the Islamic Republic of Iran, as a political system based on the concept of political Islam, is a concept of a combination of national identity and religious identity; this combination brings with it issues that Among them, the ratio of "national interests" and "Islamic principles" in foreign policy. The aim of this qualitative research is to analyze the current status of the relationship between the Islamic interests and principles in the realm of the Islamic Republic of Iran's foreign policy.To this aim, and for direct and immediate study of this issue, based on the structure and institutions influential in foreign policy of the Islamic Republic of Iran, ten profound elite interviews were conducted. According to the empirical data obtained from the interviews, the status quo suggests "conceptual adaptation, interconnectedness, interaction and co-operation" between national interests and Islamic foundations in the field. From the point of view of the executive elite of foreign policy, Iran, as a rational actor, has been realistic in its idealistic way and has reasonably summed up national interests and Islamic principles.The Islamic Republic, based on a wise approach, has prioritized the pursuit of its high interests and, using the capacity of the theory of "preserving the system", has determined the relation between national interests and Islamic principles; Investigating the relationship in the sense of experience unity and conformity with the least conflict, and is distanced from what is pertinent to dichotomy

کلیدواژه‌ها [English]

  • National Interest
  • Foreign Policy
  • Islamic Principles
  • Islamic Republic of Iran
-   اسمیت، استیو، امیلیا هدفیلد و تیم دان (۱۳۹۱)؛ سیاست خارجی: نظریه‌ها، بازیگران و موارد مطالعاتی؛ ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، محسن محمودی و ایوب کریمی؛ تهران: سمت.
-      امام خمینی(ره)، روح‌الله (1389)؛ صحیفه امام؛ ج۴، ۱۳، ۱۶، ۲۱، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-      امیرعبداللهیان، حسین (۱۳۹۶)؛ مصاحبه شخصی.
-      ایروانی، مهدی (۱۳۹۵)؛‌ مصاحبه شخصی.
-      بروجردی، علاءالدین (۱۳۹۶)؛‌ مصاحبه شخصی.
-   پوراحمدی، حسین و محمدرضا موسوی‌نیا (۱۳۸۵)؛ «سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه پس از 11 سپتامبر از منظر رئالیسم، لیبرالیسم و سازه‌انگاری»،‌ پژوهش حقوق و سیاست؛ ش ۲۰، ص ۲۳-۵3.
-      تاجیک، محمدرضا (بهار و تابستان ۱۳۸۰)؛ «منافع ‌ملّی ما کدا‌م‌اند؟»، فصلنامه مطالعات راهبردی؛ ش 11 و 12، ص 47 تا 65.
-      حاجی یوسفی، امیرمحمد (۱۳۸۴)؛ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در چارچوب تحولات منطقه‌ای؛ تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
-      حسینی، سید محمدعلی(۱۳۹۵)؛ مصاحبه شخصی.
-      خرمشاد، محمدباقر (۱۳۹۵)،؛ مصاحبه شخصی.
-   دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (۱۳۸۶)؛ هویت و منفعت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، کتاب کیانی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-      رمضانی، روح‌الله (۱۳۸۶)؛ چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ ترجمه علیرضا طیب؛ تهران: نشر نی.
-      سعادت‌نژاد، اسماعیل (۱۳۹۵)؛ مصاحبه شخصی.
-      قمی، حسین (1395 و 1396)؛ مصاحبه شخصی.
-      کلینتون، دیوید دبلیو (۱۳۷۹)؛ دو رویه منفعت ملّی؛ ترجمه اصغر افتخاری؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-      متقی، ابراهیم (۱۳۸۶)؛ «سازه‌انگاری، هویت، زبان، و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست؛ دوره 37، ش4، ص 209 تا 237.
-      مسجدی، علی(۱۳۹۵)؛ تهران: مصاحبه شخصی.
-      مشیرزاده، حمیرا (۱۳۸۲)؛‌ «سازه‌انگاری به‌عنوان فرانظریه»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران؛ ش 65.
-      مصلحی، حیدر (۱۳۹۵ و ۱۳۹۶)؛ مصاحبه شخصی.
-      منصوری، جواد (۱۳۹۶)؛ مصاحبه شخصی.
-      ونت، الکساندر (۱۳۸۴)؛ نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل؛ ترجمه حمیرا مشیرزاده؛ تهران: دفتر مطالعات سیاسی بین‌المللی.
-      Breuning, Marijke (2007), Foreign Policy Analysis: A Comparative Introduction, New York: Palgrave Macmillan.
-      Krasner, Stephan (1978), defending the national Interest: Raw Materials Investments and U.S. Foreign Policy, Prinston: Prinston University Press.
-      Morgenthau, Hans.j, (1945), Politics among Nations: Struggle for Power and Peace, NewYork: Knopf.
-      Nye, Joseph (2002), The Paradox of American Power: Why the World's Only Superpower Can't Go It Alone, Oxford: Oxford University Press.
-      Plano, Jack C, Roy Dilton (1988), The International Relation Dictionary, U.S.A: longman.
-      Rakal, eva pattricia (2007), "Iranian Foreign Policy since theIranian Islamic Revolution: 1979-2006", PGDT 6, pp159-187.
-      Rosenau, James (1980), the Scientific Study of Foreign Policy; New York: Free Press.