بررسی تطبیقی رویکرد امنیتی اسلام با رویکرد امنیتی رئالیسم و لیبرالیسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری روابط بین¬الملل دانشگاه گیلان

3 کارشناس ارشد روابط بین¬الملل دانشگاه اصفهان

چکیده

با توجه به جایگاه امنیت در زندگی بشری، نظریه­های روابط بین­الملل (قدیم، کلاسیک و جدید) همواره درپی تفسیر و تبیین مفهوم امنیت و سازوکارهای دستیابی به آن بوده، در همین راستا نظریه‌های روابط بین‌الملل با توجه به مبانی هستی­شناسی خاص خویش، رویکردهایی متفاوت نسبت­به مفهوم، ابعاد و ساز و کارهای عملیاتی­سازی امنیت در سطح فردی و اجتماعی (ملی و بین‌المللی) درپیش­گرفته­اند. تفاوت در مبانی هستی‌شناسی دو رویکرد رئالیسم و لیبرالیسم به­عنوان دو جریان اصلی در روابط بین­الملل منجر به رویکرد امنیتی متفاوت این دو جریان شده است؛ اسلام نیز به عنوان یک دین جهان شمول، جهت گیری متفاوت ازاین دو رویکرد امنیتی در پیش گرفته است که نشات گرفته از تفاوت در مبانی هستی شناسی اسلام است. پژوهش حاضر با بررسی­ای تطبیقی به‌دنبال مطالعه تفاوت دیدگاه این سه جریان در مفهوم‌سازی، ابعاد و ساز و کارها و عملیاتی­کردن شاخص­های امنیت در نظام­های امنیتی فردی و اجتماعی (داخلی و بین­المللی) است؛ یافته­های این پژوهش بر این مبنا استوارند که دیدگاه بدبینانه رئالیسم نسبت­به انسان و ماهیت نظام بین­الملل (جنگ‌محور­بودن) که از مبانی هستی­شناسی این نظریه، متأثر است، به اتخاذ نوعی رویکرد امنیتی- تقابلی و تقلیل­گرا (تأکید بر بعد نظامی امنیت و سطح تحلیل ملی­گرا) انجامیده­است. دیدگاه خوش‌بینانه لیبرالیسم نسبت‌به انسان و ماهیت نظام بین­الملل (صلح­محور) با توجه به مبانی هستی‌شناسی خود به اتخاذ نوعی رویکرد امنیتی- تعامل­گرا، خوش­بینانه و تقلیل­گرا (تأکید بر بُعد اقتصادی و سطح تحلیل فردگرا) و همچنین، دیدگاه ترکیبی و واقع­بینانه اسلام نسبت­به ذات انسان و ماهیت نظام بین­الملل با توجه به مبانی هستی­شناسی خویش به اتخاذ نوعی رویکرد امنیتی تعاملی-  تقابلی واقع­بینانه مبتنی­بر امنیت فراگیر (تأکید بر لایه های گوناگون امنیت و سطح تحلیل امت­گرا) منجرشده­اند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Islam’s Security Approach with Realistic, Liberal Security Approach

نویسندگان [English]

  • Shahrooz Ebrahimi 1
  • Ali Asghar Sotoodeh 2
  • Ehsan Sheikhoon 3
1 Asistant Profesoor, Political Sceince Department. Isfahan University.
2 Ph.D Student, International Relation, Gilan University.
3 M.A., International Relation, Isfahan University.
چکیده [English]

Given the place of security in man’s life, the theories of international relations (old, classic and modern) have always tried to interpret and explain the concept of security and mechanism of its maintenance. The differences in the ontological principles of realism and liberalism as two main trends of international relations have led to different security approaches of these two trends. Islam too, on the basis of its ontology, has a different approach distinct from the said schools of thought. The present paper is an attempt to study the differences of the said three schools of thought in their conceptualization, dimensions, mechanisms and operationalization of indexes of security in their individual and social (domestic and international) security systems. The findings of the research indicate that the pessimistic approach of realism to man and nature of system, on the basis of its ontological principles, has created a realistic interactive-confrontational security approach based on comprehensive security (with emphasis on different layers of security and ummah level of analysis). 

کلیدواژه‌ها [English]

  • security
  • ontology
  • realism
  • liberalism
-  منابع فارسی
-      احمدی، محمدرضا (1384). «امنیت؛ مفاهیم، مبانی و رویکردها، قسمت دوم: رویکرد اسلامی». مربیان، سال پنجم، شماره 15.
-   افتخاری، اصغر (1389). «صلح و امنیت بین­الملل، رویکرد اسلامی». مجموعه مقالات اسلام و روابط بین­الملل (چارچوب­های نظری، موضوعی و تحلیلی)، به اهتمام حسین پوراحمدی، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، چ 1.
-   ---------- (1383). «مرزهای گفتمانی نظریه اسلامی امنیت؛ گذر از جامعه جاهلی به جامعه اسلامی». فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هفتم، شماره 25.
-   برزنونی، محمدعلی (1384). «اسلام؛ اصالت جنگ یا اصالت صلح؟». مجله حقوقی، نشریه مرکز امور حقوقی بین­المللی معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری، شماره 33.
-      خلیلی، رضا (1383). «تحول تاریخی- گفتمانی مفهوم امنیت». فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هفتم، شماره 23.
-      دری نجف­آبادی، قربانعلی (1379). «نگاهی به امنیت از منظر امیر مومنان (ع)». فصلنامه حکومت اسلامی، سال پنجم، شماره 18.
-      سجادی، عبدالقیوم (1381). «دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام». مجله علوم سیاسی، سال پنجم، شماره 19، پاییز.
-      سیمبر، ارسلان و ارسلان قربانی شیخ­نشین (1389). اسلام­گرایی در نظام بین­الملل رهیافت­ها و رویکردها، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، چ 1.
-      شریعتمدار جزایری، نورالدین (1379). «امنیت در فقه سیاسی شیعه». فصلنامه علوم سیاسی، سال سوم، شماره 9.
-      فیرحی، داود (1383). «دفاع مشروع، ترور و عملیات شهادت­طلبانه». فصلنامه شیعه­شناسی، سال دوم، شماره 6.
قرآن کریم
-      مردن، سیمون (1379). تقابل فرهنگى در روابط بین‌الملل اسلام و غرب، ترجمه احمد علیخانى، تهران: انتشارات آرین.
-      مک­کین لای آر.دی و آر.لیتل (1380). امنیت جهانی؛ رویکردها و نظریه­ها، ترجمه اصغر افتخاری، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-      ناصر زاده، بابک (1386). معاهدات و کنوانسیون­ها و سازمان­های بین­المللی، تهران: انتشارات بهنامی.
-      ناصرزاده، هوشنگ (1372). اعلامیه­های حقوق بشر، تهران: موسسه انتشارات جهاد دانشگاهی ماجد.
-      وطن­دوست، رضا (1386). «نگاهی به امنیت در آموزه­های اسلامی». مجله تخصصی الهیات و حقوق، شماره 25.
 
 
2-  منابع انگلیسی
 
-      Adler, E. (1997), “Seizing the Middle Ground: Constructivism”, in World Politics, European Journal of International Relations 3(3).
-      Adler, E. (2002), “Constructivism and International Relations,” inW. Carlsnaes, T. Risse and B.A. Simmons (eds), Handbook of International Relations.London: Sage.
-      Allison, G.T. and Zelikow, P. (1999), Essence of Decision: Explaining the Cuban Missile Crisis, 2nd edn.New York: Longman.
-      Buzan, B., Waever, O. and De Wilde, J. (1998), Security: A New Framework for Analysis, Boulder, CO: Lynne Rienner.
-      Fearon, J. and Wendt, A. (2002), “Rationalism and Constructivism: A Skeptical View,” in W. Carlsnaes, T. Risse and B.A. Simmons (eds), Handbook of International Relations,London: Sage.
-      Gilpin, R. (1986). “The Richness of the Tradition of Political Realism,” in R. Keohane (ed.), Neorealism and Its Critics.New York:ColumbiaUniversityPress.
-      Gourevitch, P. (1978), “The Second Image Reversed: The International Sources of Domestic Politics,” International Organization 32(4)
-      Katzenstein, P. (1996), The Culture of National Security: Norms and Identity in World Politics.New York:ColumbiaUniversityPress.
-      Katzenstein, P., Keohane, R.O. and Krasner, S. (1998), “International Organization and the Study of World Politics,” International Organization 52(4)
-      Keohane, R. and Nye, J.S. (1977), Power and Interdependence: World Politics in Transition.Boston,MA: Little Brown.
-      Moravcsik, A., ed. (1998). Centralization or Fragmentation? Europe Facing the Challenges of Deepening, Diversity, and Democracy,New York: Council on Foreign Relations.
-      Morgenthau, H.J. (1993), Politics among Nations: the Struggle for Power and Peace, brief edn, revised by K.W. Thompson.New York: McGraw Hill.
-      Risse-Kappen, T., ed. (1995), Bringing Transnational Relations Back In: Non-State Actors, Domestic Structures, and International Institutions.Cambridge:CambridgeUniversityPress.
-      Ruggie, J.G. (1998), Constructing the World Polity: Essays on International Institutionalism,London: Routledge.
-      Russett, B. and Antholis, W. (1994), Grasping the Democratic Peace: Principles for a Post-Cold War World,Princeton,NJ:PrincetonUniversityPress.
-      Schmidt, B.C. (2002), “On the History and Historiography of International Relations,” inW. Carlsnaes, T. Risse and B.A. Simmons (eds), Handbook of International Relations.London: Sage.
-      Snyder, J. (1991), Myths of Empire.Ithaca,NY:CornellUniversityPress.
-      Waever, O. et al. (1993), Identity, Migration and the New Security Agenda inEurope.New York:St. Martin’s Press.
-     Walker, R.B.J. (1993), Inside/Outside: International Relations as Political Theory,Cambridge:CambridgeUniversityPress.
-      Wendt, A. (1992), “Anarchy Is What States Make of It: The Social Construction of Power Politics,” International Organization, 46.
-      Wight, C. (2002). “Philosophy of Social Science and International Relations,” inW. Carlsnaes, T. Risse and B.A. Simmons (eds), Handbook of International Relations.London: Sage.