شکاف‌های اجتماعی عراق و تأثیر‌های آن بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با محور بحران 2014

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل دانشگاه گیلان

2 استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان

چکیده

عراق، کشوری با میزان تجانس اجتماعی پایین است. تعدد گروه­های قومی- مذهبی و سهم­خواهی از قدرت، شکل­گیری شکاف­های اجتماعی چندگانه را در عراق، موجب شده که با شکل­گیری گروه­های تروریستی، بر سیاست خارجی کشورهای منطقه، تأثیرگذار بوده‌است. این مقاله سعی‌دارد با روش تحلیلی و محور‌بودن نظریه نورئالیسم تدافعی به این پرسش پاسخ‌گوید که شکاف­های اجتماعی عراق بر سیاست خارجی ایران در عراق در ابعاد داخلی، منطقه­ای و بین­المللی در شرایط ظهور داعش چه تأثیری‌داشته‌است؟ همچنین این فرضیه مطرح‌می‌شود که شکاف­های اجتماعی عراق در شرایط ظهور گروه­های تروریستی نظیر داعش، زمینه مواجه ایران با چالش­های داخلی، منطقه­ای و بین­المللی را فراهم‌کرده و وجوه امنیتی آن را افزایش‌داده‌است. یافته­ها نشان‌می­دهند که این مسئله در ابعاد داخلی سیاست خارجی، ایران را با تعمیق شکاف شیعه و سنی و نیز احتمال تجزیه عراق و مسائل قومیتی برخاسته از آن مواجه‌می­کند؛ این مسئله در بعد منطقه­ای خود ازیک‌طرف، ایجاد شکاف در ژئوپلیتیک شیعی و درنتیجه، شکاف در محور مقاومت را درپی‌دارد و ازطرفی نیز، تهدید محیط امنیتی منطقه­ای را موجب می­شود که واکنش ایران درراستای دفاع فعال تهاجمی را به‌همراه‌داشته‌است؛ در طرف سوم نیز، این مسئله به شکل­گیری ائتلاف منطقه­ای ضد ایران با محور بودن حمایت از داعش و سایر گروه­های تروریستی منجر‌شده‌است. درنهایت در سطح بین­المللی، افزایش حضور آمریکا در محیط منطقه­ای ایران و راهبرد نیابتی سیاست خارجی این کشور را ضد ایران درپی‌داشته‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

11urwSocial Gaps in Iraq and its Influences on Islamic Republic of Iran Foreign Policy Based on 2014 Crisis

نویسندگان [English]

  • sajad moradi 1
  • reza simbar 2
1 M.A. in international relations, University of Gilan
2 Assistant professor of political science, University of Gilan
چکیده [English]

Iraq is a country with low consensus. Diversity of ethnic-religious groups and claiming a share of power has led to multi social gaps in Iraq which affects foreign policies of this country coincided with terrorist groups emerging. With defensive neorealism theory, this is analytical research which surveys influences of Iraq’s social gaps on Iran’s foreign relations inside Iraq in domestic, regional, and international levels. Also, this theory is posed that social gaps in Iraq with establishment of ISIS terrorist group has increased the possibility that Iran will experience domestic, regional, and international challenges. Findings show this subject in domestic aspects of Iran’s foreign policy makes the gap between Shia and Sunni gap bold, considering possibility of Iraq decomposition. This subject in regional level leads to gap in Shia geopolitics and gap in resistance and also threats security of the area, leading to Iran’s aggressive active defense. In addition, it has resulted in integration and coalition against Iran for excuse of resisting to ISIS and other terrorist groups. Finally, in international level, it has led to more tangible presence of Iran in the region, influencing public thoughts against Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iraq
  • Social Gaps
  • Iran’s Foreign Policy
  • terrorism
  • ISIS
اخوان­ کاظمی، مسعود و پروانه عزیزی (تابستان 1390)؛ «ضدانقلابی­گری در نظام بین­الملل: مبانی تئوریک»، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی؛ سال هشتم، ش 25.
- اسدی، علی­اکبر (پاییز 1388)؛ «سیاست منطقه­ای عربستان سعودی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، مجله سیاست دفاعی؛ ش 68.
- الهی، همایون (1387)؛ خلیج فارس و مسائل آن؛ چ10، تهران: نشر قومس.
- امینیان، بهادر (1390)؛ «محیط امنیتی ایران و تحولات بیداری اسلامی»، فصلنامه آفاق امنیت؛ ش 13.
- اندیشکده راهبردی تبیین (1392)؛ منازعه راهبردی ایران و عربستان،تهران: انتشارات اندیشکده راهبردی تبیین
- برزگر، کیهان (1388)؛ «سیاست خارجی ایران از منظر رئالیسم تهاجمی و تدافعی»، فصلنامه روابط خارجی؛ سال اول، ش 1.
- بشیریه، حسین (1374)؛ جامعه­شناسی سیاسی، نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی؛ چ2، تهران: نشر نی.
- پورحسن، ناصر (پاییز1393)؛ «داعش و ژئوپلیتیک مقاومت اسلامی»، فصلنامه مطالعات فلسطین؛  ش 26.
- توکلی، سعید (تابستان 1393)؛ «القاعده، داعش؛ افتراقات و تشابهات»، فصلنامه آفاق امنیت؛ سال هفتم، ش 23، ص 151 تا 197.
- حلبی، علی­اصغر (1388)؛ تاریخ نهضت­های دینی سیاسی معاصر؛ انتشارات زوار.
- خسروی، غلامرضا (بهار 1389)؛ «مؤلفه­های داخلی پایدار و مؤثر بر سیاست خارجی عراق جدید»، فصلنامه مطالعات راهبردی؛ سال سیزدهم، ش 1، ص 59 تا 93.
- درخشه، جلال و محمدمهدی ملکی (1393)؛ «موانع داخلی دموکراتیزه‌شدن عراق پس از سقوط صدام»، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، ش 1، ص 95 تا 116.
- دهقانی ­فیروزآبادی، سید جلال (بهار1391)؛ «نوواقع­گرایی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست خارجی؛ سال بیست­وششم، ش 1.                                                                                                                                    
- زارعان، احمد (تابستان 1393)؛ «زمینه­های ظهور و گسترش داعش در محیط امنیتی غرب آسیا»، فصلنامه آفاق امنیت؛ سال هفتم، ش 23، ص 67 تا 97.
- سرخیل، بهنام (پاییز 1391)؛ «مؤلفه­های درون­منطقه­ای اثرگذار بر خروج نظامیان آمریکا از عراق»، فصلنامه سیاست خارجی؛ سال بیست‌و‌ششم، ش 3.
- سردارنیا، خلیل­الله (تابستان 1391)؛ «عراق، استمرار خشونت و رؤیای دموکراسی: یک تحلیل چندسطحی»، فصلنامه راهبرد؛ سال بیست‌ویکم، ش 63، ص 7 تا 36.
- سردارنیا، خلیل­الله و محمد زارع (بهار 1394)؛ «فدرالیسم و فرهنگ سیاسی در عراق»، فصلنامه روابط خارجی؛ سال هفتم، ش 1، ص 191 تا 196.
- سمیعی، علیرضا و محسن شفیعی (1394)؛ «آینده گروه­های تکفیری و راهکارهای  ثبات­بخش دولت سوریه و عراق»، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست؛ سال چهارم، ش 4.
- سیدنژاد، باقر (بهار 1389)؛ «سلفی­گری در عراق و تأثیر آن بر جمهوری اسلامی ایران»،  فصلنامه مطالعات راهبردی؛ سال سیزدهم، ش 1، ص 95 تا 122.
- شیرودی، مرتضی (پاییز و زمستان 1394)؛ «مدل راهبردی (swot) در تحلیل بحران رفتار سیاسی داعش، جمهوری اسلامی ایران و راه­های برون­رفت»، پژوهش­های سیاست اسلامی؛                    سال سوم، ش 8.
- صالحی، سید جواد و فاتح مرادی­نیاز (بهار 1394)؛ «پیامدهای ظهور داعش بر ژئوپلیتیک خاورمیانه»، فصلنامه پژوهش­های سیاسی جهان اسلام؛ سال پنجم، ش 1، ص 103 تا 127.
- عالم، عبدالرحمن (1386)؛ بنیادهای علم سیاست؛ چ 7، تهران: نشر نی.
- قوام، سید عبدالعلی (1388)؛ اصول سیاست خارجی و سیاست بین­الملل؛ چ 15، تهران: سمت.
- کرمی، جهانگیر (بهار 1380)؛ «تأثیر محیط امنیتی منطقه­ای بر سیاست دفاعی دولت­ها»، مجله سیاست دفاعی؛ ش 34.
- محق، سید عدنان و زهرا عالی (تابستان 1388)؛ «جایگاه و نقش عشایر در تحولات سیاسی عراق»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه؛ سال شانزدهم، ش 2،  ص 75 تا 103.
- مشیرزاده، حمیرا (1391)؛ تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل؛ چ 7، نهران: سمت.
- منصوری ­مقدم، محمد (زمستان 1391)؛ «مؤلفه هویت و تأثیر آن بر سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مجلس و راهبرد؛ سال نوزدهم، ش 72. 
- موثقی، سید احمد (تابستان 1388)؛ «جنگ و توسعه­نیافتگی در جهان سوم»، فصلنامه سیاست؛ دوره 39، ش 2، 317 تا 337.
- مهری کارنامی، محمد (بهار 1388)؛ «آسیب­شناسی تأثیر قومیت­گرایی بر امنیت ملی»، مجله حصون؛ ش 19.               
- نیاکوئی، سید امیر و سجاد مرادی ­کلارده (بهار 1394)؛ «رقابت قدرت­های منطقه­ای در عراق»، فصلنامه روابط خارجی؛ سال هفتم، ش 1، ص 121 تا 169.
- هدایتی ­شهیدانی، مهدی و سجاد مرادی­ کلارده (تابستان 1393)؛ «مؤلفه­های مؤثر بر سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال تروریسم تکفیری: تحلیلی چندسطحی»، فصلنامه آفاق امنیت؛ سال هفتم، ش 23، ص 229 تا 257.
2- منابع انگلیسی
- Al-Qarawee, Harith, (2014), "Iraq's Sectarian Crisis, a legacy of Exclution", Carnegie Endowment for International Peac.
- Barzegar, Kayhan, (2010), Iran's foreign policy strategy after saddam, center for strategic and international studies, Washington Quarterly, January.
- Charountaki, Marianna (2012), "Turkish Foreign Policy and the Kurdistan Regional Government", Perceptions, winter, Volume XVII, Number 44.
- Cordesman, Anthony H and Sam Khazai (2014), "Iraq in Crisis", center for strategic & international studies, January 24.
- Cordesman, Anthony. H, (2015), Trends in Iraqi Violence, Casualties and Impact of War: 2003-2015, Center for Strategic & International Studies.
- Davutoglu, Ahmet (2008), "Turkey's Foreign Policy Vision: An Assessment of 2007", Insight Turkey, vol. 10, no. 1.    
- Gunter, Frank. R, (2014), the ISIL Invasion of Iraq: Economic Winners and Loser, Foreign Policy Research Institute.
- Ibrahim, Fouad, (2006), the Shiite's of Saudi Arabia, London & Sanfrancisco: Saqi Press.
- Katzman, Kenneth (2013), "Iraq: Politice, Governance and Human Rights", Congressional Research Service, August 22. 
- Leigh, James, (2008), Shia Islam and Oil geopolitics, Energy Bulletin, Dec, 23.
- Mearsheimer, John J, (1995), the False Promise of International Institutions, International Security, Vol. 19, no. 3, winter.
- Minority Rights Group International (2014), report, From Crisis to Catastrophe: the situation of minorities in Iraq.
- Noorbakhsh, Mehdi, (2008), Shiism and Ethnic Politics in Iraq, Middle East Policy, XV (2), summer, pp 53-65.
- Pewforum, (2009), Mapping the Global Muslim Population, October 7
http://www.pewforum.org/2009/10/07/mapping-global-muslim-population/-
- Pewforum, (2013), "Many Sunnis and Shias Worry about Religious Conflict", Pew Research Center.
- RT, (20/12/2015), Most smuggled ISIS oil goes to Turkey, sold at Low prices-Norwegian report. https://www.rt.com/news/326567-is-export-oil-turkey/
- Sofan Group, (2015), Foreign Fighters, an Updated Assessment of the Flow of Foreign Fighters into Syria and Iraq, December.
- Taliaferro, Jeffery W,(2001), Security Seeking under Anarchy Defensive Realism Revisited, International Security, Vol. 25, No. 3, winter.
- Undp, (2015), Human Development Indicators.
http://hdr.undp.or/en/counters/profiles/IRQ.
- Unpo (2013), "Iraq: The Situation of Ethnic and Religious Minorities", Briefing Paper.
- U.S. Census Bureau, (2015), International Data Base.
http://www.census.gov/population/international/data/idb/informationnGateway.php. 
- Walt, Stephen, M (1987), the Origin of Alliances, Cornell University Press.
-www.iraqbodycount.org/database.
 
3- منابع اینترنتی
- امیدی، علی (16/04/1393)؛ «پیامدهای امنیتی تجزیه احتمالی عراق برای ایران»،                      تارنمای دیپلماسی ایرانی: http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1935451/html، تاریخ مراجعه به سایت: 23/04/1395. 
- فریدمن، جرج (10/09/1393)؛ «داعش ژئوپلیتیک خاورمیانه را تغییرداده‌است»؛ ترجمه مرکز رصد راهبردی اشراف: http://www.eshraf.ir/3608/html، تاریخ مراجعه به سایت: 24/04/1395.
- قانون اساسی عراق؛ نوشته‌شده در سایت حقوق به نشانی:www.hoghoogh.online.fr/article…407