آسیب‌شناسی چرخه سیاست‌گذاری فرهنگی افغانستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف از نوشتار حاضر، بررسی سیاست‌گذاری فرهنگی افغانستان دو دهه گذشته (۲۰۲۱-۲۰۰۱) است که زیر چتر نظام جمهوریت و نهادهای مرتبط آن شکل‌گرفته و انسجام یافته است. بنیادی­ترین پرسشی که در این زمینه مطرح می­شود آن است که فرایند سیاست‌گذاری فرهنگی در افغانستان از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ چگونه بوده و اصولاٌ چه نتایج را به بار آورده است؟ فرضیه مطرح در این زمینه آن است که سیاست‌گذاری فرهنگی در نظام جمهوریت هرچند از نظر کمی تا حدودی موفق بوده و در سطوح مختلف آموزشی، تحصیلی، رسانه­ای و هنری دستاوردهای داشته است اما هیچ­گاهی قادر نشده است پاسخگوی نیازمندی جامعه چندپاره و ناهمگون افغانستان باشد. علت اصلی ناکامی دولت افغانستان در سیاست‌گذاری فرهنگی، نگاه قبیله­ای به سیاست و تسری قرائت خاص زندگی قومی به سایر حوزه‌های فرهنگی و ساحات زندگی اجتماعی بوده است. از­این­رو، مسئله یاد شده با استفاده از چارچوب نظری «سیستمی» و روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. شیوه گردآوری داده‌ها در پژوهش نیز اسنادی، مصاحبه­ای و استفاده از قوانین و سایت­های مرتبط بوده است. یافته­ های پژوهش حاضر حاکی از آن است که کاربست قوانین و مقررات، تقویت نهادهای علمی و فرهنگی، سینما و تئاتر؛ تأسیس و تقویت نهادهای آموزشی و تحصیلی، حفظ آثار باستانی، توانسته است تاحدوی سیاست‌گذاری‌های فرهنگی نظام جمهوریت را عینیت ببخشد؛ اما نگاه قبیله­ای سران حکومت به سیاست و تسری قرائت خاص زندگی قومی به سایر حوزه­های فرهنگی، تمرکزگرایی اداری و فقدان استراتژی ملی فرهنگی از جمله مواردی بوده است که طراحی و اجرای سیاست فرهنگی را در این کشور به چالش کشیده و از نایل شدن به اهداف کلان هویتی و انسجام ملی باز مانده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Pathology of Afghanistan's Cultural Policy Cycle

نویسندگان [English]

  • Ahmad Ehsan Sarwaryar 1
  • Ruhollah Eslami 2
  • Seyed Hosein Athari 3
1 student of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Ferdowsi University of Mashhad
2 Assistant Professor of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Ferdowsi University of Mashhad.
3 Associate Professor of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Ferdowsi University of Mashhad.
چکیده [English]

The purpose of this article is to examine the cultural policy of Afghanistan over the last two decades (2001-2021), which was developed and solidified under the framework of the republican system and its associated institutions. The most fundamental question raised in this context is: What was the process of cultural policy-making in Afghanistan from 2001 to 2021, and what results did it produce? The hypothesis presented in this context is that the cultural policy within the republican system, while somewhat successful in terms of quantity and achieving progress across various educational, academic, media, and artistic domains, has never adequately addressed the needs of a fragmented and heterogeneous society like Afghanistan. The primary reason for the failure of the Afghan government in cultural policy-making has been the tribal perspective on politics, which has influenced the interpretation of ethnic life across various cultural and social domains. Therefore, the identified problem has been examined using a "systemic" theoretical framework and an analytical descriptive method. The data collection methods employed in this research included document analysis, interviews, and the review of relevant laws and websites. The findings of the present research indicate that the implementation of laws and regulations, the enhancement of scientific and cultural institutions, and the promotion of cinema and theater, along with the establishment and strengthening of educational institutions and the preservation of ancient works, have effectively objectified certain cultural policies of the republican system. However, the tribal perspectives of government leaders regarding politics, the dissemination of a particular interpretation of ethnic life to other cultural regions, administrative centralism, and the absence of a national cultural strategy have posed significant challenges to the design and implementation of cultural policy in this country. As a result, the goal of fostering identity and national unity remains unfulfilled.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural policy
  • Systemic model
  • Afghanistan
  • ابراهیم زاده، ا (۱۳۸۹)، «نظریه سیستم­ها؛ چارچوبی برای تحلیل»، سیاست خارجی، سال بیست و چهارم،‌ شماره ۴.
  • اشتریان، کیومرث (1381)،روش سیاست‌گذاری فرهنگی، تهران: کتاب آشنا، چاپ اول.
  • بروشکی، محمد (۱۳۸۴)، «کاربرد نظریه­های سیستمی در تحلیل علل صعود و سقوط تمدن­ها در تاریخ»، پژوهش­های تربیتی، سال دوم، شماره ۳.
  • تمنا، فرامرز (1387)، سیاست خارجی آمریکا در افغانستان، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول.
  • جهانگیر، کیومرث، حسینی، سیده صدیقه (۱۳۹۳)، «دولت­سازی در افغانستان در رهیافت واقع­گرایی ساختارگرا»، فصلنامۀ سیاست، دورۀ ۴۴، شمارۀ ۳ پاییز ۱۳۹۳.
  • حیدری، محمدتمیم (۱۳۹۹)، «نقش جهانی­شدن در توسعه سیاسی افغانستان»، فصلنامه دیپلوماسی و مطالعات بین‌الملل، سال پنجم، شماره ۱۸.
  • حیدری، محمدتمیم (۱۴۰۲)، «چالش­ها و راهکارهای ایجاد دولت ملی در افغانستان: عوامل اثرگذار در سطوح داخلی، منطقه­ای و بین­المللی» دانشگاه گیلان.
  • خلیلزاد، زلمی (۱۳۹۵)، فرستاده، ترجمه: هارون نجفی­زاده، چاپ اول، کابل: انتشارات عازم.
  • خُرم، عبدالکریم (1398)، چهل سال در طوفان، کابل: انتشارات اکسوس، چاپ اول.
  • خواتی، شفق (۱۳۹۹)، «دولت به مثابۀ غنیمت؛ عوامل سیاسی فساد اداری در افغانستان»،‌ اندیشه معاصر،‌ سال پنجم، شماره نوزدهم.
  • دانش، سرور (۱۳۸۹)، حقوق اساسی افغانستان، کابل: انتشارات مؤسسه­ی تحصیلات عالی ابن­سینا، چاپ اول.
  • رامیار، سید جواد، مجدی، علی اکبر، خراسانی، محمد مظلوم (۱۳۹۷)، «نقش کمک­های خارجی در توسعه اقتصادی- اجتماعی افغانستان»، دو فصلنامه علمی- پژوهشی جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره ۶، شماره ۲.
  • رحیم صفوی، سید یحیی، شیخیانی، عبدالمهدی (۱۳۸۹)، «اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت ایالات‌متحده آمریکا در تهاجم نظامی به افغانستان»، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، سال دوم، شماره سوم.
  • رشید، احمد (1387)، طالبان، اسلام، نفت و بازی بزرگ نو در آسیای میانه، ترجمه عبدالودود ظفری، کابل: انتشارات میوند، چاپ اول.
  • رفیع، حسین؛ بختیاری جامی، محسن (۱۳۹۳)، «چالش­های صلح در افغانستان»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره ۸۸.
  • روشن یوسفی، محمد شریف، اکبرزاده، ربابه (۱۳۹۸)، «بررسی فرصت­ها و چالش­های فدرالیسم در افغانستان»، فصلنامه کاتب، علمی- پژوهشی، سال ششم، شماره ۱۵.
  • سپنتا، رنگین دادفر (1396)، روایتی از درون، ج 1، کابل: نشرعازم، چاپ اول.
  • سجادی، عبدالقیوم (1395)، جامعه‌شناسی سیاسی افغانستان، کابل: انتشارات دانشگاه خاتم‌النبیین (ص).
  • سریع‌القلم، محمود (1381)،عقلانیت و آینده توسعه‌یافتگی، تهران: مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، چاپ دوم.
  • سعادت، عوض­علی (۱۳۹۶)، تاریخ تحولات سیاسی افغانستان معاصر، کابل: انتشارات بنیاد اندیشه، چاپ اول.
  • سلیمی، حسین (1382)،سیاست پذیری فرهنگ، به اهتمام مجید وحید، تهران، انتشارات باز، چاپ اول.
  • سیفزاده، حسین (1382)،سیاست‌گذاری فرهنگی و میزان مداخله دولت در آن، تأملی نظری، به اهتمام مجید وحید، تهران، انتشارات باز، چاپ دوم.
  • شافیرتز، جی.ام. کریستوفر پی. بریک (1390)،سیاست‌گذاری عمومی در ایالات‌متحده آمریکا، ترجمه: حمیدرضا ملک‌محمدی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
  • شفیعی، نوذر (1381)، «بازی قدرت در صحنۀ افغانستان: اهداف و الگوهای رفتاری»، مجله سیاست دفاعی، شماره 40 و 41.
  • صالحی امیری، سید رضا، امیر عظیمی دولت‌آبادی (1387)، مبانی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، چاپ نخست.
  • صالحی‌امیری، سیدرضا (1386)،مفاهیم و نظریه های فرهنگی، تهران: انتشارات ققنوس، چاپ دوم.
  • طبرسی، غلامعلی (1385)،تبیین چالش‌های فراروی سیاست‌گذاری در حوزه فرهنگ، به اهتمام مجید وحید، تهران، نشر باز. چاپ اول.
  • عزیزی م، حسینی ح (۱۳۹۶)، «تحلیل ظرفیت­های سیاست­گذاری نهاد خانواده در ایران برای گسترش اشکال مشروع خانواده»، مطالعات اجتماعی ایران. سال یازدهم، شماره ۳.
  • عظیمی، ظاهر (۱۳۷۸)، افغانستان ریشه­ی دردها، پشاور: مرکز نشراتی میوند. چاپ نخست.
  • فرهنگ، میرمحمد صدیق (1394)،­ افغانستان در پنج قران اخیر، کابل: انتشارات بین­المللی سرور سعادت، چاپ بیست و پنجم.
  • قانون اساسی افغانستان (1382)، کابل: وزارت عدلیه جمهوری اسلامی افغانستان، جریدۀ رسمی، شماره 818.
  • قانون رسانه­های همگانی (1388)، کابل: وزارت عدلیه جمهوری اسلامی افغانستان، جریده رسمی، شماره مسلسل (986).
  • کبیری، معروف (1397)، توسعه سیاسی: مطالعه موردی افغانستان، کابل: نشر میوند، چاپ اول.
  • کوزه­گر، لطفی، رضایی، مصطفی (۱۳۹۸)، «رهیافت توسعه؛ از حکومت ملی به حکومت محلی»، فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی، سال اول، شماره نخست، صفحات ۹۲-۷۰.
  • محسنی، منوچهر (1381)،مقدمات جامعه‌شناسی، تهران: نشر دوران، چاپ هجدهم.
  • محمودی، زهرا، ملازهی، پیرمحمد (۱۳۹۵)، «داعش در افغانستان؛ ماهیت، اهداف و چشم انداز آن»، پژوهشنامه رسانه بین­المللی، شماره اول، تابستان ۱۳۹۵.
  • مولر، پیر (1378)،سیاست‌گذاری عمومی، ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران، نشر دادگستر.
  • واعظی، حمزه (1378)، «بحران افغانستان قومیت؛ چالش‌ها و ریشه­ها»، سیاسی/سراج، سال ششم، شماره ۱۸.
  • وحید، مجید (1383)، «کنوانسیون جهانی تنوع فرهنگی بررسی زمینه‌های فکری- تاریخی و چشم‌انداز تصویب و تبعات در سیاست‌گذاری فرهنگی»،فصلنامه سیاست، شماره 63، بهار، شماره صص 269-253.
  • هیل، کریستفر (1387)، ماهیت متحول سیاست خارجی، ترجمۀ علی­رضا طیب، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • Armitage, Richard L; Berger, Samuel R; Markey, Daniel S (2010), U.S. “Strategy for Pakistan and Afghanistan”, Independent Task Force Report No. 65, Printed in the United States of America.
  • Gates, Robert M. (2014), Duty: Memoirs of a Secretary at war, Published in the United States by Alfred A. Knopf, a division of Random House LLC, New York.
  • Mackinder, Sir Halford. J, (1919), Democratic Ideals and Reality, New York: Henry holt and Company.
  • نبیل رحمت الله،) ۱۳ مرداد ۱۴۰۰): روزنامه هشت صبح:

https://8am.af/mistakes-and-fixing-rich-mistakes-in-the-current-situation/

  • یونسکو (1 September 2021)، سطح سواد در افغانستان:

https://www.google.com/search?q=%DB%8C%D9%8

  • قادری، علی (9 مهر 1392)، روزنامه افغانستان:http://dailyafghanistan.com id=128814
  • وزارت تحصیلات عالی افغانستان (25 بهمن 1401): https://mohe.gov.af/dr/
  • گزارش وزارت معارف افغانستان (28 بهمن 1401) https://moe.gov.af/dr/
  • مصاحبه (۱۴۰۰)، گفتگو با عبدالاحد عباسی، رئیس حفظ آبدات تاریخی و آثار باستانی وزارت فرهنگ، ۱۱- اردیبهشت ۱۴۰۰. آرشیو شخصی
  • مصاحبه (۲۰۲۴)، گفتگو با آقای نوری، رئیس باستان­شناسی افغانستان ۱- ژانویه ۲۰۲۴. مصاحبه توسط آقای سروریار آرشیو شخصی
  • مصاحبه (۲۰۲۴)، گفتگو با فهیم رحیمی رئیس موزیم ملی افغانستان، ۲- ژانویه ۲۰۲۴. مصاحبه توسط آقای سروریار آرشیو شخصی.