مقایسه دیدگاه آیت‌الله ‌مصباح‌یزدی و آیت‌الله‌ طالقانی در رابطه با انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 استاد علوم سیاسی دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

10.22070/iws.2024.17638.2298

چکیده

در این مقاله با مطالعه آثار مکتوب آیت‌الله‌ طالقانی و آیت‌الله ‌مصباح‌یزدی و تشکیل جدول مقایسه‌ای و اخذ نقاط مشترک و متمایز با استفاده از روش کیفی تحلیل تم به منظور پاسخ به این سوال که «نظرگاه‌های آیت‌الله‌ طالقانی و آیت‌الله‌ مصباح‌یزدی در خصوص انقلاب و انقلاب اسلامی ایران چیست و نقاط افتراق و اشتراک آن کدام است؟» اقدام به مقایسة نوآورانة روشی و دیدگاه‌های صاحب‌نظران صدرالاشاره شد. ابتداً با هدف گردآوری متن مورد بررسی از ابزار فیش برداری از منابع، متون و اسناد بهره جسته و در سطح تحلیل اسنادی با مراجعه به نظریه‌ها و مقالات معتبر در خصوص «انقلاب و مضامین مورد تاکید صاحب‌نظران» مورد بررسی قرار گرفت و «بهرة نظری» جداول تدوین و در ستون (مبدا مقایسه) مندرج گردید؛ و سپس وفق فرایند روش «تحلیل مضمون»، مضامین مورد نیاز از متون گردآوری شده، اخذ و دسته‌بندی و در ستون‌های مربوطه در «جدول مقایسه‌ای» گنجانیده شد و درنهایت به منظور مقایسه جزء به جزء دیدگاه‌ها، نقاط افتراق و اشتراک، استخراج و در ستون مربوطه درج گردید. از مجموع یافته‌ها، می­توان به اشتراکات نظری منتج از هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی اسلامی اشاره و در تمایزات دیدگاه مرحوم ‌طالقانی می‌توان به رویکرد تک‌عامله، سلبی، سیاسی و تبیین انقلاب با گزارة رابطه استبدادگر و استبدادشونده و برجستگی نقش توده‌ها و شورا در حکومت اشاره کرد و در تمایزات دیدگاه مرحوم‌ مصباح‌یزدی نیز به رویکرد ایجابی، فرهنگی، چندعامله و تاکید بر موثریت نخبگان، کارگزاران و نهادهای اجتماعی در حکومت و برجستگی نقش اسلامیت در مفهوم مردم‌سالاری دینی و اهمیت نقش رهبر و مردم در شکل‌گیری انقلاب و حکومت اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparing the views of Ayatollah Mesbah Yazdi and Ayatollah Taleghani on the Islamic Revolution of Iran

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mehdi Hoseini 1
  • abbas keshavarz shokri 2
  • Akram khalife 1
1 Ph.D student of Islamic Revolution Political Studies, Shahid University, Tehran, Iran.
2 Professor of Political Science, Shahid University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In this article, a comparative table was created by studying the written works of Ayatollah Taleghani and Ayatollah Masbah-Yazdi. Common and distinctive points were identified using the qualitative method of theme analysis to address the views of Ayatollah Taleghani and Ayatollah Mesbah-Yazdi on the revolution and the Islamic revolution of Iran, as well as their points of divergence and convergence. First, to collect the text under review, a phishing tool was utilized to gather information from sources, texts, and documents. During the document analysis, it was scrutinized by referencing valid theories and articles related to "revolution and themes emphasized by experts" and "theoretical interest." Tables were compiled and included in the comparison column; then, following the process of "theme analysis," the necessary themes were extracted from the texts, organized, and categorized into the corresponding columns of the comparative table. Finally, to compare viewpoints, differences, and commonalities, these were extracted and inserted into the relevant column. From the overall findings, we can identify the theoretical commonalities arising from Islamic ontology and epistemology. In distinguishing the late Taleghani's perspective, we can highlight the singular-agent, negative, political approach, and the explanation of the revolution through the dynamics between the oppressor and the oppressed. Additionally, the significance of the masses and the council in governance is emphasized. In the late Mesbah Yazdi's perspective, he emphasized a positive, cultural, multi-factorial approach. He highlighted the significance of elites, agents, and social institutions in governance, as well as the central role of Islam in the concept of religious democracy. Moreover, he underscored the importance of the leader and the people in shaping the revolution and the government.

کلیدواژه‌ها [English]

  • revolution
  • Islamic Revolution
  • Ayatollah Taleghani
  • Ayatollah Mesbah Yazdi
  • افراسیابی، بهرام (1360) طالقانی و تاریخ، تهران: انتشارات نیلوفر.
  • بسته نگار، محمد (1393) رساله ای در باب حکومت؛ طالقانی؛ نظریه پرداز دموکراسی شورایی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: صمدیه.
  • دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سید‌مهدی؛ آذر، عادل (1386) روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت، تهران: نشر صفار.
  • دانایی‌فرد، حسن؛ امامی، مجتبی (1386) «استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد»، اندیشه مدیریت، سال اول، شماره دوم، پاییز و زمستان، صص 69 - 76.
  • شیرخانی، علی (1377) زندگی و اندیشه سیاسی آیت‌الله ‌طالقانی، نشریه علوم سیاسی؛ شماره 2، صص 208 - 241.
  • شیرخانی، علی (1380) نظام شورایی در اندیشه آیت‌الله‌ طالقانی، فصلنامه علوم سیاسی؛ شماره 14، صص 221 - 242.
  • طالقانی، سید‌محمود (1358 الف) پرتوی از قرآن، جلد 5، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • طالقانی، سید‌محمود (1358 ب) مجموعه گفتار پدر طالقانی: با قرآن در صحنه، تهران: انتشارات سازمان مجاهدین خلق ایران.
  • طالقانی، سید‌محمود (1359 الف) از آزادی تا شهادت، تهران: انتشارات ابوذر.
  • طالقانی، سید‌محمود (1359 ب) طرح نظام جمهوری اسلامی، تهران: ناس.
  • طالقانی، سید‌محمود (1360) به یاد ابوذر زمان، مشهد: جهاد دانشگاهی، مرکز خراسان.
  • طالقانی، سید‌محمود (بی تا) پرتوی از قرآن، جلد 2، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • طباطبایی، سید ‌محمدحسین؛ موسوی، سید ‌ابوالفضل؛ مطهری، مرتضی و سایر همکاران (1341) بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، تهران: شرکت انتشار.
  • عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد (1390) «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، تهران: دوفصلنامه‌ اندیشه مدیریت راهبردی، دوره 5، شماره 2، پاییز و زمستان، صص 151-198.
  • فیرحی، داوود (1400) فقه و سیاست در ایران معاصر، جلد دوم. تهران: نشر نی. چاپ پنجم.
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی (1372) جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، قم: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی (1385) پرسشها و پاسخ‌ها درباره نظام سیاسی اسلام پاسخ به جوانان، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی؛ شبان‌نیا، قاسم (1392) انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی؛ شبان‌نیا، قاسم (1384) انقلاب اسلامی جهشی در تحولات سیاسی تاریخ، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی؛ شهرابی، شهید محمد (1379 الف) حقوق و سیاست در قرآن (ج 1)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی؛ نادری، محمدمهدی (1379) کاوش‌ها و چالش‌ها، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • ملایی توانی، علیرضا (1382). تعامل دین و دموکراسی در اندیشه سیاسی آیت‌الله ‌طالقانی؛ پژوهشنامه متین، شماره 21، صص 129-172.
  • ملایی توانی، علیرضا (1389) زندگینامه سیاسی آیت‌الله ‌طالقانی، تهران: نشر نی.
  • نایینی، محمد حسین (1378). تنبیه الامه و تنزیه المله، با توضیحات و مقدمه سید‌محمود طالقانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • کانال و سایت رسمی @mesbahyazdi_ir ایتا، متعلق به دفتر مرحوم‌ آیت‌الله‌ مصباح‌یزدی 19 آبان 1401.