میراث مشترک اسلامی-ایرانی و بایسته‌های سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی ایران در آسیای‌مرکزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران

چکیده

ایجاد جمهوری‌های جدید در آسیای‌مرکزی در پی سقوط حکومت شوروی، ژئوپلیتیک مناطق شمال‌شرقی ایران را تغییر داد. به این ترتیب مرزهای این منطقه که تا قبل از این به عنوان مرزهای تهدید شناخته می‌شد تبدیل به فرصتی برای بازآفرینی نقش ایران در منطقه‌ای شد که حدود پنج سده خارج از نفوذ مستقیم ایران قرار داشت. هم‌زمانی پایان جنگ 8 ساله ایران و عراق و استقلال کشورهای آسیای‌مرکزی سبب شد تهران جمهوری‌های این منطقه را به عنوان یک فرصت جدید و تازه مورد توجه قرار دهد. در تمام این دوران و با به قدرت رسیدن چهار دولت سازندگی، اصلاحات، اصول‌گرایی و تدبیر و امید روابط با منطقۀ آسیای‌مرکزی در حوزه‌های مختلف سیاسی- امنیتی، اقتصادی و فرهنگی پیگیری شد. با این وجود دستاوردها مطابق انتظار نبود. از این‌رو در این پژوهش که با روش کیفی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی انجام شده است به دنبال بررسی الگوی مطلوب سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقۀ آسیای مرکزی هستیم و به­طور مشخص به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که مناسب‌ترین رویکرد در سیاست‌خارجی برای تامین بیشینه منافع جمهوری اسلامی ایران در آسیای‌ مرکزی چیست؟ در پاسخ به این پرسش این فرضیه بررسی شده است که رویکرد فرهنگی از راه به­کارگیری مولفه‌های معنایی در قالب میراث مشترک اسلامی- ایرانی در مقایسه با سایر رویکردها از ظرفیت بیشتری برای توسعه روابط ایران و آسیای‌مرکزی برخوردار است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Common Islamic-Iranian Heritage and Foreign Policy Requirements of the Islamic Republic of Iran in Central Asia

نویسندگان [English]

  • Elaheh Kolaee 1
  • Mohammad sedaghat 2
1 Professor of Tehran University Regional Studies Department.
2 Ph.D Candidate of Tehran University Regional Studies.
چکیده [English]

The creation of new republics in Central Asia after the Soviet government fall changed the geopolitics of northeast Iran. Thus, the borders of the region, formerly known as threatening borders, evolved as an opportunity to recreate Iran's role in an area outside of Iran's direct influence. The end of the eight-year war between Iran and Iraq and the independence of the Asian countries led Tehran to consider the republics of the region as a new and further opportunity. Throughout this period, with the rise of four constructive governments, reforms, principles, and the hope of relations with the Central Asian region in various political-security, economic and cultural areas. However, the achievements were not expected. Therefore, in this study, in a qualitative and descriptive-analytical approach, we seek to examine the desirable foreign policy pattern of the Islamic Republic of Iran in the Central Asian region, and we seek to answer the question that what the most appropriate approach to foreign policy to is secure the interests of the Islamic Republic of Iran in Central Asia? In response to this question, the hypothesis has been examined that the cultural approach is more capable of developing Iranian-Asian relations through the use of semantic components in the form of a joint Islamic-Iranian heritage than other approaches.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Republic of Iran
  • Central Asia
  • Islamic-Iranian Heritage
  • Foreign Policy
  • Culture

مراجع

  • احمدی، حمید (1398)، «روابط فرهنگی ایران و تاجیکستان: زنده کردن خط نیاکان و چالش سیاست»، فصلنامه سیاست، دوره 49، شماره 2، صص 270-245.
  • بصیری، محمدعلی و همکاران (1399)، «مقایسه دیپلماسی فرهنگی ایران و ترکیه در آسیای‌مرکزی»، جستارهای سیاسی معاصر، سال یازدهم، شماره دوم، صص 63-29.
  • حق‌پناه، جعفر، شیرازی‌موگویی، سیمین و علیزاده، شیوا (1393)، قدرت نرم ایران در آسیای‌مرکزی و قفقاز، تهران: موسسه ابرار معاصر.
  • دهشیری، محمدرضا (1393)، دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • دهشیری، محمدرضا و طاهری، مهدی (1395)، «دیپلماسی آموزشی جمهوری اسلامی ایران در آسیای‌مرکزی»، فصلنامه آسیای‌مرکزی و قفقاز، شماره 94، صص 42-1.
  • دهشیری، محمدرضا و همکاران (1399)، «بررسی مقایسه‌ای دیپلماسی فرهنگی ایران و عربستان سعودی در آسیای‌مرکزی»، مطالعات اوراسیای‌مرکزی، دوره 13، شماره 2، صص 464-445.
  • دهقانی‌فیروزآبادی، سیدجلال (1389)، سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت.
  • زرقانی، سید هادی و همکاران (1399)، «اهمیت نقش و دیپلماسی فرهنگی در بسط روابط ایران و ازبکستان»، پژوهش‌های سیاسی معاصر، سال دهم، شماره دوم، صص 56-31.
  • زمانی محجوب، حبیب (1395)، «نقش اسلام در همگرایی ایران و کشورهای آسیای‌مرکزی»، خراسان بزرگ، سال هفتم، شماره 22، صص 30.
  • عطایی، فرهاد و سادات واسعی‌زاده، نسیم (1392)، «از روابط فرهنگی تا نظریه فرهنگی روابط بین‌الملل: مروری بر نقش فرهنگ در روابط بین‌الملل»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره پانزدهم، صص 46-19.
  • فتاحی اردکانی، حسین، مسعودنیا، حسین و امام جمعه‌زاده، سید جواد (1397)، «تحلیل مفهوم قدرت و منابع تشکیل دهنده آن از دیدگاه جوزف نای (سخت، نرم و هوشمند)»، مطالعات قدرت نرم، سال هشتم، شماره هجدهم، صص 153-130.
  • کولایی، الهه، ماندانا تیشه­یار و محمود محمدی (1400)، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، دگرگونی در ساختار، ماموریت و کارکردها، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • کولایی، الهه و خوانساری، محمدجواد (1393)، «جمهوری اسلامی ایران و بنیادگرایی اسلامی در آسیای‌مرکزی»، پژوهشنامه علوم‌سیاسی، سال نهم، شماره سوم، صص 275-243.
  • کولایی، الهه و مؤدب، محمد (1388)، سازمان همکاری اقتصادی، دستاوردها وچشم­اندازها، تهران: دانشگاه تهران.
  • ملکیان، محسن (1391)، «روابط فرهنگی ایران و تاجیکستان»، مطالعات اوراسیای‌مرکزی، سال پنجم، شماره 11، صص 114-95.
  • میرفخرایی، سیدحسن و فیروزمندی‌بندپی، مجید (1396)، «دیپلماسی فرهنگی ایران در آسیای‌مرکزی و قفقاز، فرصت‌ها و چالش‌ها»، مطالعات اوراسیای‌مرکزی، دوره 10، شماره 2، صص 448-433.
  • Anderson, Lukas (2019), “Iran’s New Cultural Nationalism: Iranian Cultural Diplomacy in Tajikistan”, Central Asian Affairs, 6, 1, p. 10.
  • Chossudovsky, Michel (2008), “The Eurasian Corridor: Pipeline Geopolitics and the New Cold War”, Available at:

 https://www.turkishnews.com/en/content/2008/08/25/the-eurasian-corridor-pipeline-geopolitics-and-the-new-cold-war/, (Accessed on: 2/2/2022).

  • Clark, Brenton (2015), “The Islamic Republic of Iran’s Relations with the Republic of Tajikistan in the Post-Soviet Period”, Available at:

https://openresearch-repository.anu.edu.au/bitstream/1885/99099/1/Clark%20Thesis%202015.pdf, (Accessed on: 14/6/2022), p. 166.

  • Dorraj, Manochehr and Entessar, Nader (2013), “Iran’s Northern Exposure: Foreign Policy Challenges in Eurasia”, Center for International and Regional Studies Georgetown University School of Foreign Service in Qatar, pp. 10-11.
  • Farrar-Wellman, Ariel (2010), “Tajikistan-Iran Foreign Relations”, Available at: https://www.criticalthreats.org/analysis/tajikistan-iran-foreign-relations, (Accessed on: 20/1/2022).
  • Golden, Peter B. (2011), Central Asia in World History, Oxford University Press.
  • Griffiths, Martin. (2007), International Relation Theory for the Twenty-First Centry, Routledge.
  • Rotar, Igor (2004), “Uzbekistan: Tight Restrictions on Shia Muslim Minority”, https://www.refworld.org/pdfid/4689189dd.pdf, (Accessed on: 20/5/2021), pp. 1-2.
  • Ghadamyari, Karamali (2012), “Sufism Impact on Iranian Society, Culture and Literature”, European Journal of Experimental Biology, 2 (2), p.1.
  • Khalid, Adeeb (2014), Islam after Communism: Religion and Politics in Central Asia, University of California Press.
  • Khodaverdi, Hassan and Shahmohammadi, Yosef (2017), “The Role of Culture in International Relations Theories”, International Journal of Political Science, Vol. 7, No. 3, p. 9.
  • Koolaee, Elaheh (2012), “Religious Dimension of Iran’s Foreign Policy towards Central Asia”, ORTA ASYA’DA ISLAM III, Ankara-Turkistan, p. 170.
  • Kucera, Joshua (2012), “U.S. Military Aid to Central Asia: Who Benefits?”, Available at: https://www.opensocietyfoundations.org/publications/us-military-aid-central-asia-who-benefits, (Accessed on: 11/2/2022).
  • Lang, Jozef (2013), “The Radical Islamic Militants of Central Asia, Center for Eastern Studies”, Center for Eastern Studies, p. 22.
  • Maleki, Abbas (2007), “The New Silk Roads: Transport and Trade in Greater Central Asia”, Available at:

https://www.silkroadstudies.org/publications/silkroad-papers-and-monographs/item/13125-the-new-silk-roads-transport-and-trade-in-greater-central-asia.html, (Accessed on 21/6/2021), p. 179.

  • Miri, Seyyed Mojtaba; Bahrami Ghasrchami, Khalil and Jafari Nejad, Masood (2021), “A Study on the Relationship between the State and the Nation in the Original Principles of Shiite Jurisprudence”, Resistive Economics, Vol. 9, No. 3, p. 5.
  • Mohapatra, Nalin Kumar (2007), “Political and Security Challenges in Central Asia: The Drug Trafficking Dimension”, International Studies, 44, 2, pp: 168-169.
  • Grincheva, Natalia (2015), Cultural Diplomacy of a Different Kind: A Case Study of the Global Guggenheim, Concordia University.
  • Otmazgin, Nissim Kadosh (2012), “Geopolitics and Soft Power: Japan's Cultural Policy and Cultural Diplomacy in Asia”, Asia-Pacific Review, p. 41.
  • Patnaik, Ajay (2019), “Regionalism and Regional Cooperation in Central Asia”, International Studies 56 (2–3), p.1.
  • Rahimi, Omid (2014),” Iran’s New Pivot to Central Asia”, Available at: https://jamestown.org/program/irans-new-pivot-to-central-asia/, (Accessed on: 5/6/2021).
  • Ramachandran, Sudha (2021), “Iran and Afghanistan Inaugurate Cross-Border Railway”, Available at: https://www.cacianalyst.org/publications/analytical-articles/item/13670-iran-and-afghanistan-inaugurate-cross-border-railway.html, (Accessed on: 10/2/2022).
  • Saeidinasab, Fatemeh (2014), “A Description of the Theories of Akhbari and Usuli Scholars Regarding Ijtihad Focusing on the Theories of Muhammad Amin Astarabadi and Vahid Behbahani”, Available at:

https://go.gale.com/ps/i.dop=AONE&u=googlescholar&id=GALE|A385404630&v=2.1&it=r&sidAONE&asid=7e159f16, (Accessed on: 14/4/2022).

  • Xu, Liang (2017), The Effectiveness of Cultural Diplomacy in State Trust Building Between China and the UK, Lancaster University.
  • «آشنایی با پژوهشگاه»، وب‌سایت پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی، 29/4/1401:https://pertoj.com.
  • «آموزش زبان فارسی در قرقیزستان استمرار می‌یابد»، بنیاد سعدی، 26/3/1401:https://saadifoundation.ir/fa/news/569.
  • «امضای قرارداد گازی بین ایران، آذربایجان و ترکمنستان»، 8/12/1401:https://www.dw.com/fa-ir.
  • «ایران و قزاقستان تفاهم‌نامه همکاری فرهنگی امضا کردند»، خبرگزاری جمهوری اسلامی،29/4/1401:https://www.irna.ir/news/84794964.
  • «تفاهمنامه رایزنی فرهنگی و نمایندگی بنیاد سعدی با دانشگاه قزاقستان»، بنیاد سعدی،26/3/1401:https://saadifoundation.ir/fa/news/3903.
  • «توسعه گردشگری میان ازبکستان و ایران»، موسسه فرهنگی اکو،28/4/1401:https://www.ecieco.org/fa/news/3244.
  • «نقشه راه همکاری‌های ده ساله جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قرقیزستان منتشر شد»، پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری اسلامی ایران، 26/3/1401:https://www.president.ir/fa/96994/printable.
  • «هم اندیشی استادان دانشگاه خجند تاجیکستان و المصطفی»، جامعه المصطفی العالمیه، 26/3/1401: .http://miu.ac.ir/index.aspx?pageid=161&newsview=52736

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 بهمن 1400
  • تاریخ بازنگری: 01 مرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 24 مرداد 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار