سناریوهای آینده گسترش افراط‌گرایی در آسیای مرکزی و راهبردهای مقابله با آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی دانشگاه شاهد

2 دکتری علوم سیاسی-مسائل ایران- دانش آموخته دانشگاه اصفهان

چکیده

باوجود اینکه در شرایط کنونی، منطقه غرب آسیا یکی از کانون­های اصلی بحران در سطح سیاست جهانی شناخته می­شود، اما به‌واسطه وجود بسترهای مناسب جهت گسترش اندیشه­های افراط­گرایی اسلامی در مناطقی نظیر آسیای مرکزی، این مسئله را محتمل می­سازد که در آینده و در مقیاس وسیع این منطقه به یکی از کانون‌های بحران تبدیل گردد. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤالات است که بسترهای اصلی گسترش افراط­گرایی و رادیکالیسم اسلامی در منطقه آسیای مرکزی کدم‌اند؟ چه سناریوهایی را می‌توان برای گسترش فعالیت­های گروه‏های افراطی در منطقه آسیای مرکزی برشمرد؟ با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی این کشورها و نزدیکی به مرزهای جمهوری اسلامی ایران چه راهبردهایی را می­توان برای مقابله با رشد افراط­گرایی در این منطقه و جلوگیری از خطرات رشد آن، بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در دستور کار قرار داد؟ ابزار پاسخگویی به پرسش­ها تلفیق دو روش تحلیل لایه­های علی و سناریونویسی خواهد بود. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که با توجه به هم‌جواری سرزمینیِ میان منطقه آسیای مرکزی با شمال افغانستان، عدم توسعه سیاسی و سرکوب مخالفان، ناکارآمدی سیستم اقتصادی، بیکاری و فقر، مداخله کشورهای فرا منطقه‌ای، همچنین وجود دره فرغانه به عنوان نقطه اتصال و پیوند افراط­گرایی در میان کشورهای منطقه، رشد رادیکالیسم اسلامی و شباهت آن با اندیشه تکفیری- جهادی در سپهر آینده­ منطقه آن را به یکی از سناریوهای با قطعیت و احتمال وقوع بالا مبدل ساخته است. قرابت جغرافیایی ایران با آسیای مرکزی موجب می­شود که تهدید تا درون سرزمین ایران نیز امتداد پیدا کند. لذا شناسایی زمینه­های فعالیت و سنجش میزان خطرات مترتب بر امنیت ملی با اهداف پیش‌نگری و چاره‌اندیشی عملیاتی جهت مهار این پدیده­ی خطرناک از زمره مواردی است که اهمیت این پژوهش را دوچندان می­سازد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Future scenarios for the spread of extremism in Central Asia and strategies confronting it

نویسندگان [English]

  • ayub nikunahad 1
  • malihe ramezani 2
1 Ph.D Student in Political Studies of the Islamic Revolution of Shahed University
2 Ph.D in Political Sciences-Iran Issues- Graduate of Isfahan University
چکیده [English]

Although in the current situation in the West Asian region is known as one of the main centers of crisis in world politics, but due to the existence of suitable grounds for the spread of Islamic extremist ideas in areas such as Central Asia, this issue is likely to become one of the centers of crisis on a large scale in the future. The present study seeks to answer the questions: What are the main grounds for the spread of Islamic extremism and radicalism in the Central Asian region? What scenarios can be considered for the expansion of the activities of extremist groups in the Central Asian region? Regarding the geopolitical situation of these countries and their proximity to the borders of the Islamic Republic of Iran, what strategies can be put on the agenda to counter the growth of extremism in this region and prevent the dangers of its growth for the national security of the Islamic Republic of Iran? The tool for answering the questions will be a combination of causal layer analysis and scenario writing. The findings of the study indicate that the growth of Islamic radicalism and its similarity with Takfiri-jihadi thought in the future sphere of the region, has turned it into one of the scenarios with high certainty and probability of occurrence. Iran's geographical proximity to Central Asia causes the threat to extend into Iranian territory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Central Asia
  • Religious extremism
  • Scenario writing
  • causal layers Analysis
  • Islamic Republic of Iran
  • اخوان کاظمی، مسعود، نیکونهاد ایوب و صادقی شمس‌الدین (1397 الف)، «آینده­پژوهی گروه‌های تکفیری و تأثیر آن‌ها بر منازعات منطقه­ای در غرب آسیا»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، شماره 24.
  • اخوان کاظمی، مسعود، صادقی، سید شمس‌الدین، لطفی، کامران (1397 ب)، «تحلیل زمینه­های سیاسی و اجتماعی حضور داعش در آسیای مرکزی (از تهدید نفوذ تا واقعیت حضور)»، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال یازدهم، شماره 1. صص 1-21.
  • اسلامی، محسن و ایاز، بهروز (1396)، «بررسی علل نفوذ داعش در آسیای مرکزی و پیامدهای احتمالی آن»، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست، سال ششم، شماره 21.
  • امیراحمدیان، بهرام و ناصری، مهدی (1392)، «بحران آب در آسیای مرکزی: با تأکید بر مناقشه کشورهای منطقه بر سر مسئله آب»، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال ششم، شماره 12، صص1-20.
  • دیانت، محسن، فرهادی محمد و عباسی قادی، مجتبی (1397) «بررسی رابطه بین شاخص­های اقتصادی و گرایش به اسلام افراطی در آسیای مرکزی (مطالعه موردی: داعش)» فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی دوره 11، شماره 1، صص 101-121.
  • زارع، محمد (1394)، «پیامدهای استراتژیک پیوند داعش و اویغورهای سین­کیانگ برای چین»، مرکز تحقیقات استراتژیک، گزارش شماره 12.
  • عباسی قادی، مجتبی، فرهادی، محمد و دیانت، محسن (1400)، «طراحی و اعتبارسنجی مدل مطلوب راهکارهای مقابله با تهدیدهای امنیتی اسلام‌گرایی تندرو در آسیای مرکزی، با تأکید بر نقش ایران» مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 14، شماره 1، صص 275-301.
  • عباسی، مهدی (1389)، «زمینه‌های رشد اسلام‌گرایی رادیکال در آسیای مرکزی و قفقاز»، فصلنامه تحلیلی مطالعاتی موسسه آران، سال نهم شماره 227- 228.
  • کبریایی زاده، علی (1391)، روند اسلام‌گرایی در کشورهای آسیای مرکزی؛ پیامدها و چالش­ها برای جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات و بین‌المللی الهدی.
  • کولایی، الهه (1384)، بازی بزرگ جدید در آسیای بزرگ؛ زمینه­ها و چشم­اندازها، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
  • محرمی، توحید (1399)، «ناسازگاری افراط­گرایی و خشونت با مفهوم جهاد در اسلام»، فصلنامه مطالعات فرهنگ ارتباطات، سال بیست و یکم، شماره 50.
  • مجیدی، محمدرضا، باقری، یوسف (1397)، «زمینه­های پیدایش و رشد تندروی در آسیای مرکزی: مطالعه موردی داعش» فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره 34، صص 151- 175.
  • مؤمنی، مجید رضا، رستمی، بنفشه و رحیمی لهی، آزاده، «مطالعه جریان­های افراطی­گری اسلامی: مطالعه موردی داعش» فصلنامه سیاست خارجی، سال 30، صص 61-83.
  • Afzal, Amina, (2003), India’s Growing Influence in Central Asia: Implication’s for Pakistan”, Journal of Strategic Studies. Associated With The Land Use And Land Cover Changes In Portugal, Sustainability 2017, 9, 351, Doi:10.3390/Su9030351.
  • Babu, Suresh and Reidhead, William (2000)," Poverty, Food Security, and Nutrition in Central Asia: a Case Study of The Kyrgyz Republic", journal of
  • Dyner, Anna And Others (2015), Ready To Go?Isis And Its Presumed Expansion Into Central Asia, No. 19 (121), Pism, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
  • Eucam Watch, (2012), NATO and Central Asia: The two Elephants that Never Meet, EU-Central Asia Monitoring, No 11.
  • Idrees, Muhammad, (2016)“Extremism In Central Asia And Afghanistan”, Norwegian Institute Of International Affairs,Central Asia Policy Briefs,41.
  • Gibbons, Jonathan And Others(2018) “Afghan Opiate Trafficking Along The Northern Route, Afghan Opiate Trade Project (Aotp), Within The Drug Research Section (Drs)” At The United Nations Office On Drugs And Crime (Unodc),O. Box 500, 1400, Vienna, Austria.Idrees, Muhammad(2015), Radicalization And Violent
  • International Crisis Group, (2015), “Syria Calling: Radicalisation in Central Asia, Crisis Group Europe and Central Asia” Briefing N°72, 20 January 2015.
  • International Crisis Group, (2003), “Is Radical Islam Inevitable in Central Asia? Priorities for Engagement”, ICG Asia Report N°72, 22 December 2003.
  • Kaner, Cem(2003), “An Introduction to Scenario Testing,” A slightly less complete version of this was published in Software Testing & Quality Engineering (STQE) magazine, NSF Grant EIA-0113539 ITR/SY+PE.
  • Schweitzer, Yoram and Einav, Omer, (2016), The Islamic State: How Viable Is It?, Institute for National Security Studies (INSS).
  • Tu Dang, Raghbendra, (2009), Vulnerability to Poverty in Select Central Asian Countries, The European Journal of Comparative Economics, Vol. 6, n.1,pp. 17 -50.
  • Zhussipbek, Galym (2017), “Political Islam in the Central Asian Context: after 25 Years of Independence”,  Researchgate, pp.9192, Availableat: https://www.researchgate.net/publication/317503881_Political_Islam_in_the_Central_Asian_Context_After_25_years_of_Independence, (Accessed on: 15/5/2019).
  • Guardian(C) (2015),Isis Actively Recruiting in Afghanistan, Says USGeneral”, 23 May 2015, Available at: http:// www. theguardian.com/world/2015/may/23/isis-actively-recruiting-afghanistan-us-general.
  • Olcott, Brill Olcott (2013),China's Unmatched Influence in Central Asia, CarnegieEndowment for International Peace, Available at: http://carnegieendowment.org/2013/09/18/china-s-unmatched-influenceincentral-asia/gnky, Accessed on: 20 June 2015.
  • Sputniknews (2016),conflict on water in central asia, available at: https://ir.sputniknews.com/opinion/201603221309878/
  • Peter Sinnott, (2009) “Peeling the Waziristan Onion: Central Asians in Armed Islamists Movements in Afghanistan and Pakistan,” China and Eurasia Forum Quarterly, vol.7, no. 4: 41.
  • Olivier Roy, (2000) The Foreign Policy of the Central Asian Islamic Renaissance Party, Council of Foreign Relations New York, 6.