سنجش و رتبه‌بندی قدرت ملی کشورها در جهان اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

به مجموعه‌ای از توانایی‌های مادی و معنوی که در قلمرو یک واحد جغرافیایی- سیاسی به‌نام کشور وجوددارد، قدرت ملی گفته‌می‌شود. سنجش و اندازه‌گیری قدرت ملی کشورها به‌منظور تعیین جایگاه کشور در نظام ژئوپلیتیک جهانی و مقایسه قدرت کشورها، همواره از دغدغه‌های جغرافی‌دانان سیاسی، دانشمندان علوم سیاسی و روابط بین‌الملل بوده‌است. ازهمین‌رو، تلاش‌های متعددی از سوی صاحب‌نظران برای سنجش قدرت کشورها در قالب ابداع روش‌ها و مدل‌های تک‌متغیره و چندمتغیره محدود انجام‌شده‌است. در این پژوهش با مروری بر مدل‌های پیشین سنجش قدرت ملی و با استفاده از مدل جدید سنجش قدرت ملی، قدرت کشورهای جهان اسلام در قالب نه فاکتور اقتصادی، سیاسی، نظامی، فضایی، فرامرزی، سرزمینی، علمی و فناوری، اجتماعی و فرهنگی بررسی و ارزیابی شده‌است. بر این اساس، ضمن مشخص‌کردن رتبه کشورهای جهان اسلام از نظر میزان قدرت در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و... به مقایسه رتبه جمهوری اسلامی ایران با کشورهای مذکور در هریک از فاکتورهای نه‌گانه و همچنین در مجموع فاکتورها (میزان قدرت ملی) پرداخته، و در پایان نیز ساختار سه‌سطحی قدرت بر اساس مدل مزبور ترسیم شده و جایگاه کشورهای جهان اسلام در این ساختار مشخص‌شده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Measurement and Ranking of National Power of Muslim Countries

نویسنده [English]

  • seyed hadi zarghani
Ph.D Assistant Professor, Ferdowsi University, Mashad,
چکیده [English]

National power consists of tangible and intangible capabilities that exist within the realm of a geographical unit called state. The measurement of national power for the purpose of ranking of the sates in international geopolitical system and its comparison with other countries has always been a concern of political geographers, political scientists and scholars of international relations. Hence several multivariable and single-variable methods have been invented to measure the power of countries. Attempts have been made in the present paper to review the existing measures and also measure the national power of Muslim states on the basis of nine economic, political, military, special, extraterritorial, territorial, scientific, technological, social and cultural elements. Also after ranking the Muslim states on the basis of their political, social, economic power, the rank of the Islamic Republic of Iran has been compared with those of the Muslim states. Finally, a three-tier power model has been depicted to identify the status of Muslim states.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Power Structure
  • Geopolitics
  • National Power
  • World of Islam
  • Islamic Republic of Iran

مراجع

- منابع فارسی
- احمدیان، محمدعلی (1388)، ویژگی‌های جغرافیایی کشورهای اسلامی، مشهد: انتشارات سخن‌گستر.
- پرسکات، ادوارد (1352)، دیدگاه‌های نو در جغرافیای سیاسی، ترجمه دره میر حیدر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- تلیس، اشلی و دیگران (1383)، سنجش قدرت ملی در عصر فراصنعتی، نظارت و ترجمه مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران: تهران.
- حافظ‌نیا، محمدرضا (1385)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.
- حافظ‌نیا، محمدرضا (1389)، قدرت و منافع ملی، تهران: نشر انتخاب.
- حافظ‌نیا، محمدرضا (1379)، مبانی مطالعات سیاسی- اجتماعی (2)، سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور.
- جان‌احمدی، فاطمه (1389)، منتخبی از مقالات ترجمه‌شده کتاب اقلیت‌های مسلمان در جهان.
- زرقانی، سید هادی (1386)، مقدمه‌ای بر قدرت ملی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- زرقانی، سید هادی (1389)، «نقد و ارزیابی مدل‌های سنجش قدرت ملی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، دوره (6)، شماره (1).
- زرقانی، سید هادی (1385)، «ارزیابی عوامل و متغیرهای مؤثر بر قدرت ملی و طراحی مدل سنجش قدرت ملی کشورها»، رساله دوره دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس.
- سیف‌زاده، سید حسین (1379)، نظریه‌پردازی در روابط بین‌الملل مبانی و قالب‌های فکری، تهران: انتشارات سمت.
- سیف‌زاده، سید حسین (1384)، اصول روابط بین‌الملل، چاپ سوم، تهران: نشر میزان.
- عالم، عبدالرحمن (1376)، مبانی علم سیاست، تهران: انتشارات آگاه.
- عزتی، عزت‌ا... (1387)، ژئوپلیتیک در قرن 21، تهران: انتشارات سمت.
- کاظمی، علی‌اصغر (1373)، نقش قدرت در جامعه و روابط بین‌الملل، تهران: نشر قومس.
- گلی‌زواره، غلامرضا (1385)، جغرافیای جهان اسلام، قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
- مستوفی‌الممالکی، رضا (1380)، جغرافیای کشورهای اسلامی، یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
- نظری، علی‌اصغر (1386)، ویژگی‌های جغرافیایی کشورهای اسلامی، تهران: دانشگاه پیام نور.
- ولایتی، علی‌اکبر و رضا سعید محمدی (1389)، تحلیل تجارب هم‌گرایی در جهان اسلام، مجله دانش سیاسی، سال ششم، شماره اول، بهار.
2- منابع لاتین
- Ashley J. Tellis, & Others (2000), Measuring National Power in the Postindustrial Age. Rond: New York, 2000.
- Cohen, Saul (1994), Geopolitics in the new world  Era, In  Reordering in the world , USA :westview press.
- Glassner, martin (2004), Political Geography, Blak Hill.
- Goldstein, Joshuas (1999), international relations. New York: Longman.
- Human Development Report 2004, Published for the United Nations Development Programme (UNDP) 1 UN Plaza, New York10017, USA.
- Kadera, M.kelly (2004). Measuring National  Power, International Interactions, Taylor    &Francis.
- Muir,Richard (1981), Modern Political Geography .Mac Millan Education: London and Hong Kong.
- Taylor,Peter (1993), Political Geography, Longman Scientific and Technical: U.K.
 
 
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 مرداد 1392
  • تاریخ بازنگری: 28 خرداد 1392
  • تاریخ پذیرش: 21 آبان 1392

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار