پارادایم مقاومت و بیداری اسلامی در پرتو تحولات شمال آفریقا و خاورمیانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران

2 دانشجوی دکترای دانشگاه یاسوج

چکیده

منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در یکی دو سال گذشته عرصه تحولات سیاسی و اجتماعی قابل‌توجهی شده‌است که پایه‌های ساختار سیاسی و فضای فرهنگی، آنها را به شدت دگرگون‌کرده‌است. عنوان بیداری اسلامی کلیدواژه مناسبی برای این دگرگونی بوده‌است. در همین راستا مفروضه نگارندگان مقاله آن است که از منظر گفتمان انقلاب اسلامی سال 1357 شمسی، زمینه‌های فکری جنبش بیداری اسلامی در پیوندهای معنایی با انقلاب اسلامی ایران معناپیدامی‌کند. انقلاب اسلامی مهم‌ترین حلقه از حلقات جنبش‌های اسلامی معاصر و به مثابه پارادایمی جدید در چالش با نظام بین‌الملل از آغاز دهه هشتاد سده بیستم مطرح ‌شده‌است. ازاین‌رو، در نوشتار حاضر نویسندگان نشان‌خواهندداد که چگونه و تحت چه شرایطی هم‌زمان با وقوع انقلاب اسلامی در عرصه عمل، دو مؤلفه مهم دیگر در عرصه نظریه‌پردازی به شکل‌گیری پارادایم مقاومت مدد رساندند. یکی از این دو انتشار کتاب اثرگذار و سرنوشت‌ساز «شرق‌شناسی» (1979) ادوارد سعید به‌طور تقریبی هم‌زمان با انقلاب اسلامی و دیگری در عرصه نظریه انتقادی کتاب دوران‌ساز «موقعیت پست مدرن» (1979) از فیلسوف معروف فرانسوی ژان فرانسوا لیوتار بود. مقاله حاضر در دو بخش به تشریح فرضیه خود می‌پردازد. در بخش نخست چگونگی شکل‌گیری پارادایم مقاومت بررسی می‌شود و در بخش دوم ضمن اشاره به پیوندهای پارادایم مذکور، نوع اثرگذاری آن بر تحولات اخیر نشان‌داده‌خواهدشد. چارچوب نظری مقاله پارادایم کوهن بوده و روش آن توصیفی- تحلیلی است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Paradigms of Resistance and Islamic Awakening in the Light of Developments in Middle East and North Africa

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taqi Qezelsofla 1
  • Somayeh Farrukhi 2
1 Faculty Member, Mazandaran University
2 Ph.D student, Yasuj University
چکیده [English]

Over the past two years, the Middle East and North Africa have been the scene of considerable political and social developments, shaking the political structure and cultural atmosphere of the countries of the region. The term Islamic awakening is a suitable concept to explain these developments. The hypothesis of the present paper is as follows: from the viewpoint of the discourse of Islamic Revolution, the year 1979 has a semantic connection with intellectual grounds of the movement of Islamic Awakening. The Islamic Revolution of Iran is an important link in the chain of contemporary Islamic movements and is a new paradigm which has been challenging the international system since 1980s. The hypothesis of the present paper is that simultaneous with the victory of the Islamic Revolution two other factors theoretically contributed to the formation of the resistance paradigm. One was the publication of the effective book of Edward Said, Orientolism (1979) and the other The Postmodern Condition of Francois Leotard (1979). The hypothesis of the present paper will be studied in two sections: in the first section, the formation of the paradigm of resistance will be studied while the section will discuss the connections of the said paradigm and the way of its impacts on the recent developments. The theoretical framework will be Cohen’s paradigm and the research methodology will be descriptive-analytical. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic resistance
  • Islamic Awakening
  • Middle East
  • North Africa
منابع
1- منابع فارسی
-احمد، اکبر (1380)، پست‌مدرنیسم و اسلام، فرهاد فرهمندفر، تهران: نشر ثالث با همکاری مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن.
- اسپوزیتو، جان. ال (1382)، انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، محسن مدیر شانه‌چی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
- بروجردی، مهرزاد (1377)، روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمه جمشید شیرازی، تهران: فرزان روز.
- تاجیک، محمدرضا (1379)، میشل فوکو و انقلاب اسلامی، تهران: مؤسسه دانش و پژوهش ایران.
- ترنر، برایان (1386)، شرق‌شناسی، پسامدرنیسم و جهانی‌شدن، ترجمه سعید وصالی، تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
- حشمت‌زاده، محمدباقر (1378)، «مقدمه و چارچوبی برای بررسی تأثیرات انقلاب اسلامی در کشورهای اسلامی»، نامه پژوهش، شماره 13-12.
- روسنائو، پائولین (1380)، پست‌مدرنیسم و علوم اجتماعی، ترجمه محمدحسین کاظم‌زاده، تهران: آتیه.
- ساگار، آپارجیتا (1382)، «مطالعات پسااستعماری»، پین، مایکل، فرهنگ اندیشه انتقادی، ترجمه پیام یزدانجو، مرکز.
- سعید، ادوارد (1371)، شرق‌شناسی، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- سعید، ادوارد (1377)، پوشش خبری اسلام در غرب، مترجم عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- سعید، بابی (1379)، هراس بنیادین: اروپامداری و ظهور اسلام‌گرایی، غلامرضا جمشیدی‌ها و موسی عنبری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- صدور انقلاب از دیدگاه امام خمینی (ره) (1384)، دفتر ششم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
ضیمران، محمد (1389)، فلسفه میان حال و آینده، نشر پایان.
 عضدانلو، حمید (1383)،  ادوارد سعید، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
- فوکو، میشل (1379)، روح یک جهان بی‌روح، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهان‌دیده، تهران: نشرنی.
- فولر، گراهام (1373)، قبله عالم ژئوپلتیک ایران، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
- قزلسفلی، محمدتقی (1390)، فلسفه، فلسفه سیاسی: مناقشه‌های نظری در عصر جهانی‌شدن، تهران: انتشارات رشد آموزش.
- قزلسفلی، محمدتقی (1378)، «ایران از منظر شرق‌شناسی»، مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 151-152.
- کرایب، یان، تدبنتون (1384)، فلسفه علوم اجتماعی بنیادهای تفکر اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی‌پرست و محمود متحد، تهران: آگه.
- کهون، لارنس (1381)، از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشرنی.
- گاندی، لیلا (1391)، پسااستعماری، مریم عالم‌زاده، همایون کاکاسلطانی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- گیبنز، جان بوریمر (1381)، سیاست پست‌مدرنیته، ترجمه منصور انصاری، تهران: گام نو.
- لایون، دیوید (1380)، پسامدرنیته، ترجمه محسن حکیمی، تهران: آشیان.
- لودتکه، لوتراس (1379)، ساخته‌شدن آمریکا، ترجمه شهرام ترابی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
 - لیوتار، ژان فرانسوا (1381)، وضعیت پست‌مدرن، ترجمه حسینعلی نوذری، تهران: گام نو.           
- متقی، ابراهیم (1378)، رویارویی غرب معاصر با جهان اسلام، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- نوذری، حسینعلی (1380)، پست‌مدرنیته و پست‌مدرنیسم، تهران: انتشارات نقش جهان.
- هانتینگتون، ساموئل (137)، نظریه برخورد تمدن‌ها: هانتینگتون و منتقدانش، ترجمه مجتبی امیری. تهران: دفتر فرهنگ مطالعات سیاسی وزارت خارجه.
2- منابع لاتین
-  Abrahamian, Ervand (1992), “ Khomeini: Fundamentalist or populist ?”, New Left Review.
 - Craig,  Collhoun  (1994),  Social theory and the politics of identity, Oxford : Blackwell.
-  Kuhn, Thomas  (1970),  The structure of scientific revolutions, Chicago: Chicago University Press.
 -  Said, Edward (1990), Culture and Imperialism, Chatto & windus, London sanchez.
 -  Slade, Shelly. (2009),  “The Image of The Arab in Ameica: Analysis of a poll on America Attitudes". Middle East Journal 35,no 2 ,spring.