فرصت‌‌‌ها و چالش‌های شکل‌گیری حکومت اسلامی در عراق پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هئیت علمی دانشگاه هنر اصفهان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

انقلاب اسلامی ایران با احیای دوباره مباحث اسلام، تحول فرهنگی عظیمی را در ابعاد منطقه‌ای موجب‌شد و زمینه‌های بیداری جنبش‌های اسلامی در منطقه خاورمیانه، شمال آفریقا، آسیای مرکزی و دیگر مناطق را فراهم‌کرد. در این خصوص، هدف اصلی این پژوهش بازخوانی تأثیرات انقلاب اسلامی ایران بر کشور عراق است. سؤال اصلی آن است که چه فرصت‌ها و چالش‌هایی برای ایجاد یک حکومت اسلامی در کشور عراق هم‌زمان با سال‌های آغازین انقلاب اسلامی ایران وجودداشت؟ به‌نظرمی‌رسد علی‌رغم برخی فرصت‌ها مانند وجود مرز طولانی عراق و ایران، وجود اکثریت شیعه در جنوب و به‌خصوص ارتباط گسترده علما و روحانیان دو کشور؛ محدودیت‌هایی مانند سیاست‌های خشونت‌آمیز حزب بعث، عدم وحدت تشکیلات شیعه و همچنین سیاست حامی‌پروری حزب بعث در ارائه خدمات عمومی مانع از سرنگونی رژیم بعثی و ایجاد حکومتی اسلامی در عراق در سال‌های آغازین انقلاب اسلامی ایران شده‌است. در این پژوهش برای اثبات این فرضیه از رهیافت گفتمان در بررسی مقایسه‌ای الگوی حکومتی امام خمینی(ره) و الگوی موردنظر شهید آیت‌ا... صدر؛ برای تبیین ساختار سیاسی عراق و تأثیر آن بر جهت‌گیری شیعیان عراق نسبت‌به انقلاب اسلامی ایران و همچنین بررسی تشکیلات شیعیان در میزان وحدت و انسجام از رهیافت نهادی و درنهایت به‌منظور تبیین وضعیت اقتصادی شیعیان عراق و همچنین تأثیر اوضاع اقتصادی ایران بر جهت‌گیری شیعیان عراق نسبت‌به انقلاب اسلامی ایران از رهیافت عقلانی استفاد‌ه‌می‌شود

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Opportunities and Challenges of Establishment of Islamic Government in Iraq After the Victory of Islamic Revolution of Iran

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Attarzadeh 1
  • Azam Khani 2
1 Faculty member, Isfahan Art University,
2 Student of MA (Political Science), Department of Political Science, Isfahan University.
چکیده [English]

The Islamic Revolution of Iran through reviving Islamic issues led to great cultural developments on the regional level, preparing the grounds for Islamic Awakening movement in the Middle East, North Africa and other regions. The main objective of the present research is to review the impacts of the Islamic Revolution of Iran on Iraq. The main question of the present paper is: what challenges and opportunities appeared with the victory of the Islamic Revolution for establishment of an Islamic government in Iraq? Despite the existence of a number of opportunities such as long joint borders, majority of Shia population in the south of Iraq, deep relations between the clerics and religious scholars of the two countries, the existence of certain limitations such as suppressive policies of the Ba’th regime, lack of unity among the Shia organizations and Ba’th party’s policy of nepotism, prevented the overthrow of the Ba’th regime and establishment of an Islamic government in Iraq in the early years of the victory of Islamic Revolution. Attempts have been made in the present paper to comparatively study the government models of Imam Khomeini and that of Ayatollah Sadr to elaborate the political structure of Iraq and its impact on the stance of Iraqi Shias towards the Islamic Revolution of Iran – through discourse analysis. Also the role of Shia organizations in their unity and solidarity, the economic conditions of the Iraqi Shias as well as the impacts of Iranian economic conditions on stance of Iraqi Shias towards the Islamic Revolution have been studied through a rational approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Revolution of Iran
  • Iraqi Shias
  • Islamic Government
  • Ba’th Regime
- منابع فارسی
- قرآن کریم
- امام خمینی، روح‌ا... (1384)، حکومت اسلامی و ولایت فقیه در اندیشه امام خمینی (ره)، (تبیان آثار موضوعی دفتر چهل و پنجم)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- اسنادی از انقلاب اسلامی عراق (1980)، بی‌‌جا، انتشارات سازمان پیکار اسلامی عراق.
- اکبری معلم، علی (1383)، «مشروعیت و مقبولیت ولایت فقیه از دیدگاه امام خمینى (ره)»، فصلنامه علوم سیاسى، سال هفتم، شماره 25، بهار.
- النعمانی، شیخ محمدرضا (1382)، سال‌های رنج: خاطرات و ناگفته‌ها از زندگی شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر (ره)، ترجمه مهرداد آزاد، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- آیین انقلاب اسلامی (گزیده‌ای از اندیشه و آراء امام خمینی (ره) (1373)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- بال، آلن. روب، گای پیترز (1384)، سیاست و حکومت جدید، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: نشر قومس.
- بشیریه، حسین (1384)، آموزش دانش سیاسی: مبانی علم سیاست نظری و تأسیسی، تهران: مؤسسه نگاه معاصر.
- جمشیدی، محمدحسین (1389)، زندگانی سیاسی شهید سید محمدباقر صدر (با تکیه بر تأثیرگذاری بر انقلاب اسلامی ایران)، تهران: انتشارات پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی.
- حسینی حائری، سید کاظم (1375)، زندگانی و افکار شهید صدر، ترجمه و پاورقی حسن تارمی، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- حسینی‌زاده، سید محمدعلی (1383)، «نظریه گفتمان و تحلیل سیاسى»، فصلنامه علوم سیاسى، سال هفتم، شماره 28، زمستان.
- حشمت‌زاده، محمدباقر (1385)، تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای اسلامی، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- خلیلیان، سید خلیل (1375)، حقوق بین‌‌‌الملل اسلامی، تهران: دفتر نشر اسلامی.
- خواجه سروی، غلامرضا (1380)، «وحدت دین و سیاست در اندیشه امام خمینى (ره)»، فصلنامه علوم سیاسى، سال چهارم، شماره 16، زمستان.
- دکمجیان، هرایر (1377)، اسلام در انقلاب جنبش‌های در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی، تهران: انتشارات کیهان.
- رابینز، فیلیپ (1386)، «عراق: تهدیدهای انقلابی و پاسخ‌های رژیم»، انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، به کوشش جان. ال. اسپوزیتو، ترجمه دکتر محسن مدیر شانه‌چی، تهران: انتشارات بازشناسی اسلام و ایران.
- رهپو، محمدحسن (1360)، ناسیونالیسم عربی و انقلاب اسلامی، انتشارات سروش.
- رودس، آر.ای.دبلیو (1378)، «رهیافت نهادی»، در روش و نظریه در علوم سیاسی، به کوشش دیوید مارش و جری استوکر، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- دهشیری، محمدرضا (1388)، بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران در روابط بین‌الملل، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- صدیقی، کلیم (1375)، نهضت‌های اسلامی و انقلاب اسلامی ایران، ترجمه سید هادی خسروشاهی، تهران: انتشارات اطلاعات.
- صدر، محمدباقر (1357)، همراه با تحول اجتهاد، ترجمه اکبر ثبوت، جمال موسوی، جعفر حجت، تهران: انتشارات روزبه.
- صفاتاج، مجید (1387)، انقلاب اسلامی و استعمار فرانو در منطقه، انتشارات سفیر اردهال.
- فرکلاف، نورمن (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه پیران و دیگران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
- فوزی، یحیی (1388)، اندیشه سیاسی در ایران بعد از انقلاب، تهران: انتشارات پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی.
- قاسمی، فرج‌ا... (1388)، «مرجعیت و سیاست در عراق پس از اشغال، با تأکید بر اندیشه آیت‌الله سیستانی»، فصلنامه علوم سیاسى، سال دوازدهم، شماره 45، بهار.
- محمدی، منوچهر (1377)، سیاست خارجی ایران در جمهوری اسلامی ایران، اصول و مسائل، تهران: نشر دادگستر.
- محمدی، منوچهر (1385)، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، چ 1، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- مجرد، محسن (1386)، تأثیر انقلاب اسلامی بر سیاست بین‌الملل، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- مقیمی، غلام‌حسن (1378)، «امام خمینى (ره) ولایت فقیهان و مشارکت مردم»، فصلنامه علوم سیاسى، سال دوم، شماره 5، تابستان.
- میراحمدی، منصور و آجیلی، هادی (1388)، «درآمدی بر معنا و مفهوم قدرت در روابط بین‌الملل: روی کردی اسلامی»، فصلنامه علمی- پژوهشی رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 19، پاییز.
- میرترابی، سعید (1385)، مسائل نفت ایران، تهران: انتشارات قومس.
- نش، کیت (1389)، جامعه‌شناسی سیاسی معاصر: جهانی‌شدن، سیاست و قدرت، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر.
- نصری، محسن (1387)، ایران، دیروز، امروز، فردا (تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران)، قم: دفتر نشر معارف.
- هورات، دیوید (1378)، «نظریه گفتمان»، در روش و نظریه در علوم سیاسی، به کوشش دیوید مارش و جری استوکر، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
2- منابع الکترونیکی
2-1- سایت‌‌های فارسی
- پگاه حوزه 10/8/1382)، «صدام، دین حکومت»، ش 107، تاریخ دسترسی 1/3/1391، در:
http://www.hawzah.net/Hawzah/Magazines/MagArt.aspx?MagazineNumberID=3952&id=24658
- «تاریخچه قانون اساسی عراق»، تاریخ دسترسی 15/12/1390، در:
http://rahpooyanedalat.com/law/index.php?option=com_content&view=article&id=3881:1389-09-16-08-03-34&catid=150
- حکیم، حسن (1381)، «وضعیت گروه‌هاى سیاسى عراق (گفت‌وگو با استاد حسن حکیم)»، فصلنامه علوم سیاسى، شماره 18، تابستان، تاریخ دسترسی 20/1/1391، در:
    http://www.shareh.com/persian/magazine/uloum_s/18/18_19.htm
- خزایی، حسین (11/8/1389)، «گفتمان انقلاب اسلامی، گفتمانی که غالب شد»، تاریخ دسترسی 10/2/1391، در:
- رهپویان عدالت، 1389
http://rahpooyanedalat.com
- قلی‌‌زاده، مصطفی، «شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر»، در: http://lib.ahlolbait.ir
- مریجی، شمس‌ا... (1387)، «ایده روشن‌فکری و موضع حوزه نجف»، فصلنامه علوم سیاسى، شماره 44، تاریخ دسترسی 12/12/1390، زمستان، در:
http://www.shareh.com/persian/magazine/uloum_s/44/05.htm
- مفید، کامران (1387)، «وضعیت اقتصادی ایران و عراق در آستانه جنگ»، ویژه‌نامه فارس در هفته دفاع مقدس، تاریخ دسترسی 15/2/1391، در:
http://www.centralclubs.com/topic-t48057.html
- یکتا، حسین (1390)، «خواب‌‌‌های شیرین: سیری در روابط سیاسی ایران و عراق»، مجله زمانه، شماره 3 و 4 تاریخ دسترسی 12/10/1390، در:
2-2- سایت‌‌های عربی
- البحرانی، سلام (2010)، «عقم النظریة القومیة لحزب البعث»، فی:
http://www.sotaliraq.com/articlesiraq.php?id=77867
- احسان، وسن (2010)، «الاقتصاد العراقی.... الواقع، الاشکالیات، الحلول»، فی:
-سایت حمودا، 2001  http://hamoda.com
- «صدام‌‌حسین عبدالمجید التکریتی»، (2011)، فی: http://hamoda2.yoo7.com/t10602-topic