سیاست پان‌اسلامیسم عبدالحمید دوم و کردها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه پیام‌نور.

چکیده

با توجه به اشتراک مذهبی حکومت عثمانی با قسمتی از کردهای ایران که هر دو سنی شافعی بودند، مذهب، همواره یکی از دستاویزهای اصلی حکومت عثمانی برای جلب حمایت کردها بوده­است و می‌توان­گفت مهم‌ترین حربه عثمانی برای کم­رنگ­کردن احساس یگانگی این قوم با حکومت شیعه‌مذهب ایران توسل به اعتقادهای مذهبی و پررنگ­کردن اختلاف­های مذهبی آنان با حکومت ایران بوده­است. این پژوهش با بررسی سیاست پان­اسلامیسم عبدالحمید دوم (1876- 1909م.) و تأثیر آن بر روابط کردها با حکومت عثمانی به این نتیجه رسیده­است که این سلطان عثمانی با استفاده ابزاری از سیاست پان­اسلامیسم و کوشش درراستای اشاعه آن در میان کردها کوشیده­است ازیک­سو مشارکت آنان را در سرکوب جنبش استقلال‌طلبانه ارامنه و فاصله­گرفتن و رویارویی­شان با حکومت شیعه­مذهب ایران طلب­کند و ازسوی­دیگر، برای رسیدگی به اهدافش سپاه حمیدیه را در میان کردها تشکیل­داد و لعاب مذهب بر آن کشید؛ اما پیمان دوستی میان شریف پاشا و نماینده ارامنه ازیک­طرف و عشق و احساس تعلق تاریخی دیرینه کردها به سرزمین نیاکانشان از­طرف­دیگر، سیاست‌های عبدالحمید را به­شکست­کشانید. روش تحقیق در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه­ای است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pan-Islamist Policy of Abdul Hamid II and the Kurds

نویسندگان [English]

  • Ali bigdele 1
  • rasol piroti 2
1 Professor of Shahid Beheshti University
2 Ph.D student of history, Payam Nour University.
چکیده [English]

Given the religious commonalities between the Ottoman government and some Iranian Kurds – both were Shafi’I Sunnis – religion was always an excuse for the Ottoman government to attract the support of the Kurds. In fact, religious differences were the most important weapon of the Ottomans to undermine cordial relations of this community with the Shia government of Iran. The main objective of the present study is to study the Pan-Islamist policies of Abdul Hamid II (1876-1909) and their impacts on the relations of the Kurds with the Ottoman government. The findings of the result indicate that the Ottoman Sultan, through making instrumental use of Pan-Islamist policy and his attempts to promote it among the Kurds, tried to attract their participation in the suppression of the Armenian autonomous movement on the one hand and pitting them against the Shia government of Iran on the other. By organizing the Hamidiyeh Division among the Kurds and coating it with religion, Abdul Hamid II tried to achieve his goals. However, the Friendship Treaty between Sherif Pasha and representative of the Armenians on the one hand and the love and sense of belongingness of the Kurds to their ancestral motherland on the other hand, defeated Abdul Hamid II’s policies. The present research is a documental study. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pan-Islamism
  • Abdul Hamid II
  • Kurds
  • Hamidiyeh
فهرست منابع
1- منابع فارسی
-      ابریشمی، عبدا... (1373)،  نقد و بررسی ناسیونالیسم ( ملی گرایی )، تهران: مؤلف، چ اول.
-      ادموندز، سیسیل جی(1376)، کردها، ترکها، عربها، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران.
-   اردوش، د. محمد حسین (1384)، «مقوله ها و مقوم های نظریة وحدت اسلامی در سدة سیزدهم هجری»، مجله اندیشه تقریب، سال دوم شماره ششم، صص81 تا 96.
-      المحامی، فرید محمد بک (1998)، تاریخ الدوله العلیه العثمانیه، بیروت: دارالنفائس، طبع الاول.
-      الوردی، دعلی(2007)، لمحات اجتماعیه من التاریخ العراق الحدیث، لندن: شرکه دارالوراق للنشر المحدوده، طبع الاول،الجزء الثالث.
-      اولسن، رابرت (1377)، قیام شیخ سعید پیران، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نگاه، چ اول.
-      ئولسن، روبه رت (1999)، راپه رینی شیخ سه عیدی پیر ان،کردستان 1880-1925، ترجمه ئه بوبه کری خوشنا، سلیمانی، چ اول.
-   برونسن، مارتین. وان (1382)، «علمای کرد و شاگردان اندونزیایی»، ترجمه محمد رسول آلماسیه، نشریه چشم انداز ارتباطات فرهنگی، شماره هفتم ، صص 68 تا 75.
-      لو، ژویس (1379)، مسأله کرد یررسی تاریخی و جامعه شناسی، ترجمه پرویز رجبی، سنندج، دانشگاه کردستان، چ اول.
-      تاله بانی، د.موکه ره م (2001)، شیخ ره زا تاله بانی، په روه رده یی بیر و باوه ری وشیعری، هه ولیر، ئاراس،چ یه که م.
-      ته ویلی، عبدالرزاق عبدالرحمن (2010)، هه لویسته کان، هه ولیر، ته فسیر، چ اول.
-      توکلی، محمد رئوف (بی تا)، تاریخ تصوف در کردستان، بی جا.
-      توکلی، محمد رئوف (1363)، جغرافیا و تاریخ بانه کردستان، تهران: سهیل، چ دوم.
-      جلیلی، جلیل و آخرون (1992)، الحرکه الکردیه فی العصر الحدیث، ترجمه عبدی حاجی، بیروت: دارالرازی، طبع الاول.
-    حائری، عبدالهادی (1368)، ایران و جهان اسلام پژوهشهای تاریخی پیرامون چهره ها اندیشه ها و جنبشها، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات استان قدس رضوی.
-      پیرزاده، حاجی (1343)، سفرنامه حاجی پیرزاده از لندن تا اصفهان، بکوشش حافظ فرمانفرائیان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران،چ اول، ج دوم.
-      حه مه باقی، محه ممه د (2000)،  شورشی شیخ عوبه یدوللای نه هری له به لگه نامه کانی قاجاری دا، هه ولیر، وه زاره تی په روه ده، چ اول. 
-      حوزیری، طاهر احمد (1962)، میژوی کویه یا کویسنجق، بغداد: الوفاء، چ اول.
-   دورسون، د. داود (1381)، دین و سیاست در دولت عثمانی، ترجمه منصوره حسینی و داود وفائی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ اول.
-      دهقانی، رضا (1388)،«روابط ایران و عثمانی به مثابة الگوی روابط شرقی-اسلامی»، نشریة فرهنگ، شماره 71، صص83 تا 108.
-      روحانی،بابامردوخ( 1364ـ1371)، تاریخ مشاهیر کرد، تهران:  سروش، چ اول،ج دوم.
-      زکی، محمد امین(1951)، تاریخ السلیمانیه، ترجمة جمیل احمد روزبیانی، بغداد: چ اول.
-   صلابی، د.علی محمد (2007)، ده وله تی عوسمانی«هوی گه شه سه ندن و روخانی، ترجمه عبدالرحمن احمد و نهاد جلال حبیب ا... ، بیروت: دارالمعرفه، چ اول.
-       مختارات من کتاب الموصل و کرکوک فی وثائق العثمانیه(2005)، ترجمه علی موراد، خلیل، السلیمانیه: بنکه ی ژین، چ اول.
-       عنایت، حمید (1372)، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، چ سوم.
-      عه لیاوه یی، عه بدوالله (2004)، کورده کان له سه ر ده می ده و له تی عوسمانی دا، سلیمانی، کتا بخانه، سه نته ر، چ اول.
-      فاروقی،عمر (1383)، کردستان در مسیر تاریخ به روایت اسناد، تهران: آنا، چ اول.
-      کاتم، ریچارد (1378)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، تهران: انتشارات کویر، چ دوم.
-      کوچرا، کریس (1377)، جنبش ملی کورد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نگاه، چ دوم.
-      کندال، عصمت شریف وانلی و مصطفی نازدار (1372)،  کردها، مترجم ابراهیم یونسی، تهران: روزبهان، چ اول.
-      لازاریف ، م. س (1989)،  کیشه ی کورد ( 1896- 1917 م )، ترجمه دکتر کاووس قه فتان، به غدا، بی نا، چ اول.
-      ----------- (بیتا)، تاریخ کردستان، ترجمه کامران امین آوه و منصور صدیقی، بی جا.
-      لوئیس،برنارد (1378)، زبان سیاسی اسلام، ترجمه غلامرضا بهروزلک، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
-      محمد احمد، د. احمد (2009)،  اکراد الدوله العثمانیه، دهوک: دار بسیریز للطباعة النشر، طبع الاول.
-      محمد امین،صالح (1992)، کورد و عه جه م«میژوی سیاسی کورده کانی ئیران»، بینا، چ اول.
-   محه ممه د عه لی، سید محه ممه د، هه ستیار (2006)، سیاسه تی روسیای قه یسه ری به رامبه ر به کورد(1850 -1914)، به سه رپه رشتی د.که مال عه لی.
-      مستوفی، ابوتراب (1378)، «ترکیه و مساله کردها» ، مجله گزارش، مهر 1378، شماره 104، صص95 تا99.
-      مشکور، د. محمد جواد(1372)، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ اول.
-      مظهر احمد، کمال (1984)، کردستان فی سنوات الحرب العالمیه الاولی، ترجمه محمد ملاعبدالکریم، بغداد: بینا، طبع الثانی.
-      مک داول، دیوید (1380)، تاریخ معاصر کرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: پانیز، چ اول.
-   موحه ممه د حاجی، کامه ران (2006)، کوردستان له بازنه ی کیشه ی روژهه لاتیدا ( 1800-1900 ) به سه رپه رشتی پ.ی.د. دلیر ئیسماعیل شاوه یس.
-      مینورسکی، ولادیمر (1378)،  کردها، ترجمه محمد رئوف یوسف نژاد، تهران: سهیل، چ اول.
-      ------------  (1381)،  کردها نوادگان مادها، ترجمه جلال جلالی زاده، ژیار، چ اول.
-      ن. أ . خه لفین (1971)، خه بات له ریی کوردستانا، سلیمانی، راپه رین. 
-      ناوخوش، سه لام (2000)،  کوردستان چون داگیر کراو دابه ش کرا، بیجا: بینا، چ دوم.
-      نصیری، د. محمد رضا (1371)، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران (قاجاریه)،1307-1364ق تهران: کیهان، ج سوم.
-      گیپ، همیلتون (1380)، اسلام بررسی تاریخی، ترجمه منوچهر امیری، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی، چ دوم.
-   گیپ.آ.ر، هامیلتون (1382)، «ملاحظاتی چند در نظریه ی اهل سنت در باب خلافت»، فصلنامه تاریخ اسلام، سال چهارم، شماره مسلسل 14، صص199تا 212.
 
2- منابع انگلیسی
-      Al-Ashmawy, Muhammad said (1994), “Islam and the political order”, publisher, CRVP.
-      Azmi Ozcan (1977), Pan-Islamism, Indian  Muslim , the Ottomans  and  Birtain, 1877-1924, Leiden-Brill.
-      Ramazani, Rouhollah,  (1966),  The foreign  policy  of Iran  1500-1941, first published, university  of Virginia press.
-      Steven, Duguid (1973) “The politics of  Unity, The Hamidian policy in Eastern Anatolia” , Middle Eastern Studies, No, 9.