ریشه‌‌‌های اسلام‌‌گرایی در ازبکستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

پس از فروپاشی شوروی، پدیده اسلام‌گرایی در آسیای مرکزی و به‌ویژه ازبکستان از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار‌شده‌است. اسلام‌گرایی در ازبکستان از نوع بنیادگراست. این مقاله بر اساس رویکرد مقایسه‌ای و تاریخی به بررسی، شناسایی ریشه‌های پیدایش و گسترش اسلام‌گرایی در ازبکستان می‌پردازد. در ادامه زمینه‌های پیدایی و گسترش این پدیده از منظر عوامل بیرونی ازجمله نقش کشورهای مختلف مانند ایران، ترکیه، عربستان سعودی، افغانستان و رخداد یازده سپتامبر، حوادث پس از آن و همچنین عوامل درونی مؤثر مانند تداوم نظام اقتدارگرایی، نقض حقوق بشر، آزادی‌های سیاسی- مدنی، سرکوب گروه‌های اسلام‌گرا و مشکلات اجتماعی- اقتصادی بررسی‌می‌شود. بر اساس فرضیه نویسندگان هرچند عوامل بیرونی در پیدایش و گسترش بنیادگرایی در ازبکستان تأثیرگذار بوده‌اند، اما به‌نظرمی‌رسد، عوامل درونی نقش بارز و چشمگیری در این زمینه ایفا‌کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Roots of Islamism in Uzbekistan

نویسندگان [English]

  • Elaheh Kolaee 1
  • Javad Khansari 2
1 Professor of Regional Studies, University of Tehran
2 Ph.D Student of Political Science.
چکیده [English]

After the disintegration of  Soviet Union, Islamism gained a considerable weight in Central Asia, particularly in Uzbekistan. Islamism in Uzbekistan is of a fundamentalist nature. Through a historical, comparative method, the present paper will study the roots of emergence and spread of Islamism in Uzbekistan. Also the contexts of the emergence and spread of this phenomenon will be studied from the viewpoint of external factors and role of other countries including Iran, Turkey, Saudi Arabia and Afghanistan as well as some events such as September 11 attacks and their aftermath. Also internal factors such as the continuation of authoritarian system, violation of human rights, civil-political freedoms, suppression of Islamist groups, and social and economic problems will be studied.  The hypothesis of the present paper is as follows: although external factors have been effective in the emergence and promotion of fundamentalism in Uzbekistan, internal factors have played a stronger role in this trend. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamism
  • Central Asia
  • Uzbekistan
- منابع فارسی
- احتشامی، انوشیروان (1381)، «بنیادگرایی اسلامی و اسلام سیاسی»، ترجمه محسن اسلامی، فصلنامه علوم سیاسی، ش 18.
- اسلامی، محمداسماعیل، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: مرکز اسناد و مدارک علمی ایران، ج 2 ، بی‌تا.
- اولکات، مارتا بریل (1371)، «سیاست در آسیای مرکزی پس از فروپاشی شوروی»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ش 2.
- بنیگسن، الکساندر و براکس آپ، مری. مسلمانان شوروی، گذشته، حال، آینده، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، بی‌تا.
- خسروی، غلامرضا (1385)، «درآمدی بر بنیادگرایی اسلامی»، مطالعات راهبردی، ش اول، بهار.
- سلیمی، حسین و هفت‌آبادی، مریم (1387)، «ملاحظات امنیتی- سیاسی چین در آسیای مرکزی»، فصلنامه مطالعات اورسیای مرکزی، ش 2.
- فرجی‌راد، عبدالرضا و خوانساری، جواد (تابستان1390)، «از ظهور اسلام در خراسان بزرگ تا بنیادگرایی در آسیای مرکزی» پژوهشنامه خراسان بزرگ، ش 3.
- کولایی، الهه (1376)، سیاست و حکومت در آسیای مرکزی، تهران: سمت.
- کولایی، الهه (1381)، «پیوندهای امنیتی افغانستان و تاجیکستان»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ش 38.
- کولایی، الهه (بهار 1384). «زمینه‌های بنیادگرایی اسلامی در آسیای مرکزی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 67.
- یزدانی، عنایت‌الله (زمستان 1383). «نقش اسلام در آسیای مرکزی پس از فروپاشی شوروی»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 48.
2- منابع انگلیسی
- Akiner, Shirin (2003), “The Politicization of Islam in Post-Soviet Central Asia”, Religion, State and Society, Vol. 31, No. 2.
- Akiner, Shirin (1993), Central Asia: New Arc of Crisis?, Royal Institute for Defense Studies.
- Balci, Bayram (2003),“Fethullah Gülen’s Missionary Schools in Central Asia and their Role in the Spread of Turkism and Islam”, Religion, State and Society, Vol. 31, No. 2.
-   Bennigsen, Alexandre, Broxup, Marie (1983), The Islamic Threat to the Soviet State, Croom Helm, London & Canberra.
-  Bourdeaux, Michael, The Politics of Religion in Russia and the New States of Eurasia, ed, Armonk, New York, M. E. Sharpe.
-  “Central Asia (1 March 2001): Islamist Mobilization and Regional Security”, ICG Asia Report, No. 14, Osh/Brussels.
-  “Central Asian (28 September, 2001). Perspectives on 11 September and the Afghan Crisis”, ICG Central Asia Briefing Paper.
- Ehteshami, Anoushirvan (1994), From to Central Asia, Exeter: Short Run Press.
- Everett-Heath, Tom (2003), “Instability and Identity in a Post-Soviet World”, in Central Asia: Aspects of Transition, Tom Everett-Heath, ed., Routledge Curzon, London & New York.
-  Ehteshami Anoushiravan ed (1994), “Iran and Central Asia”, in From the Gulf to Central Asia: Players in the New Great Game, Exeter, University of Exeter Press.
-  Fierman, William (1991), “The Soviet ‘Transformation’ of Central Asia” in Soviet Central Asia: the Failed Transformation, Westview Press, Boulder - San Francisco – Oxford.
- Haghayeghi, Mehrdad (1995), Islam and politics in Central Asia. New York: St. Martin's Press.
- Jonson, Lena (1998), The Tajik War: A Challenge to Russian Policy, The Royal Institute of International Affairs, Chatham House, London.
- Khalid, Adeeb (2003), “A secular Islam: nation, state and religion in Uzbekistan.” International Journal of Middle Eastern Studies 35.
- Khansari, Javad (September 2011), "Islamic Fundamentalism in Uzbekistan: Possibility or Paranoia", M. A Thesis of Central Asia and Caucasus Studies, Allameh Tabatabaie University, Tehran.
- Kort, Michael (2004), Central Asian Republics. New York, N.Y.: Facts on File.
 - Lawton, John (1991), Samarkand and Bukhara, photographs by Francesco Venturi, London: Tauris Parke Books.
- MacLeod, Calum (1997), Uzbekistan: the golden road to Samarkand. Lincolnwood, Illinois: Odyssey/Passport.
- Melvin, Neil J (2000), Uzbekistan: transition to authoritarianism on the Silk Road. Amsterdam: Harwood Academic.
- Murtazin, Marat (2000), “Muslims and Russia: War or Peace? Central Asia and the Caucasus”, Journal of Social and Political Studies, Sweden, No. 1.
- Smolansky, Oleg M. (1994), “Turkish and Iranian Policies in Central Asia” in Central Asia: Its Strategic Importance and Future Prospects, Hafeez Malik, ed., New York, St. Martin’s Press.
- Steinberger, Petra (2003), "Fundamentalism’ in Central Asia: Reasons, Reality and Prospects” in Central Asia: Aspects of Transition, Tom Everett-Heath, ed., Routledge Curzon, London & New York.
- Peimani, Hooman (2002), Failed Transition, Bleak Future? War and Instability in Central Asia and the Caucasus, Praeger, Westport, Connecticut, London
- Rashid, Ahmed (2002), Jihad: the Rise of Militant Islam in Central Asia, Yale University Press, New Haven and London.
- Roy, Olivier (2000), The New Central Asia: The Creation of Nations, New York University Press.
- Yalcin, Resul (2002), The Rebirth of Uzbekistan: Politics, Economy and Society in the Post-Soviet Era. Reading, UK: Ithaca Press.
- Winrow, Gareth M. (1997), “Turkish Policy in Central Asia” in Security Politics in the Commonwealth of Independent States: the Southern Belt, Mehdi Mozaffari, ed., Department of Political Science, University of Aarhus, Denmark.
- “The IMU and the Hizb-ut-Tahrir (January 2002): Implications of the Afghan Campaign”, ICG Asia Briefing Paper.
- “The IMU and the Hizb-ut-Tahrir (January 2002): Implications of the Afghan Campaign”, ICG Asia Briefing Paper.
3- منابع الکترونیکی
- Eshanova, Zamira, “Central Asia: Uzbekistan, Kyrgyzstan Differ in Approach to Hizb-ut-Tahrir”, RFE/RL Prague, 12 July, 2002, from: