موقعیت‌‌‌‌سنجی جهان اسلام در مرزبندی شمال- جنوب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس

چکیده

این مقاله تلاش‌دارد با بررسی شرایط و ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورهای اسلامی، موقعیت کلی این کشورها را در مرزبندی شمال- جنوب مشخص‌سازد. مقاله برای این منظور طیف متنوعی از معیارهای توسعه‌ای را برای تشریح وضعیت توسعه‌ای بلوک کشورهای اسلامی به‌کارمی‌گیرد و آستانه‌های مشخصی را برای ترسیم مرزبندی شمال و جنوب مدنظرقرارمی‌دهد. این معیارها، امکان انجام مقایسه‌های منظم و منطقی در داخل بلوک کشورهای اسلامی و میان گروه کشورهای اسلامی با دیگر گروه‌بندی‌های توسعه‌ای مطرح همچون جهان در حال توسعه و جهان پیشرفته را فراهم‌می‌سازد. مقاله در جستجوی پاسخ به این پرسش اصلی است که مجموعه کشورهای جهان اسلام با توجه به متغیرها و شاخص‌های عمده توسعه، چه جایگاهی در سطح جهان دارند و موقعیت آنها نسبت‌به مرزبندی شمال و جنوب چگونه است؟ در پاسخ به این سؤال مقاله نشان‌می‌دهد که کشورهای حوزه جهان اسلام بر اساس متغیرها و شاخص‌های عمده توسعه، وضعیت ناهمگنی دارند؛ اما به‌طور کلی بر اساس مرزبندی‌های موجود، موقعیت جهان اسلام با بخش ضعیف‌تر کشورهای جنوب (جنوب پایین) قابل انطباق است. عدم توفیق بلوک کشورهای جهان اسلام در زمینه توسعه علمی و جذب و به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته، جزو مهم‌ترین عوامل موقعیت ضعیف کشورهای اسلامی در سطح جهان به‌حساب‌می‌آید. مقاله طیف گسترده‌ای از داده‌های کمّی و کیفی را در راستای آزمون فرضیه به روش تحلیلی و توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرارداده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Positioning of the World of Islam in North-South Demarcation

نویسنده [English]

  • Said Mirtorabi
. Associate Professor, Azad University, Chalus
چکیده [English]

The present paper is an attempt to study the position of the Islamic countries in the North-South division through studying their economic, social and cultural conditions. Hence a number of criteria have been studied to explain the developmental condition of the bloc of Islamic countries and a specific threshold has been set to the depict the North-South demarcation. These criteria prepare the grounds for a logical comparison within the Islamic world bloc and between the bloc of Islamic countries and other developmental groupings such as the developing and developed worlds. The main question of the present paper is as follows:  what is the position of the countries constituting the Islamic world in the world and in the division of North and South? The findings of the paper indicate that the countries of the world of Islam, on the basis of main development indexes and variables, are not congruent. But on the basis of the existing demarcations, the condition of the world of Islam is compatible with the weak countries of the South. The failure of the countries of the world of Islam in scientific development and attraction and employment of advanced technology are among the factors for their weak position on the world level. Qualitative and quantitative data have been used through analytical-descriptive method to test the hypothesis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • North-South Demarcation
  • World of Islam
  • Islamic Republic of Iran
 منابع فارسی
- استیگلیتز، جوزف (1386)، نگاهی نو به جهانی‌‌شدن، ترجمه مسعود کرباسیان، نشر چشمه.
- اونیل، مایکل (1385)، مبانی سیاست تطبیقی، ترجمه سعید میرترابی، نشر قومس.
- ساعی، احمد (1378)، مسائل سیاسی و اقتصادی جهان سوم، چاپ دوم، سمت.
- سو، آلوین (1378)، تغییر اجتماعی و توسعه، ترجمه محمود حبیبی مظاهری، پژوهشکده مطالعات راهبردی. 
- خور، مارتین (1383)، جهانی‌شدن و جنوب؛ برخی مباحث انتقادی، ترجمه احمد ساعی، نشر قومس.
- کلایو اسمیت، برایان (1380)، فهم سیاست جهان سوم، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی و محمدسعید قانعی، دفتر مطالعات وزارت خارجه.
- کمیسیون جنوب (1376)، چالش جنوب؛ گزارش کمیسیون جنوب، ترجمه ابراهیم خلیلی، نشر قومس.
- میرترابی، سعید (1387)، نفت، سیاست و دموکراسی، نشر قومس.
- میرترابی، سعید (1390)، مسائل توسعه جهان اسلام، دانشگاه امام صادق (ع).
- یاسوری، مجید (1387)، توسعه انسانی در کشورهای اسلامی، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 20-219.
2- منابع لاتین
- Barro, Robert J (1997), “Determinants of Economic Growth: A Cross-Country Empirical Study”,  Development Discussion Paper, No. 579. April .
- Basedau,Mathias and Wolfram Lacher,(2006) "A Paradox of Plenty?Rent Distribution and Political Stability in Oil States" ,Institute of Global and Area Studies,GIGA Working Papers , No. 21.
- Dowrick, S & DeLong, J (2003), “Globalization and Convergence', in Michael D.Bordo, Alan M. Taylor, and Jeffrey G. Williamson (ed.), Globalzation in Historical Perspective,University of Chicago Press.
-   Frank, Andre Gunder (1978) “World Acumulation 1492-1789”,New York, Monthly Review Press.
-   IMF(2010), Direction of Trade Statistics, March .
-  Kacowicz, Arie (2007) "Globalization, Poverty, and the North–South Divide." International Studies Review, 9(4 ) .
-   Preece, Julia(2009) "Life long learning and development: a perspective from the South’" Compare: A Journal of Comparative and International Education, 39(5).
-   Ross,Michael,(2001)"Does Oil Hinder Democracy?" World Politics,No. 53.
-  Reuveny, Rafael (2009) “The North–South Divide and International Studies: A Symposium.” International Studies Review ,9(4).
-   Singer, Max  and Aaron Wildavsky, (1993), The Real World Order: Zones of Peace/Zones of Turmoil,New York,Chatham House.
-  Thompson, William and  Rafael Reuveny(2010), Limits to Globalization: North-South Divergence ,Routledge.
-  Wallerstein, I. (1974), The Modern World System, New York: Academic Press.
-  World Bank ,World Development Indicators 2011,2010,2009.
-   World Health Organization (WHO) (2008), Statistical Information System.
-  World Intellectual Property Organization, (2010), Statistics and Patents.
3- منابع الکترونیکی
-  SESRIC, OIC Outlook 2010 (a), “An Overview of the Trade among OIC Countries” http://www.sesric.org/publications-oic-outlook.php
- ----------,OIC Outlook 2010 (b), “Education and Scientific Development in OIC Member Countries” http://www.sesric.org
- ---------,OIC Outlook 2009 (b), “Research and Scientific Development in OIC Countries” http://www.sesric.org
-  ---------,“OIC Annual Economic Report 2008”, 2009, 2010, 2011”,
 http://www.sesric.org
-  ---------,OIC Yearbook,2007,2008, http://www.sesric.org
-  UNDP,Human Development Report,2009.www.undp.org
-  UNESCO Institute for statistics,2009.www.unesco.org