تحلیلِ سازه‌انگارانه فراز و فرود تاریخی روابط ایران و مصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

3 دانش آموخته کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

ایران و مصر به‌عنوان دو کشور محوری جهان اسلام در دو نقطه حساس و استراتژیک قرارگرفته‌اند. مصر و ایران بی‌شک هردو جزئی از پایه‌های تمدن جهان محسوب‌می‌شوند. فرهنگ این دو کشور عاملی تأثیرگذار و برجسته‌بوده و هست، اما روندهای سیاسی همواره به نزدیکی و دوری این کشورها از هم موجب‌شده‌است. آخرین دوری این کشورها از یکدیگر در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۵۸ آغازشد و همچنان ادامه‌دارد. اما حوادث ژانویه ۲۰۱۱ در مصر می‌تواند سرمنشاء آغاز روند نزدیکی دو کشور به هم شود. این تحولات که به برخی تغییرات شکلی و ماهوی در نظام حکومتی مصر منجرشده‌است در سطح منطقه نیز می‌تواند نویدبخش تغییر موازنه‌ها و معادلات قدرت باشد. هدف این مقاله بررسی سیر تاریخی روابط ایران و مصر بر اساس تئوری سازه‌انگاری است که طبق این تئوری به مهم‌ترین متغیرهای داخلی و بین‌المللی این روابط (موضوع فلسطین، موضوعات تاریخی و ماهیت شیعی دولت ایران و نوع روابط با آمریکا) اشاره‌می‌شود. سؤال اصلی این مقاله آن است که بر اساس تئوری سازه‌انگاری روابط تاریخی ایران و مصر چه فراز و فرودهایی درپی‌داشته‌است و چه متغیرهایی در روابط ایران و مصر تأثیرگذار هستند. روش تحقیق با توجه به روند تاریخی موضوع توصیفی- تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Constructivist Analysis of Ups and Downs in Iran-Egypt Relations

نویسندگان [English]

  • Hossein Masoudniya 1
  • Zahra Sadeqi Naqdali 2
  • Safiullah Shah Qal’eh 3
1 Asisitant Professor of Political Science at University of Isfahan,
2 Ph.D Student of Political Sociology, University of Isfahan
3 M.A. in Political Science, University of Isfahan
چکیده [English]

Iran and Egypt, as two pivotal countries of the world of Islam, are located in two strategic spots of the world. The cultures of these countries are two effective and outstanding factors. However, political trends have always caused the closeness or estrangement between the two countries. The latest estrangement between the two began on April 29, 1979, which is still standing. But the developments which began in January 2011 could be a reason for cordial bilateral ties. These developments which have led to some formal and essential changes in the Egyptian political system, can be a harbinger of some changes in the regional power equation and balance.
The objective of the present paper is to study the trend of bilateral ties on the basis of constructional approach. Hence, the main domestic and international variables of these relations (the issue of Palestine, historical issues as well as the Shia nature of Iranian state and relations with the US) will be discussed.
The main questions of the present paper are: what are the ups and downs in Iran-Egypt relations on the basis of theory of constructivism? What are the effective variables in their bilateral relations? Descriptive-analytical method has been used for the present research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamism
  • Iran
  • Egypt
  • constructivism
- منابع فارسی
- احمدزاده، داوود (1382)، « نقش مصر در جنگ ایران و عراق». مطالعات دفاعی و امنیتی، سال دهم، شماره ۳۵.
- احمدی، حمید (1379)، « نظام بین‌الملل معاصر و فرازونشیب‌های روابط ایران و مصر». مطالعات آفریقا، سال پنجم، شماره 2، پاییز و زمستان.
- بهزادی، حمید (1368)، اصول روابط بین‌الملل و سیاست خارجی، تهران: انتشارات دهخدا.
- پندار، محمدحسین (1388)، روابط سیاسی ایران و مصر از سلطنت پهلوی تاکنون، فصلنامه پانزده خرداد. دوره سوم، سال ششم، شماره 20، تابستان، صص 359-225.
- تکیه‏ای، مهدی (1375)، کتاب سبز مصر، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
- توکلی، یعقوب (1388)، اسلام گرایی در مصر، پژوهشی در تفکر و عملکرد جماعت اسلامی مصر، تهران: نشره سوره، چ دوم.
- پیرنیا، حسن (1362)، تاریخ باستان، جلد اول، تهران.
- حاجی‌یوسفی، امیراحمد، (1382). ایران و رژیم صهیونستی از همکاری تا منازعه. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
- حسینی، مختار (1381)، برآورد استراتژیک مصر، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌‌‌المللی.
- حشمت‌زاده، محمدباقر (1385)، تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- خرمشاد، باقر، (1391)، «تمدن اسلامی- ایرانی الهام‌بخش موج سوم بیداری اسلامی»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال 9 شماره 28.
- خسروشاهی، سید هاشمی (1385)، «ایران و مصر در راه تقریب»، مجله اندیشه تقریب، بهار، شماره 6.
- خمینی، سید روح‌‌الله (1379)، صحیفه نور، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام (ره).
- دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1391)، «بیداری اسلامی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال 9، شماره28.
- سریع‌القلم، محمود (1379)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
- شیرودی، مرتضی (1388)، «انقلاب اسلامی و بیداری اسلامی»،  مطالعات انقلاب اسلامی، سال 5، شماره 16.
- فلاح‌زاده، محمدهادی (1383). جمهوری عربی مصر، تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌‌المللی ابرار معاصر.
- قلوبی، جواد (1387)، « نقش آمریکا و رژیم صهیونیستی در مناسبات ایران و آمریکا». فصلنامه مطالعات آفریقا، شماره 18، پاییز و زمستان.
- قوام، عبدالعلی (1384)، روابط بین‌الملل نظریه‌ها و رویکردها، تهران: انتشارات سمت.
- کاروان، ابراهیم، نادرپور آخوندی (1383)، «هویت و سیاست خارجی مصر»،  فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال یازدهم، شماره 3 و 4، پاییز و زمستان، صص 204- 183.
- کرمی، جهانگیر (1384)،. تحولات سیاست خارجی روسیه: هویت دولت و مسئله غرب، چاپ اول، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
- گلجان، مهدی و عباس نوذری (1384)، ژئوپلیتیک ایران در دوره جنگ سرد، مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
- محمدی، جعفر (1385). نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: معاونت آموزش و پژوهش دفتر مطالعات سیاسی و بین‌‌المللی، نشر وزارت امور خارجه.
- نافعه، حسن (1374)، « نگاهی به تحولات و چشم‌انداز روابط مصر و ایران»، ترجمه لواء رودباری، مطالعات آفریقا، سال اول، شماره 3، پاییز.
- نورانی، امیر (1391)، «مصر، بیداری اسلامی و الگوی ایرانی». مطالعات انقلاب اسلامی، سال 9، شماره 28.
- ه‍ادی‍ان، ناصر ‌(1382)، « س‍ازه‌‌ان‍گ‍اری‌: از رواب‍ط ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل‌ ت‍ا س‍ی‍اس‍ت‌ خارجی»، فصلنامه سیاست خارجی. س‍ال‌ ۱۷، شماره‌ ۴، زم‍س‍ت‍ان.
- هاشم، احمد (1372)، «امنیت ملی مصر و ایران و خلیج فارس». مجموعه مقالات چهارمین سمینار خلیج فارس، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی.
- هوشنگ مهدوی، عبدالرضا ( 1380)، سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی. نشر.
- ونت، الکساندر (1385)، نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل، مترجم حمیرا مشیرزاده، چاپ اول، تهران: وزارت امورخارجه.
2- منابع لاتین
-Ramazani, R (1986),RevolutionryIran:challeng an Respons inMiddle east. The Johns Hopkings, unipress.
- Rittberger, Volker. (2001). German Foreign Policy Since Unification: Theories and Case Studies. Londan:ManchesterUniversity.
- Varasteh, Mansuor & Ehteshami . A. (1991).Iranand International Community. London: Routledge.
- Wendet, A.  (1995). " Constracting  International  Politics ", International Security , Vol 20 .
3- سایت‌‌ها
- خلخالی، موسی (1390)، «روابط ایران و مصر و سناریوهای پیش‌رو»، برگرفته از:
- رحمانی، قاسم (1390)، «واکاوی ابعاد روابط ایران و مصر»، در:
http://www.imamatjome.com/Articles/ArticlesShow.aspx?Id=1275
- سایت خبرساز (1390)، «چشم‌انداز روشن آینده روابط ایران و مصر»، در:
http://www.khabarsaaz.ir/1390/01/10
- سایت فرهیختگان (1390)، «رابطه ایران و مصر تغییر توازن قوا به نفع ملت‌های منطقه را فراهم‌‌می‌سازد»، در:
http://www.farheekhtegan.ir/content/view/26473/31/
- منا نیوز (1390)، «چشم‌انداز روشن روابط ایران و مصر»، در:
http://www.mena-news.ir/index.php?option=com_content&view=article&id= 1463&Itemid=28
- نبوی، سید عبدالامیر (1390)، «بررسی موانع و مشکلات روابط ایران و مصر»، در سایت:
http://www.did.ir/readr/?cn=75065DE212
- هاشمی، وحید (1390). «از سرگیری روابط ایران و مصر»، برگرفته از :http://www.hamandishi.net/