بررسی ایدئولوژی قیام عاشورا مبتنی بر بیانات امام حسین (ع) در 61-60 ه.ق به روش نظریه‌پردازی داده بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانش ‏آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اهمیت نهضت امام حسین (ع) و لزوم شناخت صحیح آن، موجب شده است که تتبع و تحقیق در این حوزه همواره مورد اهتمام اندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان باشد. با وجود تأملات فراوان در این خصوص؛ همچنان خلأ تحصیل یک مدل اندیشگانی منسجم در این حوزه که مبتنی بر بیانات رهبری این نهضت عظیم که در عرصه‏ی نظر و عمل فعالانه وارد شده است، احساس می‌شد. با امعان نظر به اهمیت موضوع و در امتداد تلاش‏های صورت گرفته در این عرصه، درصدد برآمدیم تا با تأملی مجدد، پِژوهشی روشمند در این حوزه با استفاده از روش «نظریه‌پردازی داده بنیاد» به دست دهیم.
برآیند تحلیل بیانات شریف امام از آغاز تا انجام نهضت حاکی از آن است که قیام امام در زمانی رخ‏ داد که فضای کلی حاکم بر جامعه‏ی اسلامی، به‌گونه‌ای محسوس با تعالیم اسلامی ناهم‌سو بوده است. در این میان به خلافت رسیدن یزید که آن نیز معلول یک سلسله از کُنش‏های اجتماعیِ منافی با حق‏مداری بود، اسلام را در معرض خطر و تحریف قرار داد. درواقع با تشخیص عدم صلاحیت حاکمیت وقت به عنوان چالش اصلی جامعه و در نظر داشتن زمینه‌ها و علل آن، راه‌حلی بنیانی مدنظر بوده؛ ضمن آنکه راهکارهای فرعی و راهبردهایی نیز به مقتضای شرایط متفاوت نهضت اتخاذشده است. درنهایت قیام، در دو حالت متفاوت ترسیم شده که هرکدام بنا بر شرایط و مقتضیات مطلوب قلمداد می‏شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the ideology of the Ashura uprising based on the statements of Imam Hussein (PBUH) in 61-60 AD. by the Grounded theory

نویسندگان [English]

  • Sayed Kazem Tabatabaei pour 1
  • Gholamreza Seddigh Ouraee 2
  • SeyedehZeinab Golabgirnik 3
1 Professor of Theology at Ferdowsi University of Mashhad
2 Faculty member of Ferdowsi University of Mashhad
3 Ferdowsi Univerdity of Madhhad-Iran
چکیده [English]

Imam Hosayn′s movement is one of the most important and perhaps the most
important event after the greatest prophet′s death in the history of Islam. This topic is picked up unique in terms of dimensions and scope of impact. It has always been a matter for Muslims and many Islamic scholars have made special efforts to understand correctly.
Considering the importance of the issue and along with the efforts made in this area, we have sought to rethink the methodical research in this area using the “Grounded theory” method.
Imam′s movement occurred at a time when the atmosphere of the ruling the Islamic community was significantly different from Islamic teachings.
In meantime Yazid get to caliphate witch was also the result of one series of social actions opposed to the right and Islam was at risk and distorted.
The result of analysis of Imam′s statements from start to doing the movement has showed that Regarding the incompetency of that time ruler as the main challenge of the society as well as the underlying reasons of that event, the results show that a fundamental solution was considered in addition to applying marginal guidelines based on the necessity of the movement. Finally the movement has been outlined in two different methods, each of which is mapped based on the desirable conditions and requirements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Hosayn (pbuh)
  • Rise of Ashura
  • Ideology
  • Grounded theory
-        استراوس، انسلم و کوربین، جولیت (1390)، مبانی پِژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه کیفی، ترجمه ابراهیم افشار. تهران. نشر نی.
-        اسپریگنز، توماس (1387)، فهم نظریه‌های سیاسی، ترجمه فرهنگ رجایی، تهران: مؤسسه انتشارات آگاه.
-        پارسانیا، حمید (1386) سنت، ایدئولوژی، علم، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
-        جعفریان، رسول (1391)، تأملی در نهضت عاشورا، تهران: نشر علم.
-    دانایی‌فرد، حسن و امامی، سید مجتبی (1386)، «استراتژی‏های پژوهش کیفی تأملی بر نظریه‏پردازی داده بنیاد»، نامه‏ی پژوهش فرهنگی، شماره 6صص69-79.
-        دانایی‌فرد، حسن و دیگران (۱۳۹۱)، روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع، تهران: صفار.
-        روشه، گی (1370)، تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، تهران: نشر نی.
-        شریعتی، علی (1361)، جهان‌بینی و ایدئولوژی، تهران: انتشارات مونا.
-        صافی، لطف‌الله (1366)، حسین علیه‌السلام شهید آگاه و رهبر نجات‌بخش اسلام، مشهد: مؤسسه نشر و تبلیغ.
-        صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله (1378)، شهید جاوید حسین بن علی علیه‌السلام، تهران: امید فردا.
-        صدیق اورعی، غلامرضا (1373) اندیشه امام خمینی (ره) درباره تغییر جامعه، تهران: مؤسسه انتشاراتی سوره.
-        فراستخواه، مقصود (1395)، روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی (با تأکید بر نظریه بر پایه)، تهران: نشر آگاه.
-        کوهن، بروس(1395)، مبانی جامعه‌شناسی، غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران: انتشارات سمت.
-        کوهن، آلوین استانفورد (1381)، تئوری‌های انقلاب، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر قومس.
-        محمدپور، احمد (1392)، روش تحقیق کیفی ضد روش (منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی)، تهران: جامعه شناسان.
-        مطهری، مرتضی (1377)، حماسه حسینی، جلد دوم، تهران: انتشارات صدرا.
-        واگو، استفان (1373)، درآمدی بر تئوری‏ها و مدل‏های تغییرات اجتماعی، ترجمه احمدرضا غروی زاد، تهران: مؤسسه انتشارات جهاد دانشگاهی.
-        هاشمی شاهرودی، سید محمود (1433ق) گفتارهایی پیرامون نهضت حسینی، بی‌جا: بنیاد فقه و معارف اهل بیت (ع).
 
-        Charmaz, Kathy (2000),"Grounded Theory Objectivist and Constructivist Methods" In, Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln (eds.) Handbook of qualitative research. Thousand Oaks; London:SAGE Pub.
-        Holton,Judith A(2007)" The Coding process and Its Challenges" In, Antony Bryant and Kathy Charmaz(eds) The SAGE handbook of grounded theory. Thousand Oaks C.A:SAGE Publication.
-        Liamputtong, Pranee and Douglas Ezzy(2005), Qualitative research methods, Oxford:Oxford university press.
-        Urquhartm, Cathy(2013), Grounded theory for qualitative research: a practical guide. Los Angeles, Calif; London:SAGE.
 
-         الحرانی الحنبلی الدمشقی، ابن تیمیه (1406)، منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة، بی‌جا: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیۀ.
-         المالکی، ابی بکر بن العربی (1412)، العواصم و القواصم فی تحقیق مواقف الصحابه بعد وفاۀ النبی، قاهره: مکتبۀ السنه.
 
-         منصوریان، یزدان، سخنرانی با موضوع «گراندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد»، در اصفهان 9/3/1386: