همنوایی اندیشه‌ی دینی تحول‌خواه با گفتمان‌های جهان اسلام تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

چکیده

عقاید و ارزش‌های دینی، نقش مهم در سمت‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی دارند و سرچشمه‌ی دگرگونی‌های بنیادین می‌باشند. انقلاب‌ها و حرکت‌های اجتماعی و سیاسی نیز از این معیارها نشأت گرفته و بسیاری از تحولات تاریخ با بهره‌گیری از اندیشه‌ی دینی رقم خورده است. اندیشه‌ی دینی تحول‌خواه بسیار متفاوت از تحول‌خواهی غیردینی، در مواجهه با گفتمان‌های جهان اسلام و از جمله انقلاب اسلامی ایران، است. این گفتمان‌ها در قالب گفتمان تجدید حیات طلبی در جهان اسلام، گفتمان تحول‌خواهی اجتماعی و سیاسی در تاریخ معاصر ایران و گفتمان انقلاب اسلامی با محوریت اندیشه‌های امام خمینی (ره) قابل تبیین است. پرسش این است که آیا اندیشه‌ی دینی تحول‌خواه در تکوین و توسعه گفتمان‌های اصلی در جهان اسلام تأثیرگذار بوده است؟ با توجه به این مفروض که اندیشه‌ی دینی برای رفع نابسامانی‌های اجتماعی، بازگشت به اصول راستین اسلامی و تلفیق نوگرایی با ارزش‌ها و احکام دینی می‌کوشد و با کنکاش در اندیشه‌های علماء دینی مبارز، چنین برمی­آید که گفتمان‌های جهان اسلام در راستای آگاهی بخشی دینی و اعتراض نسبت به نابسامانی‌های اجتماعی و سیاسی فعال بوده است. پس می‌توان گفت اندیشه‌ی دینی تحول‌خواه در یک ‌روند تکاملی، این گفتمان­ها و ازجمله گفتمان انقلاب اسلامی ایران را مورد تأثیر خود و تحت‌الشعاع قرار داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The conformity of evolutionist religious thought and discourses in the world of Islam until the Islamic revolution in Iran

نویسنده [English]

  • mohsen Abdolahi
Abdolahi
چکیده [English]

Religious thoughts and ideas play an important role in social and political orientations as the sources of fundamental changes. Revolutions and socio-political movements are also affected by such these norms. Consequently, many changes are emanated based on this kind of thought. The evolutionst religious thought is so different from non-religious thought, confronting discourses in the world of Islam, including Islamic revolution discourse. These are reformation discourse, socio-political discourse and Islamic revolution discourse based on Imam Khomeini's thoughts. The main question is concentrated on the impact of evolutionist religious thought on formation and development these important discourses in the world of Islam. Whether this though has impact on the discourses or not? According to this assumption that religious thought, increasingly attempts to solve social problems, refers to real principles of Islam and composes modernity with religious values by regarding the doctorines of Islamic scholars, it could be deduced that diccoueses in the world of Islam are moving toward religious consciousness-raising in society and protesting against social and political disorders. In fact, evolutionist religious thought has domination over these discourses and also the discourse of Islamic revolution in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse
  • Imam Khomeini
  • Socio-Political Evolutionism
  • Religious Evolutionism
  • Islamic Revolution
-    ابراهیم‌زاده، حسن (1380)، «اسلام اروپایی از راه رسید»، ماهنامه‌ی غرب در آیینه‌ی فرهنگ، شماره‌ی 33، تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
-       احمدی، حمید (1391)، تاریخ امامان شیعه، قم: نشر معارف.
-       اخوان کاظمی، بهرام (1385)، نقد و ارزیابی نظریه‌ی کاریزمایی امام خمینی (ره)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-       ازغندى، علیرضا (1376)، ناکارآمدى نخبگان سیاسى ایران بین دو انقلاب، تهران: نشر قومس.
-       اقبال لاهوری، محمد (1397)، احیای فکر دینی در اسلام، احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-       الگار، حامد (1396)، دین و دولت در ایران، ابوالقاسم سرى، تهران: نشر توس.
-       امیری، جهاندار (1386)، اصلاح‌طلبان تجدیدنظرطلب و پدرخوانده‌ها: تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-       بشیریه، حسین (1382)، موانع توسعه‌ی سیاسی در ایران، تهران: نشر گام نو.
-       تیموری، ابراهیم، (1361)، قرارداد 1890 رژی، تحریم تنباکو اولین مقاومت منفی در ایران، تهران: انتشارات کتاب‌های جیبی.
-       جعفریان، رسول، (1391)، گزیده حیات سیاسی و فکری امامان شیعه، قم: نشر معارف.
-       حسینیان، روح ا...(1381)، بیست سال تکاپوی اسلام شیعی در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-       حلبی، علی‌اصغر (1390)، تاریخ نهضت‌های دینی سیاسی معاصر، تهران: انتشارات زوار.
-       خدوری، مجید (1359)، تجدید حیات سیاسی اسلام از سیدجمال تا اخوان ‌المسلمین، حمید احمدی، تهران‌: انتشارات الهام.
-       صباغ جدید، جواد (1386)، انقلاب اسلامی، جنبشی معطوف به ارزش، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-       عبدالهی، محسن (1390)، نظریه‌های انقلاب و انقلاب اسلامی ایران، تهران: نشر شرح.
-       عمید، حسن (1396)، فرهنگ عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-       عمید زنجانی، عباسعلی (1375)، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، تهران‌: کتاب سیاسی.
-       عنایت، حمید (1362)، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، بهاءالدین خرمشاهی، تهران: انتشارات خوارزمی.
-       عنایت، حمید (1362)، تفکر نوین سیاسی اسلام، ابوطالب صارمی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-       فلاحی، اکبر (1385)، سال‌های تبعید امام خمینی (ره)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-       قادری، حاتم (1392)، اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران: انتشارات سمت.
-       کاتوزیان، ناصر (1360)، گذری بر انقلاب ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-       لوین، ز.ا (1378)، اندیشه‌ها و جنبش‌های نوین سیاسی اجتماعی در جهان عرب، یوسف عزیزی بنی طرف، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-       محیط طباطبایی، محمد، (1370)، سیدجمال‌الدین اسد‌آبادی و بیداری مشرق زمین، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-       مدنی، جلال‌الدین (1369)، تاریخ سیاسی و روابط خارجی ایران، تهران: انتشارات اسلامی.
-       مطهری، مرتضی (1362)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
-       مطهری، مرتضی (1382)، ده گفتار، تهران: انتشارات صدرا.
-       مطهری، مرتضی (1383)، نهضت‌های اسلامی در صدساله‌ی اخیر، تهران: انتشارات صدرا.
-       ملک محمدی، حمیدرضا (1383)، مدرس و سیاست‌گذاری عمومی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-       منصوری، جواد (1379)، سیر تکوینی انقلاب اسلامی ایران، تهران: وزارت امور خارجه.
-       منوچهری، محمدعلی (1361)، جامعه‌شناسی غرب‌گرایی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-       موثقی، احمد (1384)، جنبش‌های اسلامی معاصر، تهران: انتشارات سمت.
-       موسوی خمینی، سیدروح ا...(1362)، درجستجوی‌ راه از کلام امام، تهران‌: انتشارات امیرکبیر.
-       موسوی خمینی، سیدروح ا...(1378)، صحیفه‌ی انقلاب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-       موسوی خمینی، سیدروح ا...(1368)، صحیفه‌ی نور، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-       نقوی، علی‌محمد (1370)، مذهب و سیاست در جهان، تهران: انتشارات دهاد.
-       نقیب زاده، احمد (1392)، درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: انتشارات سمت.
-       وبر، ماکس (1370)، اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری، عبدالمعبود انصاری، تهران: انتشارات سمت.
-       هیوود، اندرو (1999)، مقدمه‌ی نظریه‌ی سیاسی، عبدالرحمن عالم، تهران: نشر قومس.
-       وزارت اطلاعات (1379)، روحانی مبارز آیت ا...سید ابوالقاسم کاشانی به روایت اسناد، ج 1، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخ.
 
-     Apter, David & Tony Saich (1994), Revolutionary Discourse in Maos Republic, Harvard University, USA.
-     Eisenstadt, S.N. (1985), "Cultural Orientation, Institutional and Social Change: Comparative Analysis of Traditional Civilization", American Journal of Sociology, Vol 85, pp. 840-869.
-     Horn, Jeffrey (1991), "the Revolution as a Discourse", Hisyory of European Ideas, Paris, Vol. 13, Issue 5, pp. 623-632.
-     Horn, Keith, Michael (1990), Inventing the French Revolution, Stanford University, California.