خاص‌گرایی فرهنگی و بازتولید هویت‌های دینی: با تأکید بر جنبش بیداری اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ،

2 کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

جهانی­شدن، فرایندی چندبُعدی است که یکی از ابعاد اصلی آن، بُعد فرهنگی است. گرچه جهانی­شدن غالباً به معنی یکسان‏سازی فرهنگی در جهان تلقی می­شود، اما در کنار این مسئله نباید از بازتولید هویت ‌و فرهنگ اسلامی چشم‏پوشی­کرد. برخلاف دیدگاه رایج که جهانی­شدن را موجب عام‏گرایی و یکسان­سازی فرهنگی می‏داند، شواهد نشان­می­دهند، پیشرفت در فناوری ارتباطات و گسترش خودآگاهی­های هویتی، موجب تسهیل در بازتولید هویت­های فرهنگی مختلف شده­است. بر همین اساس، این مقاله پس از نگاهی مختصر به پدیده جهانی­شدن و بیان برخی ویژگی‌های آن سعی­دارد تا با دسته‌بندی دو دیدگاه عمده در زمینه جهانی­شدن فرهنگ، برخی ابهام­ها را بزداید؛ در دیدگاه اوّل، به جهانی­شدن فرهنگ به معنای هژمونی فرهنگ غربی (امپریالیسم فرهنگی) یا حاکمیت فرهنگ آنگلو- آمریکایی و نقد آن پرداخته­خواهد­شد و در دیدگاه دوم، به جهانی­شدن فرهنگ و به موازات آن، بازتولید هویت اسلامی در چارچوب نظریه خاص‏گرایی فرهنگی پرداخته­می‏شود. نوشتار حاضر، پس از بررسی هریک از این دو نگرش‌، نتیجه­می‌گیرد که دیدگاه دوّم به­رغم بهره­مندی از برخی ایرادها توانسته است درکی بهتر از پویش و بازتولید بیداری اسلامی را درخصوص فرایندهای ناشی از جهانی­شدن فرهنگ ارائه­دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Cultural Particularism and Reproduction of Religious Identities: With an Emphasis on Islamic Awakening Movement

نویسندگان [English]

  • Ali Ashraf Nazari 1
  • Loqman Qanbari 2
1 . Assistant Professor of Political Science, Tehran University
2 M.A. in Political Sciences / Tehran University
چکیده [English]

Globalization is a multidimensional process and culture is one of the main dimensions of this process. Although globalization of culture means cultural equalization in the world, we must not forget reproduction of Islamic identity and culture. Unlike the common viewpoints that say globalization leads to popularization and cultural equalization, solid evidences show that the progress in communication technologies has facilitated reproduction of diversified cultural identities. On this basis, this study intends to have a glance at globalization phenomenon, explain about some of its specifications and then try to classify two major viewpoints on the culture of globalization in a bid to remove some ambiguities. In the first viewpoint, we will study globalization of culture in the context of Western cultural hegemony (cultural imperialism) or sovereignty of Anglo-American culture while expressing our critical points. In the second viewpoint, we will study globalization of culture in parallel with reproduction of Islamic identity in the context of cultural particularism. Studying both viewpoints, this paper concludes that the second viewpoint, despite some faults with it, has managed to give a better understanding of the research and reproduction of Islamic awakening in terms of cultural globalization. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Globalization
  • Cultural Imperialism
  • Islamic Identity
  • Particularism
  • Islamic Awakening

مراجع

- منابع فارسی
-   احمدی، حمید (1369)، «انقلاب اسلامی ایران و جنبش‏های اسلامی در خاور میانه عربی»،  مجموعه مقالات پیرامون جهان سوم، به کوشش حاتم قادری، تهران: نشر سفیر.
-      اسدی، علی و طهمورث غلامی (1390)، «واکاوی بنیادگرایی اسلامی در خاورمیانه»، ماهنامه اطلاعات سیاسی-  اقتصادی، شماره 283، صص 40-59.
-      افتخاری، اصغر (1377)، «تأثیرات انقلاب اسلامی ایران در گستره جهانی»،  نامه پژوهش، شماره 10-11، پاییز و زمستان : صص219-237.
-      اقبال لاهوری، محمد (1358)، اسرار خودی و رموز بی خودی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
-      الموسوی الخمینی، روح الله (1378)، صحیفه نور، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج 11.
-      بابایی، غلامرضا (1382)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: نشرآشیان.
-      بشیریه، حسین(1386). عقل در سیاست، تهران: نشر معاصر.
-   بشیریه، حسین (1379)، «توسعه سیاسی و بحران هویت ملی»، فصلنامه مطالعات ملی، سال دوم، شماره 5، تهران، موسسه مطالعات ملی، صص 287- 315.
-      بهروزی لک، غلامرضا و رضا بابا اکبری (1389)، «فرصت­های جهانی‏شدن برای انسجام اسلامی»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 49.
-      پور پاشاکاسین، علی (1386)، «ایران در راه جهانی‏شدن». اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 241-242،  مهر و آبان، صص 216- 225.
-      پهلوان، چنگیز (1382)، فرهنگ‏شناسی، تهران: نشر قطره، چ 2.
-      تاملینسون، جان (1381)، جهانی‏شدن و فرهنگ، ترجمه محسن حکیمی، تهران: نشر دفتر پژوهش‏های فرهنگی.
-   حشمت‏زاده، محمدباقر (1378)، «مقدمه و چارچوبی برای بررسی تأثیرات انقلاب اسلامی در کشورهای اسلامی»، نامه پژوهش، شماره 12-13، صص 227-228.
-      جهانبگلو، رامین (1381)، موج چهارم، ترجمه منصور گودرزی، تهران: نشرنی.
-      چوپانی، یدالله (1386)، «پدیده جهانی‏شدن فرهنگ‌ها»، فصلنامه سیاست، مجله حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، شماره 3،  صص 155- 175.
-      دفرونزو، جیمز (1379)، انقلاب اسلامی ایران از چشم‏انداز نظری، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: انتشارات باز.
-      دکمیجان، هرایر (1377)، اسلام در انقلاب: جنبش‏های اسلامی در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی، تهران: کیهان.
-      رحمت‏الهی، حسین (1384)، «جهانی‏شدن و تأثیر آن بر هویت‏های قومی و ملی». اندیشه‌های حقوقی، سال سوم، شماره 8، صص 91- 111.
-      روآ، اولیویه (1384)، «ایران: تشیع و انقلاب»، اندیشمندان علوم اجتماعی و انقلاب اسلامی، انتشارات باز.
-      روزن، باری (1379)، انقلاب ایران: ایدئولوژی و نمادپردازی، ترجمه سیاوش مریدی، تهران: انتشارات باز.
-      ستوده، محمد (1386)، تحولات نظام بین‏الملل و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چ 2.
-      ستوده، محمد (1379)، «جهانی‏شدن و امنیت ملی»، فصلنامه علوم سیاسی، سال سوم، شماره 9، صص 22 تا 43.
-      سجادی، عبدالقیوم (1383)، درآمدی بر اسلام و جهانی‏شدن، تهران: نشر بوستان کتاب قم.
-      سریع‏القلم، محمود (1384)، ایران و جهانی‏شدن، تهران: نشر مرکز تحقیقات استراتژیک.
-   سلیم، جیهان (1373)، «جهانی‏شدن فرهنگ و راهبرد تعامل با آن»، ترجمه عبدالرضا همدانی، فصلنامه خاورمیانه، المستقبل العربی، عدد 293، صص 36-118.
-   سینایی، وحید و غلامرضا ابراهیم‌آبادی (1384)، «کثرت‏گرایی فرهنگی در عصر جهانی‏شدن و تحول فرهنگ سیاسی نخبگان در ایران». نامه علوم اجتماعی، شماره 25، بهار، ص 109.
-      شیخاوندی، داور (1382)، «جهانی‏شدن و هویت فرهنگی محلی»، مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره 23، صص 4-10.
-      شولت، یان آرت (1386)، نگاهی موشکافانه بر پدیده جهانی‏شدن، ترجمه مسعود کرباسیان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-      فیرحی، داود (1379)، «رسانه‌ها و تحول فرهنگ سیاسی در خاورمیانه»، مجله علوم سیاسی، شماره8، صص49- 72.
-      کاستلز، ایمانوئل (1380)، عصر ارتباطات، اقتصاد جامعه و فرهنگ (ج 2): قدرت و هویت، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: طرح نو.
-      کچویان، حسین (1384 )، «نظریه‏های فرهنگ جهانی‏شدن از رویکرد تا واقعیت»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطی، شماره 2و3.
-      گل‏محمدی، احمد (1381)، جهانی‏شدن، هویت و فرهنگ، تهران: نشر نی.
-      گیدنز، آنتونی(1377)، پیامدهای مدرنیت، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.
-      گیدنز، آنتونی (1379)، تجدد و تشخص، ترجمه ناصر موفقیان، تهران: نشر مرکز.
-      لگرین، فیلیپ (1382)، جهان باز واقعیت جهانی‏شدن، ترجمه فریدون دولتشاهی، تهران: انتشارات اطلاعات.
-      نصرآبادی، علی باقی، هادی طاهری و نوریه شادالویی (1390)، فرهنگ و جهانی‏شدن، تهران: انتشارات یاقوت.
-   نظری، علی اشرف (1387)، «غرب، هویت و اسلام سیاسی: تصورات و پنداشت‏های غرب از اسلام»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شمارة 1،  بهار، صص 20-72.
2-  منابع لاتین
-       Akhavi , Shahrough (1987),  “ Iran : Implementation of an Islamic State” in: Islam in Asia : Religion, Politics and Society, ed. John Esposito. New York: Oxford University Press.
-       Barker. M. (1989), Ideology, Power and the Critic, Manchester, University  press.
-       Castells, m. (1994), "European cities, the informational society and the global Economy". New  left review, 204.
-       Esposito, John L. (ed) ( 1990) ,The Iranian Revolution : It’s Global Impacts. U. S. a: Board  Rengers  of the State of Florida.
-       Fukuyama Merrill lynch forum (2000),  and Francis Fukuyama Hamlink, C., (1999),  “The Globalization phenomenon" , Global Dialogue, vole 1, No 1.
-       Haliday, Fred (1996), " The Politics of Islamic Fundamentalism" , in: Globalization and Post modernity. London: Routledge.
-       Held, D., McGrew, A., Goldblatt, D. and Perraton, J. (1999), Global Transformations: Politics, Economics, and Culture. Oxford: Polity Press.
-       J.B.  Thompson, (1999), Ideology and modern culture, Polity Press, Cambridge
-       Peterson r .d wonder and h .mueller, (1999), Social Problems, New Jersey: prentice hall
-       Schwedler,  Jillian (2001), " Islamic Identity : Myth, Menace or Mobilizer?" SAIS  Review. Vol.xxi, no.2, Summer
-       Tomlinson john, (2006).globalization and culture.
-       Zubaida, Sami(2000). "Trajectories of Political Islam: Egypt, Iran and Turkey". Political  Quarterly. pp 63-74.
3- منابع الکترونیکی
-      احمدوند، شجاع (1386). «جهانی وتکثرفرهنگی». روزنامه اعتماد ملی، شماره 71، 72؛ 11 و 12 اردیبهشت.
-      جعفر عباس، بیداری اسلامی در جوامع عربی، تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران است، تاریخ آخرین مراجعه: 13/9/1391، در:          http://www.abna.ir/data.asp?lang=1&id=299334
-      داود، کیانی (9/12/81)، «دین و جهانی‏شدن»، روزنامه همشهری، مجله بازتاب اندیشه، شماره 36، صص 46- 51.
-      شیرودی، مرتضی (21/12/1389). «انقلاب اسلامی ایران و جنبش‏های جهان اسلام». در:
http:// www.irdc-ir-article6.htm.
http://www.isu.ac.ir
-      قره باغیان، مرتضی (22/و28/7/81)، ایران و پدیده جهانی‏شدن، روزنامه سیاست روز.
-      قراگوزلو، محمد (1381). «جهانی‏شدن». مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 177 و  178 ، صص 80 -99.
-       Baloch, Liaqat(2012,)Islamic Revolution inspires awakening movements in Arab world: Religious  Leader, last visited at: 
     http://english.irib.ir/radioislam/news/top-stories/item/82991.
-       Goodspeed, Peter, (2011), The Arab Spring Has Allowed Iran to Expand its Sphere of Influence http://fullcomment.nationalpost.com
-       Nalado, D. Curren, Global Islamic Awakening is an Offshoot of the Islamic Revolution in Iran, at: http://www.islamicmovement.org/index.php?option=com_content&view =article&id=260
-       Nguyen, Simon (2011), Arab Spring Looking More like Islamic Revolution,at:
     http://news.yahoo.com/arab-spring-looking-more-islamic-revolution-162100297. html
-       Raymond Parallel Betrayals, Ibrahim (2012), Iranian Revolution and Arab Spring, at: http://www.algemeiner.com/2012/06/18/parallel-betrayals-iranian-revolution-and-arab-spring.
 
 
 
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 آبان 1392
  • تاریخ بازنگری: 08 آبان 1392
  • تاریخ پذیرش: 15 بهمن 1392

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار