واکاوی منشور اقدام ملی و تأثیر آن بر وضعیت سیاسی بحرین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

عواملی بسیار، موجب اختلاف میان حکومت و ملت در بحرین شده‌اند؛ یکی از مهم‌ترین آنها «منشور اقدام ملی» است که در زبان عربی «میثاق العمل الوطنی» نام‌دارد. آنچه در عرصه داخلی، زمینه‌های چالش حداکثری را میان مردم و حکومت بحرین فراهم‌آورده، منشور اقدام ملی است؛ حکومت بحرین، مدعی است، طبق این منشور که در سال 2001، مردم آن را پذیرفتند، آنها (مردم بحرین) از امتیازهایی گسترده، بهره‌مند شدند؛ این در حالی‌ است که اکثریت مردم این مجمع‌الجزایر معتقدند که مفاد منشور اقدام ملی با آنچه ازسوی نظام این کشور انجام‌می‌شود، به‌طورکامل تفاوت‌دارد؛ بنابر باور مردم، آنچه در سال 2000 ازسوی شخص پادشاه بیان‌شد و در سال 2001 در منشور اقدام ملی به‌ثبت‌رسید، با آنچه نظام، امروزه در عرصه عمل انجام‌می‌دهد، به‌طورکامل متفاوت است. پرسش اصلی پژوهش، این است که «منشور اقدام ملی چه تأثیری بر وضعیت سیاسی بحرین داشته و چگونه موجب اختلاف میان مردم و حکومت این مجمع‌الجزایر شده‌است؟»؛ برای پاسخ‌گویی به این پرسش، بایستی ابتدا نظام سیاسی بحرین و شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه آن را بررسی‌کرده، سپس با واکاوی مهم‌ترین مفاد منشور اقدام ملی، چگونگی اختلاف میان مردم و نظام بحرین را توسط این منشور تبیین‌کرد.
پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیل و گردآوری اطلاعات مبتنی‌بر روش کتابخانه‌ای و مصاحبه نخبگانی تبیین‌می‌سازد که اقدام‌های حکومت بحرین در منشور اقدام ملی با هویت دینی جامعه بحرین بسیار تفاوت‌دارد، چراکه حاکم وقت بحرین با تصویب یک‌جانبه قانون اساسی سال 2002، اختیارهایی برای خود تصویب‌کرد که با مفاد منشور اقدام ملی تناقض‌دارد و همین امر، موجب افزایش شکاف اختلافات میان مردم جامعه و حکومت، به‌ویژه در جنبش 14 فوریه سال 2011 شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Review of the National Action Charter and its Impact on the Political Situation in Bahrain

نویسندگان [English]

  • mohammadreza hatami 1
  • alireza beygi 2
1 . Associate Professor of Political Science Department, Payame Noor University
2 Ph.D. student of political science, Imam Sadiq University
چکیده [English]

Many factors have led to disagreements between the government and the nation in Bahrain, one of the most important of which is the "National Action Charter," which is called "Misagh al-Amal al-Watani" in Arabic. What has provided the internal context with the greatest challenges for the people and the Bahraini government is the National Action Charter. Bahraini government claims that, under the Charter, accepted by the people in 2001, they (the people of Bahrain) enjoyed widespread benefits While the majority of the people of the archipelago believe that the provisions of the national action plan are consistent with those of the country's system, according to people, what was said by the king in 2000 and endorsed in the 2001 National Charter, is totally different from what the system is doing today. The main question of the study is: "What is the impact of the national action plan on the political situation in Bahrain and how has it caused disagreements between the people and the government of the archipelago?" To answer this question, Bahraini political system and its political and social conditions ought to be  studied first. Then, by examining the most important provisions of the National Action Charter, the Charter related disagreements between the people and the Bahraini system would be identified. The present study uses a descriptive method for gathering and analyzing information based on the library method and the elite interview. Research findings show that there is a great difference between Bahraini government actions in the Charter of National Action with the religious identity of the Bahraini community, for the Bahraini ruler, with the unilateral adoption of the 2002 constitution, gave himself certain authority that is in mere contradiction with the National Action Charter, and this increased the gap between the people and the government, especially in the February 14, 2011 movement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bahrain
  • Al-Khalifa
  • February 14 Movement
  • Misagh al-Amal al-Watani
  • Religious Identity
-      السندی، سید مرتضی (1396)؛ رنج و امید؛ ترجمه علیرضا بیگی؛ چاپ 1، قم: نشر شهید کاظمی.
-   النوری، سعید (1395)؛ گواه میهن، اظهارات رهبران انقلاب 14 فوریه بحرین و مخالفان رژیم در دادگاه‌های نظامی آل‌خلیفه؛ ترجمه علیرضا بیگی با همکاری سجاد رفیعیان؛ چ 1، قم: نشر شهید کاظمی، ص 220 تا 249.
-   ابطحی، سید مصطفی (زمستان 1392)؛ «تأثیر گفتمان امام خمینی بر بیداری اسلامی ملت‌های مصر، تونس و بحرین»، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش‌های انقلاب اسلامی؛ ش 7، ص 157 تا 174.
-   امیرعبداللهیان، حسین (تابستان 1390)؛ «ناکامی طرح خاورمیانه بزرگ و خیزش بیداری اسلامی در جهان عرب: مطالعه موردی بحرین»، فصلنامه مطالعات راهبردی؛ ش 52، ص 135 تا 158.
-      امیردهی، ع.ر (پاییز 1390)؛ «سرزمین‌های جهان اسلام، بحرین سرزمین مروارید»، فصلنامه اندیشه تقریب؛ ش 28، ص 131 تا 154.
-      بازدار، الهام (1389)؛ بحرین (مجموعه کتاب‌های جیبی)؛ تهران: نشر امیرکبیر.
-   بزرگمهری، مجید (بهار و تابستان 1395)؛ «وزنه اجتماعی جامعه شیعی بحرین در ساختار قدرت، فقدان عدالت اجتماعی و نابرابری»، دوفصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام؛ دوره 4، ش 1، ص 43 تا 64.
-   حاتمی، محمدرضا و بغیری، علی (زمستان 1391)؛ «بیداری اسلامی در بحرین، بررسی چرایی موفقیت حزب الوفاق در رقابت با سایر احزاب»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه؛ ش 71، ص 61 تا 92.
-   درویشی سه تلانی، فرهاد و علی محمدی (پاییز 1393)؛ «اصلاحات سیاسی در بحرین (ریشه‌ها، روندها و نتایج) 1999 تا 2013»، مطالعات سیاسی جهان اسلام؛ ش 11، ص 31 تا 48.
-      گلی زواره، غلامرضا (بهمن 1390)؛ «اصلاحات استبدادی در بحرین»، درس‌هایی از مکتب اسلام؛ ش 609، ص 48 تا 55.
-      هاشمی‌نصب، سعید (پاییز و زمستان 1389)؛ «بحران بحرین»، فصلنامه تخصصی پژوهشکده مطالعات منطقه‌ای؛ ش 5، ص 19 تا 38.
-   هینوش، ریموند (1386)؛ سیاست هویت در روابط بین‌الملل (کتاب روابط بین‌الملل خاورمیانه)؛ ترجمه علی گل‌محمدی؛ تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
 
-      Craig, Edvard, (1965), Routledge Encyclopedia of Philosophy, Routledge.
-      Pujani, Sana, (2014). "Top 10 sin cities in the world". List dose, last seen (12/19/2017), available in below link:
-      Slackman, Michel, (2011), "Bahrain Takes the Stage With a Raucous Protest", The New York Times, last seen (12/19/2017), available in Middle East website in below link:
-      Smart Travel, (2017), "Bahrain Nightlife-Clubs, Bars & Nightlife Tips", last seen (12/19/2017), available in below link:
 
-      التاجر، محمد (2012)؛ ربیع البحرین، حصاد الساحات؛ الطبعة الثانیة، مرآة البحرین، ص 355 تا 363.
-      ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌_____________ (2016)؛ ألم و أمل، تجربة واقعیة فی سجون البحرین، الطبعة الاولی، تیار الوفاء الاسلامی.
-      السنگیس، عبدالجلیل (2013)؛ إفادات قادة ثورة 14 فبرایر و المعارضة البحارنیة امام المحاکم الخلیفیة، تیار الوفاء الاسلامی، ص 115 تا 143.
-      الشهابی، سعید (1996)؛ البحرین ( (1971-1920 قرائة فی الوثائق البریطانیة، دار الکنوز الأدبیة، بیروت، لبنان.
-      المتروک، نادر (2017)؛ الزفرات، انتفاضة مارس 2015 فی سجن "جو" کما رواها السجناء، الطبعة الاولی، وکالة انباء البحرین الیوم.
-      المحفوظ، محمدعلی، (2015)؛ علماء خلف القضبان، اسبوع العلماء المعتقلین الثانی، جمعیة العمل الاسلامی.
-   المرزوق، حسین فؤاد، (2014)؛ الشیخ عیسی قاسم و التجربة البرلمانیة الاولی (مواقف و صور)، مجموعة حوارات مع ملازمی الشیخ فی مفاصل حیاته المتعاقبة، رسالة القلم، اسلامیة ثقافیة شاملة، عدد الخاص، حول القائد آیت الله قاسم، العدد الثامن الثلاثون، السنة العاشرة- ربیع الثانی، 1432 ه، 2014 فبرایر، مکتبة فدک، قم المقدسة، الجمهوریة الإسلامیة فی إیران، ص 133 الی 197.
-      المرشد، عباس (2014)؛ جدار الصمت: انهیار السلطویة، مدخل توثیقی لثورة 14 فبرایر البحرینیة، مرکز الدراسات و التوثیق، أوال، بیروت، لبنان.
-      المرشد، عباس و عبدالهادی الخواجه (2008)؛ التنظیمات و الجمعیات السیاسیة، فرادیس للنشر و التوزیع، مملکة البحرین.
-      المقداد، عبدالجلیل (2013)؛ إفادات قادة ثورة 14 فبرایر و المعارضة البحارنیة امام المحاکم الخلیفیة، تیار الوفاء الاسلامی، ص 6 تا 13.
-      النعیمی، عبدالرحمن (2004)؛ الأزمة الدستوریة فی البحرین؛ بیروت: دار الکنوز الأدبیة.
-      النوری، سعید (2013)؛ إفادات قادة ثورة 14 فبرایر و المعارضة البحارنیة امام المحاکم الخلیفیة، تیار الوفاء الاسلامی، ص 100 الی 115.
-      بسیونی، محمود شریف (2011)؛ تقریر اللجنة البحرینیة لتقصی الحقائق.
-      بلغریف، چارلز (2009)، یومیات چارلز بلغریف(1894-1969)، مرکز اللؤلؤة البحرین للدراسات و البحوث.
-      بوصفوان، عباس (2012)؛ ربیع البحرین، حصاد الساحات، الطبعة الثانیة، مرآة البحرین، ص 501 تا 507.
-      بی‌نا (2016)؛ اضطهاد المواطنین الشیعة فی البحرین، المؤتمر الدولی لإضطهاد الشیعة فی البحرین، بروکسل.
-      بی‌نا (أ 2014). الثابت و المتحول، الخلیج بین الشقاق المجتمعی و ترابط المال و السلطة، مرکز الخلیج لسیاسات التنمیة.
-   بی‌نا (ب2014)؛ عطاء و مسیرة جهاد، ترجمة مختصرة لسماحة آیت الله الشیخ عیسی قاسم، رسالة القلم، اسلامیة ثقافیة شاملة، عدد الخاص، حول القائد آیت الله قاسم، العدد الثامن الثلاثون، السنة العاشرة- ربیع الثانی، 1432ه، 2014 فبرایر، مکتبة فدک، قم المقدسة، الجمهوریة الإسلامیة فی إیران، ص38 الی 49.
-      بی‌نا (2013)؛ ربیع البحرین، حصاد الساحات 2012؛ الطبعة الأولی، بیروت: مرآة البحرین، ص 28 تا 33.
-   بی‌نا (أ 2012)؛ الإعلام السیاسی فی البحرین: من «الجداریات» و المنشورات الی المنتدیات، ربیع البحرین، حصاد الساحات 2011، الطبعة الثانیة، مایو 2012، مرآة البحرین، ص 197 تا 203.
-      بی‌نا (ب 2012)؛ ربیع البحرین، حصاد الساحات؛ الطبعة الثانیة، مرآة البحرین.
-   حرکة احرار البحرین الإسلامیة (بی‌تا)، عام التکامل بین الداخل و الخارج، یومیات الإنتفاضة الدستوریة فی البحرین، ینایر 1999- دیسمبر 1999، طبعته حرکة احرار البحرین الإسلامیة.
-      سلمان، علی (2017)؛ مرافعة وطن، نص مرافعة زعیم المعارضة البحرینیة الشیخ علی سلمان امام القضاء البحرینی، جمعیة الوفاق الوطنی الإسلامیة.
-      عبدالکریم الهانی، عبدالرحمن، (2000)؛ البحرین فی صدر الإسلام؛ بیروت.
-      مرزوق، عادل، (2012)؛ ربیع البحرین، حصاد الساحات؛ الطبعة الثانیة، مرآة البحرین، ص 183 تا 193.
 
-      الدقاق، عبدالله (2/4/1396)؛ «تاریخ شکل‌گیری گروه‌ها و جریان‌های سیاسی در بحرین»؛ مصاحبه‌کننده: علیرضا بیگی؛ قم.
-      السندی، سید مرتضی (7/5/1396)؛ «نقش تیار الوفاء الإسلامی در جنبش 14 فوریه بحرین»؛ مصاحبه‌کننده: علیرضا بیگی؛ قم.
-      الصالح، عبدالله (13/7/1396)؛ «نقش جمعیة العمل الإسلامی در جنبش 14 فوریه بحرین»؛ مصاحبه‌کننده: علیرضا بیگی؛ قم.
ه- منابع الکترونیکی
-      الأمر الملکی رقم 14 للعام 2002؛ تاریخ مشاهده: 20/8/1396، قابل‌مشاهده در سامانه زیر:
-      التمیمی (1/8/2012)؛ التمیمی یفجرها: خلیفه بن سلمان سارق الأراضی، یوتیوب، تاریخ مشاهده: 27/7/1396، قابل‌مشاهده در سامانه زیر:
-   المرایا، زعفران (15/8/2005)؛ مملکة البحرین، تاریخ عظیم و حضارة رائعة، سامانه جسد الثقافة، تاریخ مشاهده: 21/8/1396، قابل‌مشاهده در سامانه زیر:
-   المسقطی، أمانی (2014)؛ فریدوم هاوس: البحرین «غیر حرة» للعام الخامس على التوالی، صحیفة الوسط 25/1/2014، تاریخ مشاهده (25/7/1396)، قابل‌مشاهده در سامانه زیر:
-      أبوالفضل، عمرو (20/1/2012)؛ العلاء بن الحضرمی أول قائد بحری فی الإسلام، سامانه تحلیلی الإتحاد، قابل‌مشاهده در سامانه زیر:
-      بی‌نا (2011)؛ میثاق العمل الوطنی، (آخرین بازدید 14/7/1396)، قابل‌مشاهده در سامانه زیر:
-   صوت البحرین (2017)؛ دکتاتور البحرین یملک عقارات ضخمة فی لندن، سامانه خبری صوت البحرین، تاریخ مشاهده: 15/2/1396، قابل‌مشاهده در سامانه زیر:
-   بی‌نا (1/11/2011)؛ موضوع خاص بأملاک و اموال البحرین و شعب البحرین المسروقة من عائلة آل‌خلیفه، فجر البحرین، تاریخ مشاهده: 14/2/1396، قابل‌مشاهده در سامانه زیر:
-   بی‌نا (17/11/2001)؛ ماذا یملک "خلیفه بن سلمان"؟ فی مقارنة مع قصر تکلف بناءه 700 میلیون دولار، ملتقی البحرین، تاریخ مشاهده: 14/2/1396، قابل‌مشاهده در سامانه زیر:
-      بی‌نا (27/3/2011)؛ أملاک الشیخ خلیفه بن سلمان آل‌خلیفه، الشیعة فی السعودیة، تاریخ مشاهده: 14/2/1396، قابل‌مشاهده در سامانه زیر:
-   بی‌نا (4/2/2011)؛ خلیفه بن سلمان رئیس الوزار یشتری مرفأ البحرین بدینار واحد فقط، یوتیوب، تاریخ مشاهده: 30/7/1396، قابل‌مشاهده در سامانه زیر:
-   بی‌نا (1395)؛ بحرین حکم نهایی انحلال و مصادره اموال «جمعیت الوفاق» را صادر کرد، خبرگزاری تسنیم، خبرگزاری تسنیم، تاریخ مشاهده: 22/8/1396، قابل‌مشاهده در سامانه زیر:
-      مرسوم بقانون 42، لسنة 2002؛ تاریخ مشاهده: 20/8/1396، قابل‌مشاهده در سامانه زیر: