بررسی تطبیقی انقلاب‌های تونس و مصر در بستر ناآرامی‌های عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

چکیده

با شروع دومینوی ناآرامی در سرزمین­های عربی، تونس و مصر اولین دولت­های عرب بودند که به عنوان خاستگاه و نقطه آغاز این طغیان­ها دستخوش تحولات سیاسی و اجتماعی شدند. ناآرامی­های مذکور در کشورهای تونس و مصر به نتایجی انجامید که از آنها به ترتیب با عناوین انقلاب­های یاس و نیل یاد می­شود. با توجه به اشتراکات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورهای مذکور به نظر می­رسد  انقلاب­های مورد بحث دارای ریشه­های مشابه­ای بودند. با این حال، روند تغییرات در کشورهای مزبور یکسان نبود. در حالی که ائتلاف جوانان و طبقه کارگر در آغاز و انجام ناآرامی­های مذکور در کشورهای مورد بحث نقشی تاثیرگذار داشت. اما نحوه برخورد ارتش با تحولات از یک سو و واکنش جریان­های اسلام­گرا به فضای فراهم شده در پرتو این ناآرامی­ها از سوی دیگر بیانگر وجود تفاوت در حوادث مورد بحث است. در این ارتباط، با آن که انقلاب تونس تنها اعتراض موفق در جهان عرب معرفی می­شود؛ اما بازگشت عناصر دوره پیش از انقلاب به قدرت در هر دو کشور نشان از الگوی جدید انقلاب­های اصلاحاتی دارد که بدان اصقلاب گفته می­شود. در مقاله حاضر سعی بر آن است در پرتو روش­ پژوهشی توصیفی-تحلیلی و با اتکاء به شیوه­های متقاطع قیاس و استقراء عناصر تاثیرگذار در بروز و هدایت ناآرامی در دو کشور تونس و مصر مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Tunisian and Egyptian Revolutions in the Context of the Arab Unrest

نویسنده [English]

  • Mehdi Zibaei
Assistant Professor, Department of Political Science and International Relations, Imam Khomeini International University.
چکیده [English]

With the onset of the domino effect of unrest in the Arab world, Tunisia and Egypt became the first Arab states to undergo political and social transformations as the source and starting point of these uprisings. The unrest in Tunisia and Egypt has led to what is referred to as the Jas and Nile revolutions, respectively. Given the political, economic, social, and cultural commonalities of these countries, the revolutions in question seem to have had similar roots. However, the process of change in these countries was not the same. The youth and working-class coalition played an influential role in initiating and carrying out the unrest in the countries in question. But the way the army reacts to the developments on the one hand and the reaction of Islamist currents to the space provided in the light of these unrests on the other hand shows the difference in the events in question. In this regard, although the Tunisian revolution is the only successful protest in the Arab world; But the return of figures of the pre-revolutionary period to power in both countries indicates a new pattern of reform revolutions called refolutions. In the present article, in the light of the descriptive-analytical research method and relying on crisscross methods of analogy and induction, the influential elements in the emergence and directing the unrest in Tunisia and Egypt, are studied.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arab unrest
  • Refolutions
  • Tunisia
  • Egypt
  • Army
-    حاتمی، عباس و علی، امیدوار و رشیدی علویجه (1393)، "بررسی تطبیقی تأثیر نوع جامعه مدنی بر نوع گذار در انقلاب های تونس، مصر و لیبی"، مطالعات انقلاب اسلامی، دوره 11، شماره 38، ص 123 تا 140. 
-    سجادی، سید فرهاد (1394)، "دولت، دانشگاه و جنبش دانشجویی در جمهوری اسلامی ایران؛ 1384-1357"، فصلنامه مطالعات سیاسی، دوره 38، شماره 2، ص 151 تا 172.
-    ربیعی، کامران (1397)، "تبیین شرایط تکوین بهار عربی و زمینه های فروپاشی رژیمهای سیاسی در تونس و مصر" ، فصلنامه دولت پژوهی، ، دوره 4، شماره 14، ص 1 تا 36. 
-    عظیمی دولت­آبادی، امیر (1396)، "بررسی تطبیقی نقش ناکارآمدی دستگاه سرکوب در انقلاب های عربی: مطالعه موردی تونس، مصر، لیبی و یمن"، جامعه­شناسی تاریخی، دوره 9 شماره 1، ص 139 تا139 158.
-    عظیمی دولت­آبادی، امیر (1395)،  "ماهیت سرکوبگرانه رژیم های سیاسی و انقلاب ها: مطالعه ای تطبیقی"، جستارهای سیاسی معاصر، دوره 7، شماره 4، ص 93 تا 111.
-        فتاحی، شهرام (1388)، "آمریکا و انقلاب های رنگی د ر اوراسیا"، ایراس، دوره 4، شماره 1،  ص 75 تا 96.
-    ملکوتیان، مصطفی و بقایی، خرم و نیری، هومن (1391)، "گونه شناسی نظریه­های انقلاب"، فصلنامه سیاست، دوره 42، شماره 1،  ص 333 تا 349.
-        Antonakis-Nashif, Anna (2016), "Contested transformation: mobilized publics in Tunisia between compliance and protest", Mediterranean Politics, 21(1), pp. 128-149. 
-        Arafat, Alaa Al-Din (2017), Egypt Civil–Military Relations 1952–2011, In The Rise of Islamism in Egypt, Muscat, Palgrave Macmillan.
-        Barany, Zoltan (2011), "Comparing the Arab Revolts: The Role of the Military", Journal of Democracy, 22(4), pp. 24-35.
-        Bassiouni, M. Cherif (2017), Chronicles of the Egyptian Revolution and its Aftermath: 2011–2016, New York, Cambridge University Press.
-        Baumann, Hannes (2016), "A failure of governmentality: why Transparency International underestimated corruption in Ben Ali’s Tunisia", Third World Quarterly, 38(2), pp. 467-482.
-        Bayat, Asef (2017), Revolution without Revolutionaries, Stanford, Stanford University Press.
-        Dang,  Hai‐Anh H. and Ianchovichina, Elena (2018), "Welfare Dynamics with Synthetic Panels: The Case of the Arab World in Transition", Review of Income and Wealth, 64(S1), pp. S114-S144.
-        Hashim, Ahmed S. (2015), "The Man on Horseback: The Role of the Military in the Arab Revolutions and in their Aftermaths", Middle East Perspectives, series 7, pp. 1-32.
-        Kamel, Sherif  H. (2014), "Egypt's Ongoing Uprising and the Role of Social Media: Is there Development?", Information Technology for Development, 20(1), pp. 78-91.
-        Karakoc, Jülide (2015), A Comparative Analysis of the Post-Arab Uprisings Period in Egypt, Tunisia and Libya, In Authoritarianism in the Middle East, London, Palgrave Macmillan.
-        Landolt, Laura K. and Kubicek, Paul (2014), "Opportunities and constraints: comparing Tunisia and Egypt to the coloured revolutions", Democratization, 21(6), pp. 984-1006.
-        Lawson, George (2015), "Revolution, Nonviolence, and the Arab Uprisings", Mobilization: An International Quarterly, 20(4), pp. 453-470.
-        Maurice Ogbonnaya, Ufiem (2013), "Arab Spring in Tunisia, Egypt and Libya: A Comparative Analysis of Causes and Determinants", Alternatives: Turkish Journal of International Relations, 12(3), pp. 4-16.
-        Perkins, Kenneth J. (2014), A History of Modern Tunisia, Cambridge, Cambridge University Press.
-        Pfeifer, Karen (2016), Neoliberal Transformation and the Uprisings in Tunisia and Egypt, In Political and Socio-Economic Change in the Middle East and North Africa, New York, Palgrave Macmillan.
-        Saleh, Rania (2018), " Let them entertain themselves’: the fall of the Mubarak regime seen through Egyptian political cartoons ", Middle Eastern Studies, 54(3), pp. 494-520.
-        Shahin, Emad El-Din (2012), "The Egyptian Revolution: The Power of Mass Mobilization and the Spirit of Tahrir", The Journal of the Middle East and Africa, 3(1), pp. 46-69.
-        Wolf, Anne (2017), Political Islam in Tunisia: The History of Ennahda, New York, Oxford University Press.
-        Ahmed, Ahmed A. (2017), Back to Square One: Understanding the Role of the Egyptian Armed Forces,
-        Egypt Human Development Report, (2010),
-        Gall, Carlotta (2013), Tunisian Islamist Finds Hope in Challenging Time, https://www.nytimes.com/2013/08/04/world/ middleeast /finding- hope-in -a-tough-time-for-islamists.html(accessed January 11, 2019).
-        Kelly, Ian (2016), Regime Elites and Transitions from Authoritarian Rule: A Comparative Analysis of the Tunisian and Egyptian Uprisings,
http://doras.dcu.ie/21234/1/IanKelly PhD Final.pdf(accessed January 11, 2019).
-        Marks, Monica. (2015), Tunisia’s Ennahda: Rethinking Islamism in the context of ISIS and the Egyptian coup,
https://www. brookings.edu/wp-content/uploads/2016/07/Tunisia_ Marks-FINALE-5.pdf(accessed January 11, 2019).
-        Momani, Bessma (2013), In Egypt,‘Deep State’ vs. ‘Brotherhoodization’,
-        Pasmantier, Deborah (2011), Ben Ali’s hated in-laws looted Tunisia’s wealth: experts, http://globalbalita.com/2011/01/page/8/. (accessed January 15, 2019).
-        Richtel, Matt (2011), Egypt Cuts Off Most Internet and Cell Service, https://www.nytimes.com/2011/01/29/technology/internet/ 29cutoff.html (accessed January 16, 2019).
-        Ross, Tim & Moore, Matthew and Swinford, Steven (2011), Egypt protests: America's secret backing for rebel leaders behind uprising, https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/ africaandindianocean/egypt/ 8289686/Egypt-protests-Americas-secret-backing-for-rebel-leaders-behind-uprising.html (accessed January 16, 2019).
-        Saya, Reza (2012), Egypt's president pulls back on power decree, pushes referendum, https://edition.cnn.com/2012/12/08/ world/meast/ egypt- protests/index.html  (accessed January 16, 2019).
-        Thorn, John (2012), In Tunisia's sentencing of a dictator, a model for bringing justice?, https://www.csmonitor.com/World/ Middle- East/2012/0614/In-Tunisia-s-sentencing-of-a-dictator-a-model-for-bringing-justice (accessed January 16, 2019).
-        The Deutsche Welle (2018), Tunisia's police, military vote for first time in decades, https://www.dw.com/en/tunisias-police-military-vote-for-first-time-in-decades/a-43584513 (accessed January 16, 2019).
-        Yousfi, Hèla (2017), Civil Society in Tunisia: the Ambivalence of a New Seat of Power, https://orientxxi.info/magazine/civil-society-in-tunisia-the-ambivalence-of-a-new-seat-of-power,1677 (accessed January 16, 2019).