تحلیل گفتمان رویکرد علمای دینی به تعزیه حسینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز

2 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز

چکیده

هدف اصلی تحقیق، تحلیل گفتمان حاکم بر جامعه علمای دینی و چگونگی تأثیر گفتمان حاکم بر جامعه علمای دینی بر ترویج مناسک گرایی در تعزیه بوده است. تلاش تحقیق بر آن است تا ریشه‌های شکل‌گیری مناسک گرایی را در فضای گفتمانی علمای دینی تشیع و متعلقات عزاداری مذهبی بررسی کند. روش تحقیق از نوع تحقیق کیفی و تکنیک بکار گرفته شده تکنیک تحلیل گفتمان هست. در بررسی مفاهیم از تحلیل گفتمان «لاکلا و موفه» و در بررسی علّی این رویکرد از تحلیل گفتمان «نورمن فرکلاف» استفاده گردیده است.
بر اساس مصاحبه‌ها و تحلیل آن‌ها دال‌های حاکم بر فضای گفتمانی جامعه علمای دینی تشیع در بعد از انقلاب اسلامی ایران را می‌توان در قالب حضور ضعیف در مراسم تعزیه، نقص محتوای سخنرانی، کاهش مقبولیت، وابستگی مالی و ضعف مهارت‌های کلامی؛ در مقابل حضور مستمر علمای دینی قبل از انقلاب اسلامی ایران در مراسم تعزیه حسینی، غنای محتوای سخنرانی، عدم وابستگی مالی و داشتن مهارت‌های کلامی خلاصه کرد.
طبق یافته‌های تحقیق، گفتمان حاکم بر جامعه علمای دینی تشیع در ایران در قیاس با گذشته (قبل از انقلاب اسلامی) سمت و سویی مناسک­گرایانه و منفعت­طلبانه به خود گرفته است و چهره‌ای که از دین ارائه شده «غیر عرفی» است. یکی از نشانه‌های «دین غیر عرفی» و دینی که مناسباتی تمامیت‌خواه و غیر مردمی به خود گرفته، در امتزاج نامتوازن دو نهاد دین و سیاست نهفته است. در یک استنتاج کلی می‌توان گفت، غلبه «دین غیر عرفی» و منفعت طلبانه با «حذف روح پرسشگری در جامعه» و «تغییر در مناسک بومی جوامع» منجر به ترویج مناسک گرایی در تعزیه شده است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Discourse Analysis The approach of religious scholars to Ta'ziyeh

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Golabi 1
  • Zahra Delavarghavam 2
1 Department of Social Science- Faculty of Law & Social Science- University of Tabriz- Tabriz-Iran
2 Msc in Sociology University of Tabriz Tabriz Iran
چکیده [English]

The religious scholars' society is one of the main elements of the Ta'zi'ah and the most important one, and by studying the discursive space of the religious scholars community, changes can be made in this regard. The main purpose of the research is to analyze the discourse governing the religious scholars community and how the dominant discourse on the religious scholars community was to promote ritualism in Ta'ziyeh.
In the study of the approach of religious scholars in Hossein Ta'zieh, Robert Mortene's theory of rituals of worship has been used. The research method is the type of qualitative research and the applied technique is the discourse analysis technique. In the study of the concepts of the analysis of the discourse of Lacla and Mouffe and in the study of the causal nature of this approach, the analysis of the discourse "Norman Frecklass" has been used.
. The findings of the research show that in the discourse governing the community of religious scholars, in comparison with the past, there has been a ritualistic and unusual approach, and it seems that the continuation of this discursive process by religious scholars, itself, promotes religious ritualism in Will be tainted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ritualism
  • religious scholars
  • discourse analysis
  • secularization
  • the theory of the markets of religion
-      اینگلهارت، رونالد، نوریس پیپا (1387)، مقدس و عرفی (دین و سیاست در جهان)، ترجمه مریم وتر، تهران: کویر.
-      بازرگان، مهدی (1341)، مرز میان دین و سیاست، تهران:  شرکت سهامی انتشار.
-      بشیریه، حسین (1395)، تربیت سیاسی در اندیشه هابز، تهران: نشر نی.
-   بهار، مهری، کاهیرده، نسیم (1388)، «تحول نقش واعظ و مداح در اجرای مناسک عاشورا (مطالعه موردی شهر دزفول)»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 16، صص 24-1.
-   جنادله، علی، رهنما مریم (1387)، «تفاوت بین نسلی در مناسک عزاداری واقعه کربلا با تأکید بر دوگانه‌های سنتی/جدید و محتوایی/نمایشی»، فصلنامه جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران: سال اول – شماره 1.
-      رحمانی، جبار (1393)، تغییرات مناسک عزاداری محرم، تهران: تیسا.
-   روحانی قوچانی، علی، فرجی، کریم (1395)، «نقش علماء در ترویج عزاداری عصر صفوی و جلوگیری از بدعت‌های آن»، فصلنامه تاریخ نو، سال ششم، شماره چهاردهم، صص 41-21.
-   شامحمدی، رستم، پاسالاری بهجانی، فاطمه (1394)، «مناسک دینی از دیدگاه کلیفورد گیرتز»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی پژوهشنامۀ ادیان، سال نهم، شمارۀ هجدهم.
-      شجاعی زند، علی‌رضا (1380)؛ دین، جامعه و عرفی شدن؛ تهران: نشر مرکز.
-   قادری، حاتم؛ حاجی‌زاده، جلال (1392)، «مبانی اندیشه‌های سیاسی مهدی بازرگان- با تأکید بر نسبت دین و سیاست»، فصلنامه‌ی مطالعات تاریخ ایران اسلامی، شماره اول، صص 46-27.
-      گیدنز آنتونی (1938)، جامعه‌شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نی.
-      ویلم، ژان پل، جامعه‌شناسی ادیان، ترجمه عبدالکریم گواهی، تهران: تبیان.
 
-     Hamilton, M.B. (1995), The Sociology of Religion, Rutledge. London &
-     New York.
-     McGuire, B. (1981), Religion: the social context, Wadsworth. California.
-     Wilson, B.(1966), Religion in Secular Society. In: Robertson, R (1969) Sociology of Religion, England: Penguin.
-     Wilson, B. Secularisation in: Eliade,M. (1987). The Encyclopedia of
-      Religion, USA.
 
- کدیور، محسن (1387)، «شریعت و سیاست (دین در حوزه عمومی)»، مجموعه نوشتار.
 www.kadivar.com