گفتمان سلفی صحوه: منازعه معنایی، تلفیق فقه سلفی و سیاست اخوانی

عوض پور, مهدی; اکوانی, حمداله; میراحمدی, منصور

doi:10.22070/iws.2019.3698.1663

گفتمان سلفی صحوه: منازعه معنایی، تلفیق فقه سلفی و سیاست اخوانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه یاسوج

² استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه یاسوج

³ استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

10.22070/iws.2019.3698.1663

چکیده

گفتمان سلفی وهابی پس از یک قرن منزلت هژمونیک، از دهه 1970 با چالش‌های درون‌گفتمانی مواجه ‌شده‌است. گفتمان صحوه (بیداری) یکی از گفتمان‌هایی است که در چالش با گفتمان سلفی وهابی در عربستان سعودی شکل‌گرفت و به‌دنبال بازاندیشی در بنیادهای فکر سیاسی گفتمان سلفی وهابی بوده‌است. مقاله حاضر با استفاده از تحلیل گفتمان لاکلاو و موفه به بررسی چگونگی شکلگیری و منازعه معنایی گفتمان صحوه با گفتمان سلفی وهابی میپردازد؛ این گفتمان، ضمن نقد تجویز «تبعیت» و بی‌تفاوتی سیاسی در گفتمان سلفی وهابی از آموزه‌های سیاسی اخوان‌المسلمین بهرهگرفته و با تأکید بر احیای نقش دین در جامعه و سیاست، به‌دنبال واسازی گفتمان سلفی و هم‌زمان رقابت با گفتمان اسلام شیعی بوده‌است.
یافتههای مقاله نشان‌می‌دهند که هدف نهایی این گفتمان، شکستن انحصار گفتمان رسمی وهابی و پرداختن به سیاست و اسلامی‌کردن جامعه از رهگذر کنش سیاسی بوده‌است؛ این گفتمان توانست دال مرکزی سیاسی گفتمان سلفی وهابی را که «تبعیت» از حاکمان است، متزلزل‌کند. صحوه اگرچه در ساحت سیاست رسمی هژمون نشد و گفتمان‌های رقیب به‌صورت جدی به ساختارشکنی از دال‌های گفتمان صحوه پرداخته، با قدرت گفتمان و «قدرت پشت گفتمان» از هژمون‌شدن آن جلوگیری‌کردند، در زیست جهان فرهنگی و اجتماعی مسلمانان اهل سنت ازجمله گفتمان‌های واجد اعتبار و دسترسی است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22520732.1398.7.14.7.1

موضوعات

اندیشه سیاسی در اسلام

عنوان مقاله [English]

The Salafi Discourse of Sahwah: Semantic Conflict, Integration of Salafi Jurisprudence and Brotherhood Policy

نویسندگان [English]

Mehdi Evazpour ¹
H Akvani ²
M Mirahmadi ³

¹ Ph.D Student of Political Science, Yasuj University.

² Assistant Professor of Political Science, Yasuj University.

³ Professor of Political Science, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

After a century of hegemonic dignity, Wahhabi Salafi discourse has faced introspective challenges since the 1970s. The Sahwa (Awakening) discourse is one of the discourses that emerged as a challenge to the Wahhabi Salafi discourse in Saudi Arabia and sought to rethink the foundations of Wahhabi Salafi political thought. Using the discourse analysis of Laclau's and Mouffe's, the present paper examines how the Sahwah discourse and its semantic dispute with the Wahhabi Salafi discourse is formed. This discourse, while criticizing the prescription of "adherence" and political indifference in the Wahhabi Salafi discourse, by taking advantage of the Brotherhood's political teachings, and emphasizing the revival of the role of religion in society and politics, it has sought to deconstruct Salafi discourse and compete with Shia Islam discourse simultaneously.The findings of the article indicate that the ultimate goal of this discourse was to break the monopoly of the official Wahhabi discourse and to pursue politics and Islamization of society through political action; this discourse undermined the central political cause of the Wahhabi Salafi discourse, which is "subordination" to the rulers. Although the Sahwa was not hegemonic in official politics, and competing discourses seriously de-structured the slabs of Sahwa discourse, and prevented it from being hegemonic with the power of discourse and "power behind the discourse," yet In the social and cultural life of the Sunni Muslims, such discourses are valid and accessible.

کلیدواژه‌ها [English]

Sahwa
Wahhabi Salafi
Semantic Conflict
Brotherhood Policy
Discourse Analysis

مراجع

- استوکر، جری و دیوید مارش (1384)؛ روش و نظریه در علوم سیاسی؛ ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

- حسینی، رضا (1396)؛ «درآمدی بر تاریخ تکوین و تحول جنبش صحوه در عربستان سعودی، گذار از اسلام سیاسی به اسلام مدنی»، فصلنامه سیاست؛ ش 16، ص 57 تا 70.

- مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر (1386)؛ اصلاحات سیاسی در عربستان سعودی (تأثیر بحران عراق بر تحولات سیاسی عربستان سعودی)؛ ترجمه محسن یوسفی؛ تهران: ابرار معاصر.

- منوچهری، عباس (1394)؛ رهیافت و روش در علوم سیاسی؛ تهران: سمت.

- نش، کیت (1380)؛ جامعه‌شناسی سیاسی معاصر: جهانی‌شدن، سیاست و قدرت؛ ترجمه محمدتقی دلفروز؛ تهران: انتشارات کویر.

- آل عبداللطیف، عبدالعزیز (1413 هـ)؛ حکم الله و ماینافیه، الریاض: دار الوطن للطباعه و النشر.

- ابورمان، محمد (2014)؛ «سلفی والأردن وثورات الربیع العربی»، فی مجموعة باحثین، الظاهرةالسلفیة؛ الدوحة: مرکزالجزیرةللدراسات.

- بوهلال، محمد (2014)؛ الخطاب الصحوة السعودیة: مقاربة لموقفها من العلمانیة و الدیقمراطیة و المخالف الفقهی و العقدی؛ بیروت: الشبکة العربیة للأبحاث و النشر.

- سفیانی، عابد بن محمد (1427 هـ)؛ موقف أهل السنة والجماعة من المصطلحات الحادثة ودلالاتها؛ الریاض: نشر دار طیبة.

- خضر، عبدالعزیز (2011)؛ السعودیة سیرة دولة و مجتمع؛ بیروت: الشبکة العربیة للأبحاث و النشر.

- عبدالخالق، عبدالرحمن (2006)؛ اصول العلمیة لدعوة السلفیة؛ الکویت: الدار السلفیة.

- عوده، سلمان (2003)؛ الإغراق فی الجزئیات؛ الریاض: مکتبة الرشد.

- غالب، هشام (2014)؛ «السلفیة السعودیة فی میدان السلطة»، فی مجموعة الباحثین، الظاهرة السلفیة؛ الدوحة: الدار العربیة للعلوم ناشرون.

- غذامی، عبدالله (2004)؛ حکایة الحداثة فی المملکة السعودیة؛ بیروت: المرکز الثقافی العربی.

- قدیمی، نواف (2011)؛ المحافظون و الإصلاحیون فی الحالة الإسلامیة السعودیة؛ بیروت: المرکز الثقافی العربی.

- قرضاوی، یوسف (2010)؛ فقه الجهاد؛ القاهره: مکتبة وهبه.

- قرنی، عوض (2002)؛ الحداثة فی میزان الإسلام؛ جدة: دار الأندلس الخضراء.

- قحطانی، محمدسعید و ولید طویرقی (1991)؛ العلمانیة فی العراء: القصیبی، شاعر الأمس... و واعظ الیوم؛ الریاض: دار الکتاب.

- لاکروا، استیوان (2012)؛ زمن الصحوة: الحرکات الإسلامیة المعاصرة فی السعودیة؛ الترجمة بإشراف عبدالحق الزموری؛ بیروت: الشبکة العربیة للأبحاث و النشر، الطبعة الأولی.

- ملین، محمدنبیل (2013)؛ علماء الإسلام، تاریخ و بنیة المؤسسة الدینیة فی السعودیة بین القرنین الثامن عشر و الحادی و العشرین؛ الترجمه محمد حاج سالم و عادل بن عبدالله؛ بیروت: الشبکة العربیة للأبحاث و النشر، الطبعة الثانیة.

- نافع، بشیرموسی (2014)؛ «السلفیة: إشکالیة المصطلح، التاریخ و التجلیات»، فی مجموعة الباحثین، الظاهرة السلفیة؛ الدوحة: الدار العربیة للعلوم ناشرون.

- Al-Rasheed, Madawi (2006). Contesting the Saudi state: Islamic voices from a new generation. Vol. 25. Cambridge University Press,

- Beranek, Ondrej (2009). Divided we survive: A landscape of fragmentation in Saudi Arabia. Crown Center for Middle East Studies (Brandeis University), (33).

- Bin Baz, A., 2004. The Obligation of Acting upon the Sunna of the Messenger and the Unbelief of Those Who Reject It, Abu Talhah Dawood (Trans.). Birmingham. Minhaj As-Sunna Publications.

- Bronson, Rachel (2005). Rethinking religion: The legacy of the US‐Saudi relationship. Washington Quarterly, 28 (4), 119-137.

- Fairclough, Norman (2016). Language and power. Pearson Education.

- Laclau, Ernesto, & Mouffe, Chental. (2014). Hegemony and socialist strategy: Towards a radical democratic politics. Verso Trade.

- Lacroix, Stephane. (2012). Sheikhs and politicians: Inside the new Egyptian Salafism. Brookings Doha Center.

- Teitelbaum, Joshua (2000). Holier than thou: Saudi Arabia's Islamic opposition (Vol. 52). Washington Inst for Near East Pol.

- آل عبداللطیف، عبدالعزیز (2006)؛ «النشید الراحل و الغناء الحاضر»؛ تاریخ آخر تحدیث: 19/2/2018، http://alabdulltif.net/index.php?option

- براک، عبدالرحمن بن ناصر (2014)؛ «المرأة و فتنتها أهم وسیلة للأعداء فی إفساد مجتمعات المسلمین»، موقع الطریق الإسلام؛ تاریخ آخر تحدیث: 19/3/2018، http://ar.islamway.net/article/42229

- عمر، ناصر (2011)؛ «فتیاتنا بین التغریب و العفاف»؛ تاریخ آخر تحدیث: 19/2/2018، http://islamhouse.com/ar/books/337578

- قلاتی، بشیر (2009)؛ «الحرکات الإسلامیة فی الجزائر: فروق الأیدی ولوجیا»، مدونة شخصیة؛ تاریخ آخر تحدیث: 19/2/2018، http://albachir.maktoobblog.com.

- نسیرة، هانی (2011)؛ «السلفیة فی مصر: تحولات ما بعد الثورة»؛ مرکزالأهرام للدراسات السیاسیة والأستراتیجیة، تاریخ آخر تحدیث: 29/2/2018،

http://digital.ahram.org.eg/articles.aspx?Serial=eid