تأملی در شکنندگی و تداوم دولت در مصر از ۱۹۸۰ تا ۲۰۲۰ میلادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه یاسوج.

2 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه یاسوج.

3 استادیار دانشگاه پیام نور بوشهر

4 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه یاسوج.

چکیده

دولت در مصر در دو مقطع انقلاب 2011 و دوره پساانقلاب، شکننده ظاهر شد اما با کودتای نظامیان، دوام پیدا کرد. در سال 2011 طومار دولت به طور باورنکردنی، در مدت کوتاهی درهم پیچیده شد. این تجربه بزرگ برای انقلابیون مذهبی آموختنی نبود و خیلی زود آنان نیز مانند دولتی مستعجل با اعتراضات مردمی و کودتای نظامیان از قدرت ساقط شدند. نظامیان برخلاف انتظار به‌تدریج توانستند دولت با ثباتی تشکیل دهند. این پژوهش با الهام از روش توصیفی و تلفیق دو نظریه نهادگرایی و فرهنگی تلاش می­کند به این مهم بپردازد چرا دولت در دوره مبارک و مرسی شکننده، اما در دوره نظامیان با ثبات ظاهر شد؟ نتایج پژوهش نشان می­دهد تجربه مدرنیزاسیون و آزادسازی اقتصادی به ظهور و توسعه نیروهای اجتماعی و سیاسی انجامید. دولت در مقابل، همچنان بر گفتمان سنتی قدرت تأکید ورزیده بود. این امر دولت را از کسب هژمونی در بستر جامعه مدنی و ایجاد نهادهایی برای مشارکت جامعه محروم ساخت. ناکارآمدی دولت در حوزه­ اقتصادی، نداشتن هژمونی فرهنگی و نهادهای مدنی بعلاوه برخوردهای سرکوبگرایانه سبب ظهور و شکل­گیری یک جامعه پراتوری شد. دولت در این جامعه، بی­ریشه و بنیاد شد تا به آسانی در مقابل جنبش توده­ای شکننده ظاهر شود. دولت اخوان نیز نتوانست به حذف نهادهای قدرت رژیم گذشته و ایجاد نهادهای جدید بپردازد بلکه با تقلید از رویه مبارک، به انحصار قدرت رو آورد تا در عرصه خیابان منازعه را ببازد و به آسانی فروپاشد. ارتش با استفاده از این فرصت‌ها توانست به عنوان یک نهاد ملی- تاریخی ظاهر شود، رضایت غالب نیروهای سیاسی را جلب، و در قالب یک «دولت کارآمد» اقتدار نوینی را شکل دهد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Contemplation on the Fragility and Continuity of Government in Egypt from 1980 to 2020

نویسندگان [English]

  • Ali Mokhtari 1
  • Hamdallah Akvani 2
  • Jaber Ghasemi 3
  • Mohammad Malekifar 4
1 Assistant Professor, Political Science, Yasouj University, Yasouj, Iran.
2 Associate Professor, Political Science, Yasouj University, Yasouj, Iran
3 Assistant Professor, Payame Noor University of Bushehr, Bushehr, Iran
4 . PhD Candidate, Political Science, Yasouj University, Yasouj, Iran
چکیده [English]

The government in Egypt appeared fragile during the two periods of the 2011 revolution and the post-revolutionary period, but it survived with a military coup. In 2011, the government condition became incredibly complicated in a short time. This great experience was not instructive for the religious revolutionaries, and like a hasty government, they were soon overthrown by popular protests and military coups. Contrary to expectations, the military was able to form a stable government. Inspired by the descriptive method and the combination of two institutionalism and cultural theories, this study tries to address the important question of why the government appeared fragile in the era of Mubarak and Morsi, but stable in the era of the military? The results show that the experience of economic modernization and liberalization led to the emergence and development of social and political forces. The government, on the other hand, continued to emphasize the traditional discourse of power. This deprived the government of gaining hegemony in the context of civil society and creating institutions for community participation. The inefficiency of the government in the economic field, the lack of cultural hegemony and civil institutions, and repressive attitudes led to the emergence and formation of a pragmatic society. The state in this society became rootless and quickly appeared fragile against the mass movement. The Akhavan's government also failed to eliminate the institutions of power of the previous regime and create new ones, while by imitating Mubarak's policy, it monopolized power so that it could lose the conflict in the street arena and easily collapse. The military took advantage of these opportunities to emerge as a national-historical institution,  satisfy the dominant political forces, and to form a new authority in the form of an "efficient government.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fragility
  • Government
  • Institutionalism
  • Hegemony
  • Egypt
  • احمدیان، حسن (1391)، «گذر مصر از رژیم اقتدارگرا؛ عوامل و زمینه­ها»، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، شماره 1، صص 218-191.
  • اسپوزیتو، جان و وال، جان (1390)، جنبش­های اسلامی معاصر (اسلام و دموکراسی)، ترجمه شجاع احمدوند، تهران: نشر نی.
  • اصلانی، فیروز و مرندی، الهه (1393)، «بررسی تحولات اندیشه دولت نزد اخوان المسلمین از آغاز جنبش تا پس از انقلاب 2011 مصر»، فصلنامه نظریه­های اجتماعی متفکران مسلمان، سال چهارم، شماره یک، صص 136-113.
  • اوتاوی، مارینا (1386)، گذار به دموکراسی یا شبه اقتدارگرایی، ترجمه سعید میرترابی، تهران: قومس.
  • آرتز، پائول و دیگران (1393)، از انعطاف پذیری تا شورش: تلاش برای فهم پدیده انقلاب­های عربی، تهران: انتشارات تیسا.
  • بشیریه، حسین (1376)، جامعه شناسی تجدد (1)، نقد و نظر، سال سوم، شماره اول.
  • پورحسن، ناصر (1395)، «دولت عمیق» نظامیان و «کودتای جامعه مدنی» در مصر، (با تأکید بر تحولات سال های 2011 -2015)، مطالعات سیاسی جهان اسلام، شماره 18، صص 74-53.
  • تسلر، مارک (1384)، اسلام و دموکراسی، ترجمه مهدی حجت، فصلنامه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، شماره 29.
  • تکیه ای، مهدی (1375)، بیداری اسلامی در تونس، تهران: انتشارات جمعیت دفاع از ملت فلسطین.
  • جعفری ولدانی، اصغر (1388)، عربستان و رویای تسلط بر یمن، فصلنامه رهیافت­های سیاسی و بین­المللی، شماره 17.
  • حاجی ناصری، سعید، اسدی حقیقی، سید ابراهیم (1391)، «واکاوی نقش طبقه متوسط جدید در جنبش اجتماعی مصر»، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، صص 234-197.
  • حاجی یوسفی، امیرمحمد- شهریار فاطمه (1391)، شناخت حوادث 2011 خاورمیانه در قالب مبانی مفهومی- نظری، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 55، بهار، صص 36-7.
  • دهشیار، حسین (1391)، میثاق اقتدارگرایی در جهان عرب، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، زمستان 1391، شماره 290.
  • دین­پرستی صالح، فائز و رمضانی، زهرا (1397)، «بررسی بی­ثباتی سیاسی و ائتلاف­های دولت سوز در مصر پساانقلابی بر مبنای نظریه بازی­ها»، فصلنامه دولت پژوهی، سال چهارم، شماره پانزده، صص 205-163.
  • روستایی، محمدتقی (1397)، «جنبش اخوان­المسلمین مصر؛ از قدرت­یابی تا زوال سیاسی»، فصلنامه جریان شناسی دینی معرفتی، شماره بیست و یک، صص 112-89.
  • زکریا، فرید (1389)، «ریشه­های انقلاب مصر»، ماهنامه مهرنامه، سال اول، شماره نهم.
  • سردارنیا، خلیل (1390)، تحلیل ساختاری و کنش گرا بر چرایی تثبیت حکومت اقتدارگرا در مصر (از دهه 1980 تا ژانویه 2011)، فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، شماره دوم، صص 131-105.
  • سمیعی، علیرضا و دهقان، حوریه (1393)، «ناکامی دولت اخوان­المسلمین پس از انقلاب 2011 مصر»، فصلنامه جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، سال دوم، شماره دوم، صص 82-53.
  • طارق، مسعود (1400)، پایان پارادایم عقبگرد، عقبگرد دموکراسی یا استبداد خزنده، ماهنامه اندیشه پویا، سال نهم، شماره 72.
  • عالیشاهی، عبدالرضا و دیگران (1399)، گذار به موج دوم انقلاب: تجزیه و تحلیلی بر عملکرد دولت اقتدارگرای عبدالفتاح السیسی در مصر پسامرسی، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، پاییز شماره 35، صص 96-73.
  • عباسی، ابراهیم، شکری، محسن (1396)، اقتصاد سیاسی انقلاب مصر، فصلنامه روابط خارجی، شماره 34، صص 102-69.
  • فاضلی، رسول (1379)، چشم انداز جامعه­مدنی در خاورمیانه، تهران: موسسه فرهنگی، هنری بشیر علم و ادب.
  • امپانا، ژوئل (1377)، دولت، جامعه مدنی و اسلام­گرایی در خاورمیانه، ترجمه حمید احمدی.
  • کامروا، مهران (1391). تحلیلی ساختاری از دولت­های غیردموکراتیک و آزاد­سازی سیاسی در خاورمیانه، در کتاب جامعه مدنی و دموکراسی در خاورمیانه، ترجمه محمدتقی دلفروز. تهران: انتشارات فرهنگ جاوید، چاپ اول.
  • گرامشی، آنتونیو (1383)، دولت و جامعه­مدنی، ترجمه عباس میلانی، چاپ دوم، تهران: اختران.
  • گراوند، مجتبی و دیگران (1395)، مطالعه تطبیقی عوامل کامیابی اسلام گرایان ایران و مصر و ناکامی همتایان مصری در حفظ قدرت سیاسی پس از انقلاب، نامه انقلاب، شماره ده.
  • گلدستون، جک (1390)، فهم انقلاب 2011، شکنندگی و بهبود پذیری دیکتاتورهای خاورمیانه، ترجمه خرم بقایی، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هیجدهم، شماره 1، صص 66-38.
  • مرادپور، امیر حسین، نائیج، علی رضا (1397)، تحلیلی بر زمینه های سیاسی- اجتماعی ناکامی دولت محمد مرسی و موفقیت کودتای سیسی در مصر، فصلنامه سپهر سیاست، شماره 18، صص 146-125.
  • مسعودنیا، حسین و سعیدی حیزانی، ندا (1391)، «بررسی عوامل سقوط حسنی مبارک و چشم انداز تحولات کشور مصر»، فصلنامه دانش سیاسی، سال هشتم، شماره اول، صص 194-163.
  • مشاور، زیبا (1383)، جهانی شدن، وابستگی متقابل و استقلال دولت: یک ارزیابی از منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، تهران: طلوع.
  • مقصودی، مجتبی و حیدری، شقایق (1390). «بررسی وجوه تشابه و تفاوت جنبش­های عربی در کشوررهای خاورمیانه»، فصلنامه ره نامه سیاستگذاری، سال دوم، شماره دوم، صص:41-73.
  • نبوی، سیدالامیر (1389)، «نقش جوانان در خیزش نوین مردم مصر»، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره 44، صص 250-243.
  • واتربوری، جان (1391). دموکراسی بدون دموکرا‌ت‌ها، در کتاب جامعه­مدنی و دموکراسی در خاورمیانه، ترجمه محمدتقی دلفروز. تهران: انتشارات فرهنگ جاوید، چاپ اول.
  • واعظی، محمود (1392)، بحران های سیاسی و جنبش های اجتماعی در خاورمیانه: نظریه ها و روندها، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
  • هاتلی، شان (1400)، پایان پارادایم عقبگرد، عقبگرد دموکراسی یا استبداد خزنده، ماهنامه اندیشه پویا، سال نهم، شماره 72.
  • هالوب، رناته (1374)، آنتونیو گرامشی، فراسوی مارکسیم و پسامدرنیسم، ترجمه محسن حکیمی، تهران: نشر چشمه.
  • هانتینگتون، ساموئل (1370)، سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر علم.
  • Anouar, Abdolmaleki (1968), Egypt: Military Society, the Army Regime, the left and Sociel Chang-Under Naser, USA: Random House.
  • Beissinger, Mark, Henry W., Amaney, Jamal, and Mazur, Kevin (2013), Who Participated in the Arab Spring? A Comparison of Egyptian and Tunisian Revolutions, Accessed in:

     www.princeton.edu/~mbeissin/beissinger.tunisiaegyptcoalitions.pdf  

  • Carothers,Thomas(2002),, The End of the Transition Paradigm,,Journal of Democracy,vol.13,no.1.
  • Ehteshami, Anoushirvan and Murphy, Emma (1996), Transformation of the Corporatist State in the Middle East, Third World Quarterly, vol. 17.
  • El fegiery, Moataz. (2013), " the new liberal’s: can Egypt’s civil opposition save the revolution?",
  • Etling, Bruce (2009), Mapping the Arabic Blogosphere: Politics, Culture and Dissent, Harvard University. Berkman Center Research Publication. No. 2006-2009.
  • Joya, Angela (2011), the Egyptian Revolution: Crisis of Neoliberalism and the Potential for Democratic politics, Review of African Political Economy, No:129, Vol:38, pp: 367-386.
  • Korotayev, Andrey & Zinkina, Julia (2011), Egyptian Revolution: A Demographic Structural Analysis, Middle East Studies Online Journal, N:5, V:2. pp: 139-169.
  • Lust, Ellen and Soltan, Gamal. 2012. "After the Arab Spring: Islamism, Secularism, and Democracy", Current History, 111.
  • Maher, Stephen (2012), The Political Economy of the Egyptian Uprising, Monthly Review, https:monthlyreview.org/2011/11/01/the-political-economy-of-the-egyptian-uprising.
  • Malik, Adeel and Awadalla, Bassem, (2013), The Economics of the Arab Spring, World Development, Volume 45, May 2013, Pages 296–313. Accessed in: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305750X1300003X
  • Noseley, Moya (2013), The Decline of Morsel, Political Review, Agust.
  • Westoby,Adam (1989), The Evolution of Communism, NewYork: The Free Press.
  • economist.com.H(2013), Egypt’s Revolution, Dark Day’s.
  • Younis, Mohamed, “Egyptians’ Views of Government Crashed before Overthrow, Gallup”, 2013, retrieved in October 2016: http://www. gallup. com/poll/163796/egyptian-views-governmentcrashed-overthrow. aspx?g_source= COUNTRY_EGY &g_medium =topic&;g_campaign=tiles.
  • توفیق ابراهیم، حسنین (1999). الاقتصاد السیاسی الاصلاح الاقتصادی، القاهره: مرکز الدراسات السیاسیه و الستراتیجیه
  • السید النجار، احمد.(2011). الاقتصاد المصری و معضله الفقر و التهمیش، برگرفته از پایگاه: aljazeera.net
  • ماضی، عبدالفتاح (2008). انتخابات 2005 الرئاسیه فی مصر انتخابات بلادیمقراطیه و بلادیمقراطیون، العربیه للعلوم السیاسیه، العداد 18.