کُنش سیاسی مرجعیت دینی و فرایند صورت‌بندی دولت در عراق (پس از 2003)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارعلوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

پس از سقوط صدام در سال 2003، فضای سیاسی- اجتماعی جدیدی در عراق شکل گرفت که در آن، بازیگرانی که پیش‌ازاین امکان کنشگری از آن‌ها سلب شده بود توانستند در فرایند شکل‌گیری دولت جدید نقش‌آفرینی کنند. درحالی‌که ایالات‌متحده و بازیگران همسو با آن تلاش می‌کردند فرایند صورت‌بندی دولت جدید را بر اساس رویکرد «دولت سازی از بالا» مدیریت کنند مرجعیت شیعی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین بازیگران سیاسی- اجتماعی عراق، از طریق کنشگری فعال خود این فرایند را در مسیر رویکرد «دولت سازی از پایین» قرارداد. ازآنجاکه در دوران جدید، بازتعریف جایگاه «مرجع» و کنشگری فعال آن، از فشارهای بافتاری و مطالبات فزاینده اجتماعی تأثیر پذیرفته است؛ این مقاله برای فهم چگونگی اثرگذاری نهاد مرجعیت بر صورت‌بندی دولت، ضمن تبیین فشارهای بافتاری، جایگاه «مرجع» به‌عنوان «کنشگر راهبردی» و «مرجعیت» به‌عنوان «نهاد غیررسمی» در عرصه سیاسی- اجتماعی عراق را بررسی کرده است. برای پاسخ به سؤال تحقیق، از منابع کتابخانه‌ای برای جمع‌آوری داده‌ها و از روش توصیفی- تحلیلی برای تحلیل یافته‌ها بهره ‌گرفته‌شده است. مقاله حاضر با استفاده از ادبیات نهادگرایی و تعریف دولت به‌عنوان نهاد رسمی و مرجعیت به‌مثابه نهاد غیررسمی، درصدد تبیین چگونگی اثرگذاری‌ نهاد غیررسمی بر صورت‌بندی نهاد رسمی است.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Political Action of Religious Authority and the state Formation Process in Iraq (After 2003)

نویسندگان [English]

  • Saeed Haji Naseri 1
  • mohammad mehraban Helan 2
1 Assistant Professor of Political Sciences, University of Tehran.
2 Ph.D Student in Political Sciences, University of Tehran.
چکیده [English]

After the fall of Saddam in 2003, a new socio-political climate emerged in Iraq in which actors who had previously been barred from acting were able to play a role in the process of forming a new state.
While the United States and its allies sought to manage the process of forming a new state based on the "top-down state-building" approach, the Shiite "Marja'", as one of the most important and influential socio-political actors in Iraq, through its active activism On the path of the "bottom-up state-building" approach.
Since in the new era, redefining the position of "Marja'" and its active activism has been influenced by contextual pressures and increasing social demands, this article explains the position of "Marja'" as "explaining the contextual pressures of the institution of Marja'. Has examined the "strategic actor" and the Marja' as an "informal institution" in the socio-political arena of Iraq.
To answer the research question, library resources were used to collect data and descriptive-analytical method was used to analyze the findings.
Using the institutionalist literature and the definition of state as a formal institution and Marja' as an informal institution, the present article seeks to explain how the informal institution influences the formation of the formal institution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • iraq. Religious Marja.Formal institution
  • informal institution
  • strategic actor
  • state-building from below

مراجع

  • اسمیت، بریان (1387)، مسائل جهان سوم، سیاست در جهان درحال‌ توسعه، ترجمه احمد ساعی و سعید میرترابی، تهران: قومس.
  • ان.ویلی، جویس (1373)، نهضت اسلامی شیعیان عراق، ترجمه مهوش غلامی، تهران: اطلاعات.
  • اونیل، مایکل (1385)، مبانی سیاست تطبیقی، ترجمه سعید میرترابی، تهران: قومس.
  • پیترز، گای (1387)، نظریه نهادگرایی در علم و سیاست، ترجمه فرشاد مومنی و فریبا مومنی، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
  • ترابی، محمد، و دیگران (1393)، شیعیان عراق پس از 2003 م (جایگاه شیعیان در ساختار سیاسی جدید عراق پس از 2003 میلادی)، تهران: موسسه تاریخ علم و فرهنگ، مجمع ذخائر اسلامی.
  • عقیقی بخشایشی، علی (1382)، فقیه وارسته حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید علی حسینی سیستانی (مدظله)، سیره علمی و عملی و آثار و برکات او، قم: دفتر نشر نوید اسلام.
  • العلوی، حسن (1376)، شیعه و حکومت در عراق 1990 – 1914، ترجمه محمدنبی ابراهیمی، تهران: شرکت انتشارات سوره مهر.
  • قاسم زاده، محمدتقی (1388)، نقش مرجعیت شیعه در تحولات سیاسی عراق (از 1968 تا 2006 م)، تهران: فردابه.
  • قاسمی، فرج الله (1395)، ساختار سیاسی – اجتماعی شیعیان عراق، تهران: مشعر.

 

  • نفیسی، عبدالله (1364)، نهضت شیعیان در انقلاب اسلامی عراق، ترجمه کاظم چایچیان، تهران: امیرکبیر.
  • هاوزر، ویلیان. کرون (1397)، سیاست جامعه توده ای، ترجمه سعید حاجی ناصری و دیگران، تهران: مخاطب.
  • احمدوند، مسعود (1392)، نقش نهاد مرجعیت در نفوذ شیعیان بر ساختار قدرت سیاسی لبنان و عراق (علامه فضل‌الله و آیت‌الله سیستانی)، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

 

  • حامد الخفاف (2007)، النصوص الصادرة عن ساحته السید السیستانی فی المسالته العراقیه، بیروت: دارالمورخ العربی.

 

  • برخی احزاب عراقی، بیانیه مرجعیت به مثابه سلب اعتماد از دولت است (1398،آذر 8)، سایت ایرنا، آخرین بروزرسانی 28/11/1400، قابل دسترسی در:

    https://www.irna.ir/news/83573467

ت- منابع انگلیسی

  • Al-Qarawee, H. H (2019), The formal Marja: Shiʿi clerical authority and the state in post-2003 Iraq. British Journal of Middle Eastern Studies, 46(3), 481-497. doi:10.1080/13530194.2018.1429988.
  • Berenson, A (2003, nov 30), Iraq’s Shiite Insist on Democracy: Washington Cringes. Retrieved junuary 10, 2022, from https://www.nytimes.com/: https://www.nytimes.com/2003/11/30/weekinreview/the-world-iraq-s-shiites-insist-on-democracy-washington-cringes.html.
  • Bogdandy, A., & Hanschmann, F (2005), State-Building, Nation-Building, and Constitutional Politics in Post-Conflict Situations: Conceptual Clarifications and an Appraisal of Different Approaches. Max Planck Yearbook of United Nations Law, 9(1), 579-613. doi:10.1163/187574105X00138.
  • Böröcz, J (2000), Informality Rules. East European Politics and Societies, 14(2), 348-380. doi:10.1177/0888325400014002006.
  • Boussard, C (2000, March 16–18), Democratic consolidation: The role of informal institutions. Illustrations from Central America. Miami, u.s: International Congress of the Latin American Studies Association.
  • Capoccia, G (2015), Critical junctures and institutional change. In J. Mahoney, & K. Thelen, Advances in Comparative-Historical Analysis (pp. 147 - 179). Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9781316273104.007.
  • Capoccia, G., & Kelemen, D. R (2007, April), The Study of Critical Junctures: Theory, Narrative, and Counterfactuals in Historical Institutionalism. World Politics, 59(3), 341 - 369. doi:10.1017/S0043887100020852.
  • Carey, J. M (2000), Parchment, equilibria, and institutions. Comparative Political Studies, 33(6), 735–61. doi:10.1177/001041400003300603.
  • Cole, J (2006, Spring), The Ayatollahs and Democracy in Iraq. ISIM Review, pp. 33-35. Retrieved january 20, 2022, from:

https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A2722924/view.

  • Darden , K (2002), Graft and Governance:Corruption as an Informal Mechanism of State Control. Informal Institutions and Politics in the Developing World (pp. 1-41). Yale : Yale University. Retrieved january 10, 2022, from:

https://www.files.ethz.ch/isn/30472/2002-02.pdf.

  • Dia, M (1996), Africa's management in the 1990s and beyond. Washington: World Bank. doi:10.1596/0-8213-3431-X.
  • Dobbins, J., McGinn, J., Crane, K., Jones, S., Lal, R., Rathmell, A., . . . Timilsina, A (2003). America's Role in Nation-Building. New York: RAND Corporation. doi:https://doi.org/10.7249/MR1753.
  • Elias, N (1982), The Civilizing Process (Vol. State Formation and Civilization). Oxford: Basil Blackwell.
  • Ellickson, R (1991), Order without law: How neighbors settle disputes. Cambridge: Harvard University Press.
  • Foucault, M (1982), The Subject and Power. Critical Inquiry, 8(4), 777-795. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/1343197.
  • Gramsci, A., Hoare, Q., & Smith, G. N (1971), Selections from the Prison Notebooks. London: Lawrence and Wishart.
  • Greif, A (2006), Institutions and the Path to the Modern Economy: Lessons from Medieval Trade. New York: Cambridge University Press.
  • Helmke, G., & Levitsky, S (2004), Informal Institutions and Comparative Politics: A Research Agenda. Perspectives on Politics, 2(4), 725-740. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/3688540.
  • Hunt, A., & Tokluoglu, C (2002), State formation from below: the Turkish case. The Social Science Journal, 39(4), 617-624. doi:10.1016/S0362-3319%2802%2900235-5.
  • Jessop, B (2008), State Power: A Strategic-Relational Approach. Cambridge: Polity Press.
  • Knight, J (1992), Institutions and Social Conflict (Political Economy of Institutions and Decisions). Cambridge: Cambridge University Press.

doi:https://doi.org/10.1017/CBO9780511528170.

  • Lauth, H. J (2000), Informal Institutions and Democracy. Democratization, 7(4), 21-50. doi:10.1080/13510340008403683.
  • Magister, S (2004, April 3), Shiite Islam: The Grand Ayatollah Sistani Wants Najaf as the Capital. Retrieved February 14, 2007, from

http://chiesa.espresso.repubblica.it/: http://chiesa.espresso.repubblica.it/articolo/7021%26eng%3Dy.html.

  • Manor, J (2001), Center-state relations. In A. Kohli, The success of India's democracy (pp. 78–102). New York: Cambridge University Press.
  • Migdal, J (2001), The State in Society: Studying How States and Societies Transform and Constitute One Another. Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9780511613067.
  • Nasr, V (2004), Regional implications of shi'a revival in Iraq. The Washington Quarterly, 27(3), 5-24. doi:10.1162/016366004323090232.
  • Nasr, V (2004, April 19), Understanding Sistani’s Role. Retrieved january 20, 2022, from washingtonpost:

https://www.washingtonpost.com/archive/opinions/2004/04/19/understanding-sistanis-role/36661a27-d329-40bc-b2fb-44a6319fa069/.

  • Nasr, V (2007), The Shia Revival: How Conflicts within Islam Will Shape the Future. New York: Norton & Company.
  • North, D (1990), Institutions, institutional change, and economic performance. New York: Cambridge University Press.
  • North, D (2005), Understanding the process of economic change. New Jersey: Princeton University Press.
  • O'Donell, G (1994), Delegative democracy. Journal of Democracy, 5(1), 55–69. doi:10.1353/jod.1994.0010
  • Ostrom, E (2005), Understanding Institutional Diversity. Princeton: Princeton University Press.
  • Pejovich, S (1999), The effects of the interaction of formal and informal institutions on social stability and economic development. Journal of Markets and Morality, 2(2), 164–81. Retrieved from

https://www.marketsandmorality.com/index.php/mandm/article/view/624/614.

  • Stokes, S (2003), Do Informal Institutions Make Democracy Work? Informal Institutions in Latin America (pp. 1-42). Notre Dame: University of Notre Dame. Retrieved from

http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.201.4255&rep=rep1&type=pdf.

  • Tsai, L. L (2004), The informal state: Governance and development in rural China. New York: Harvard University.
  • Visser, R (2006), Sistani, the United States and Politics in Iraq. Norwegian Institute of International Affairs. Norweg: Norsk Utenrikspolitisk Institutt. Retrieved from https://www.files.ethz.ch/isn/27866/700.pdf.
  • Wong, E (2004, Jan 12), THE STRUGGLE FOR IRAQ: OCCUPATION POLITICS; DIRECT ELECTION OF IRAQ ASSEMBLY PUSHED BY CLERIC. Retrieved january 21, 2022, from nytimes:

 https://www.nytimes.com/2004/01/12/world/struggle-for-iraq-occupation-politics-direct-election-iraq-assembly-pushed.html.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 اردیبهشت 1400
  • تاریخ بازنگری: 29 تیر 1400
  • تاریخ پذیرش: 04 مرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار