تحلیل سازوکارهای گفتمانی داعش (دولت اسلامی عراق و شام)

احمدی پور چهارده, اسماعیل; غلامی شکارسرایی, محمد رضا; نوری, هادی

doi:10.22070/iws.2021.4731.1822

تحلیل سازوکارهای گفتمانی داعش (دولت اسلامی عراق و شام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناس ارشد گروه علوم اجتماعی، جامعه‌شناسی، دانشگاه گیلان

² استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه گیلان

10.22070/iws.2021.4731.1822

چکیده

پژوهش‌حاضر، به تحلیل گفتمان گروه داعش(دولت اسلامی عراق و شام) به عنوان یکی از جنبشهای سیاسی مذهبی شکل گرفته در دنیای اسلام میپردازد. جنبش فوق ضمن تاثیر پذیری از عوامل بین‌المللی، از یک فضای گفتمانی خاصی برخوردار است. اهداف اصلی پژوهش‌حاضر، شناسایی عناصرگفتمانی موجود درگروه داعش، مشخص‌ساختن پادگفتمان وگفتمان‌های مقابل گروه داعش، مشخص ساختن دال‌های مرکزی و شناور حاکم بر گفتمانِ گروه داعش و تعیین مفصل‌بندی حاکم بر گفتمان این گروه است. برای تحقّق اهداف مذکور، از نظریه گفتمان لاکلائو و موفه ، به صورت توأمان به عنوان مبانی نظری و روش پژوهش بهره گرفته شد. این نظریه از سویی به دلیل تاکید برمفاهیمی نظیر دال مرکزی، دال های شناور، ضدیّت، هژمونی و... به عنوان مفاهیم کانونی برای تحلیل پدیده‌های سیاسی و اجتماعی در سطح کلان مناسب است و از سویی دیگربه علت برخورداری از مبانی روش‌شناختی، قابلیت استفاده از آن به عنوان روش تحقیق نیز وجود دارد. در این تحقیق، متون مربوط به مجلّة گروه داعش که به دو زبان انگلیسی و عربی، در 15 شماره توسط این گروه منتشر گردیده است؛ به عنوان جامعة آماری انتخاب گردید. یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که دال مرکزی گفتمان حاکم بر داعش، خلافت اسلامی است. دالهای شناور در گفتمان گروه داعش نیز در ارتباط با دال مرکزی فوق معنادار گشته و بر این اساس دالهایی نظیر دشمن- جهاد- هجرت و خلیفه (امام) به عنوان دالهای شناور این گروه شناخته شدند

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22520732.1399.8.17.9.6

عنوان مقاله [English]

Analysis of ISIL Discourse Mechanisms (The Islamic State of Iraq and the Levant)

نویسندگان [English]

Esmaeil Ahmadipour Chahardeh ¹
Mohammad Reza Gholami ²
Hadi Noori ²

¹ M.Sc. Department of Social Sciences, Sociology, University of Guilan

² Assistant Professor, Department of Social Sciences, University of Guilan.

چکیده [English]

The present study analyzes the discourse of ISIS (the Islamic State of Iraq and the Levant) as one of the religious-political movements formed in the Islamic world. The above movement, while being influenced by international factors, has a special discourse atmosphere. The main objectives of the present study are to identify the elements of discourse in the ISIL group, to identify the counter-discourse and discourses against the ISIL group, to identify the central and floating signifiers governing the discourse of the ISIL, and to determine the articulation governing the discourse of this group. To achieve these goals, Laclau and Mouffe's theory of discourse was used simultaneously as a theoretical foundation and research method. This theory, on the one hand, is suitable for analyzing political and social phenomena at the macro level due to its emphasis on concepts such as central slab, floating slab, antithesis, antagonism, hegemony, etc., and on the other hand, due to its methodological foundations, it can be used as a research method. In this study, the texts related to the ISIL magazine, which has been published in 15 issues in both English and Arabic; Were selected as the statistical population. The findings of the study indicate that the central signifier of the ruling discourse of ISIL is the Islamic Caliphate. Floating signifiers in the discourse of ISIL have also become significant in relation to the above central signifier, and based on this, signifiers such as enemy-jihad-migration and caliph (Imam) were recognized as floating signifiers of this group.

کلیدواژه‌ها [English]

Central signifier
deconstruction
Laclau and Mouffe discourse
ISIL discourse
Articulation

مراجع

- اعظم آزاده، منصوره؛ بقالی، هاوژین (1391)، «تحلیل جامعه‌شناختی سلفی‌گری به مثابه یکی از منابع هویت‌ساز در کردستان ایران»، مطالعات اجتماعی ایران، سال ششم، شماره ۲، (پیاپی ۱۸)، صص 4-29.

- تاجیک، محمدرضا(1379)، گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.

- حسینی‌زاده، سید محمدعلی(1383)، «نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی»، فصلنامه علوم سیاسی، سال هفتم، شماره چهارم. صص 181-212.

- حسینی‌زاده، سید محمد علی(1386)، اسلام سیاسی در ایران، قم: انتشارات دانشگاه مفید، اول.

- حقیقت، سیدصادق (1389)، مبانی اندیشه سیاسی در اسلام، تهران: سمت، اول.

- حیدری، الهام (1393)، «کالبد‌شکافی جریان داعش؛ بررسی زمینه‌های ذهنی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی»، فصلنامه حبل‌المتین، شماره دهم. صص 101-118.

- خاتونی، مجتبی و همکاران (1395)، «مطالعه ژئوپلیتیک عمومی داعش در رسانه‌های اجتماعی؛ جیش‌الصَّفوی و ملّت صلیب»، فصلنامه مطالعات ملی، 66، سال هفدهم، شماره 2. صص 109-128.

- رهبر، عباسعلی؛ مهاجرانی، سید مجید (1388)، «هستی‌شناسی بنیادگرایی اسلامی در جهان عرب»، رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، ش 51. صص 1171-140.

- سلطانی، سیدعلیاصغر (1384)، قدرت، گفتمان و زبان (ساز و کارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران)، تهران: نشرنی.

- صادقی فسایی، سهیلا؛ عرفان‌منش، ایمان (1395)، «بازنمایی و تحلیل گفتمان انتقادی ـ لاکانی، الگوی خانوادۀ داعش در فضای مجازی»، مطالعات فرهنگ - ارتباطات، دوره 17، شماره 35 - شماره پیاپی 67، پاییز 1395، صفحه 33-51.

- غفاری هشجین، زاهد؛ علیزاده‌سیلاب، قدسی (1393)؛ «مؤلفه‌های فرهنگ سیاسی جریان سلفی تکفیری (مطالعه موردی: داعش)»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام (علمی- پژوهشی)، سال سوم، شماره 11، پاییز 1393،صص 111-89.

- غلامی، محمدرضا (1391)، «عوامل سیاسی موثر بر همبستگی ملی در بین قومیتهای ایران»، پایان‌نامه مقطع دکتری، دانشگاه علامه‌طباطبایی.

- غلامی، محمدرضا (1395)، «تحلیل گفتمان سیاست‌های قومی پس از انقلاب اسلامی (با تاکید بر دوره 1368 - 1376)»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره ششم، شماره 20 . صص 111-124.

- کسرایی، محمد سالار؛ پوزششیرازی، علی (1388)، «نظریه گفتمان لاکلائو و موفه، ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیدههای سیاسی»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی،دوره 39، شماره 3، پاییز 1388، 360-339.

- کسرایی، محمد سالار؛ داوری‌مقدم، سعیده (1394)، «برآمدن داعش در خاورمیانه: تحلیل جامعه‌شناسانه»، فصلنامه روابط خارجی، سال هفتم، شماره اول، صص 2١6 - ١٩١.

- محروق، فاطمه (1394)، «اقتصاد سیاسی تروریسم: مورد داعش»، فصلنامه روابط خارجی، سال هفتم، شماره چهارم، صص 1٥2- 119.

- ناجی، ابوبکر (2004)، إداره التوحش: أخطر مرحله استمر بها الامه، مرکز الدراسات و البحوث الاسلامیه.

- نجات، سیدعلی(1394)،کالبدشکافی داعش (ماهیت، ساختار تشکیلاتی، راهبردها و پیامدها) ، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصرتهران.

- نساج، حمید؛ نظری، مینا؛ پوررنجبر، مهدیه (1394)، «شناسایی و تأمین منابع مالی داعش»، فصلنامه حبلالمتین، سال چهارم، شماره یازدهم، تابستان 1394، 55-37.

- صالحی‌زاده، عبدالهادی (1390)، «درآمدی بر تحلیل گفتمان میشل فوکو؛ روشهای تحقیق کیفی»، معرفت فرهنگی اجتماعی،سال دوم، شماره سوم، 141-113.

- Barrett, Richard (2014), The Islamic State: byRichard Barrett Senior Vice President The Soufan Group. The Soufan Group156West 56Th Street | Suite 1702NewYork|NewYork 10019WWW.SOUFANGROUP.COM.

- Bunzel, cole (2015), “From Paper State to Caliphate: The Ideologyof the Islamic State”, The Brookings Project on U.S. Relations with the Islamic WorldAnalysis Paper | No. 19, March.

- Emman El-Badawy; Milo Comerford; Peter Welby (2015), Inside The Jihadi Mind : Understanding Ideology and Propaganda”.

- Laclau, E& Mouffe, C(1993), Hegemony and Socialist Strategy: Towards a RadicalDemocratic Politics (London: Verso).

- Sisto, Matteo & Gurung, Samir (2015), “The Evolution Of Extremist Jihadi Ideolog : From Ibn Taymiyyah To Baghdadi”, Researchers, Integrity, February.