قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران و جریان‌های سیاسی شیعه غرب آسیا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم سیاسی دانشگاه شاهد

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی، دانشگاه اصفهان

3 کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

چکیده

امروزه، اهمیت قدرت نرم کشورها در پیگیری و دستیابی به اهداف و منافع ملی بر کسی، پوشیده نیست به‌ویژه اینکه با توجه به تحولات شکل‌گرفته در عرصه‌های سیاسی و انقلاب ارتباطات، اعمال قدرت نرم بیش از هر زمانی دیگر، میسر شده‌است؛ در این راستا، کشورها سعی‌دارند منافع و اهداف ملی خود را در دیگر کشورها از طریق اعمال قدرت نرم و تأثیرگذاری بر افکار عمومی و به‌واسطه آن، همراه‌ساختن توده‌های مردم با سیاست‌های موردنظر تأمین‌کنند؛ در این میان، جمهوری اسلامی ایران با تکیه و تأکید بر آموزه‌ها و ارزش‌های دین اسلام و مذهب تشیع، از ظرفیتی مناسب برای تأثیرگذاری بر جریان‌های سیاسی شیعی در منطقه و به‌ویژه کشورهایی مانند عراق، بحرین و لبنان به‌عنوان کشورهایی دارای جمعیت شیعه‌مذهب، بهره‌مند است. در قالبی توصیفی- تحلیلی، مقاله حاضر درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش اصلی است که قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران چه تأثیری بر جریان‌های سیاسی شیعه منطقه غرب آسیا داشته‌است. یافته‌های این مقاله نشان‌می‌دهند که قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران با تأثیرگذاری بر ساختار سیاسی و انسجام‌بخشی جریان‌های سیاسی شیعه منطقه، سبب رشد و تقویت این جریان‌ها شده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Soft Power of Islamic Republic of Iran and Shia’s Political Movements in Western Asia

نویسندگان [English]

  • mohammad rahim eivazi 1
  • ali navazeni 2
  • fariba alimohammadi 3
1 . Assistant professor of political science, Shahed University.
2 Ph.D. student of political sociology, University of Isfahan
3 M.A. in political science, University of Imam Khomeini.
چکیده [English]

Today, soft power of countries in achieving their goals and benefits is clear to everybody, meanwhile soft power is fulfilled considering recent political movements and communication revolutions. In this regards, countries try to achieve their goals and benefits through applying soft power and influencing public thoughts. Depending on Islamic values and virtues, Iran has suitable capacity for having soft power in and influencing Shia movements in countries such as Iraq, Bahrain, and Lebanon. This is descriptive-analytic paper examining soft power of Iran in Shia movements in Western Asia. Findings show that soft power of Iran affects political structure and completeness of these movements and improves such movements

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soft Power
  • foreign policy
  • Western Asia
  • Shia Political Movements
-      آقابخشی، ع. (1374)؛ فرهنگ علوم سیاسی؛ تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
-      اسداللهی، مسعود (1387)؛ از مقاومت تا پیروزی: تاریخچه حزب الله لبنان 1361 تا 1379؛ تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
-      افتخاری، اصغر (1387)؛ «تهدید اجتماعی‌شده؛ رویکردی تازه در تهدیدشناسی»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک؛ ش 27، ص 74 تا 109.
-      امامی، اعظم (1390)؛ تحلیلی بر دیدگاه‌های انقلاب نرم؛ تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
-   امیدی، راضیه (1393)؛ مطالعه تطبیقی سیاست خارجی ایران و عربستان در قبال بحرین از سال 1979 تا 2012، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مطالعات منطقه‌ای؛ تهران: دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه، ص 184.
-      بختیاری، محمدعزیز (1385)؛ شیعیان افغانستان؛ قم: مؤسسه شیعه‌شناسی.
-      بیکی، مهدی (1389)؛ قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران: مطالعه موردی لبنان؛ تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
-      پورطاهر زرعی، محمدتقی (1391)؛ قدرت نرم در اندیشه امام خمینی (ره)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی؛ تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
-   توتی، حسنعلی و احمد دوست‌محمدی (1392)؛ «تحولات انقلابی بحرین و بررسی راهبردهای سیاست خارجی ایران در قبال آن»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی؛ سال دهم،                        ش 33،ص 209 تا 226.
-      جعفرپور، محمود (1387)؛ قدرت نرم: درآمدی بر جنگ‌های رسانه‌ای و رایانه‌ای؛ تهران: پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج.
-   جعفری، علی‌اکبر و ملیحه نیکروش (1394)؛ «منابع فرهنگی قدرت نرم جمهوری                       اسلامی ایران در عراق نوین»، دوفصلنامه مطالعات قدرت نرم؛ سال پنجم، ش 1، ص 29 تا 50.
-   خرمشاد، محمدباقر و احمد نادری (1393)؛ «نقش حزب الدعوه الاسلامیه در گفتمان مقاومت جنبش شیعی عراق»، فصلنامه شیعه‌شناسی؛ سال نهم، ش 33، ص 167 تا 200.
-      دهشیار، حسین (1382)؛ مسائل ایران و عراق؛ تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
-   درویشی سه‌تلانی، فرهاد و زهره همتی (1392)؛ «هویت ایرانی اسلامی آماج قدرت نرم آمریکا»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام؛ ش 7، ص 61 تا 81.
-   رهبر، عباسعلی و دیگران (1394)؛ «قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران و بیداری اسلامی»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست؛ سال چهارم، ش 14، ص 9 تا 39.
-      سعادت‌فرد، اسماعیل (1383)؛ راهنمای کشورهای حوزه خلیج فارس؛ تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
-   سمیعی اصفهانی، علیرضا و عبدالرضا فتحی مظفری (1391)؛ «نقش و جایگاه قدرت نرم در دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه؛ سال نوزدهم،                   ش 70، ص 145 تا 176.
-   شهرام‌نیا، امیرمسعود و دیگران (1391)؛ «واکاوی مفهومی قدرت نرم و                               راهکار (فرصت)‌های ایران در قبال آن»، مجله دانش سیاسی و بین‌الملل؛                                سال اول، ش 3، ص 71 تا 88.
-   صادقی، محمدمسعود (1393)؛ مؤلفه‌های دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: مرکز مطالعات فرهنگی- بین‌المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
-      عیوضی، محمدرحیم (1391)؛ انقلاب اسلامی و ریشه‌های تاریخی آن؛ تهران: دانشگاه پیام‌نور.
-   قربی، سید محمدجواد (1394)؛ «مؤلفه‌های الهام‌بخشی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام: مطالعه سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی؛                    سال چهارم، ش 16، ص 85 تا 115.
-   کشاورز شکری، عباس و هاجر صادقیان (1393)؛ «کالبد شکافی سیاست خارجی و مواضع بازیگران معارض غربی در جنگ 33 روزه لبنان»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام؛ سال سوم، ش 1، ص 71 تا 96.
-      متقی‌زاده، زینب (1384)؛ جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس؛ قم: مؤسسه شیعه‌شناسی.
-      موسوی خمینی، روح‌الله (بی‌تا)؛ صحیفه امام؛ ج 2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار                        امام خمینی (ره).
-      میرموسوی، سید علی (1384)؛ اسلام، سنت، دولت مدرن؛ نوسازی دولت و تحول در اندیشه سیاسی معاصر شیعه؛ تهران: نشر نی.
-   مسعودنیا، محمد و دیگران (1393)؛ «نقش فرهنگ سیاسی شیعه در میزان قدرت                  نرم جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج؛ سال هفتم،                        ش 63، ص 27 تا 52.
-      نای، جوزف (1383)؛ کاربرد قدرت نرم؛ ترجمه محسن روحانی؛ تهران: انتشارات                       دانشگاه تهران.
-   هرسیج، حسین و تویسرکانی، مجتبی(1388)؛ مقایسه قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه،دانش سیاسی،ص 169تا 204.
-      یعقوبی، سینا (1389)؛ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: مرکز اسناد                    انقلاب اسلامی.
2.منابع انگلیسی
-       Diamond,L.(2005). “Building democracy after conflict, lessons from Iraq” journal of democracy. Vo: 16, no, January
-       Faleh, A, J. (2003), the Shiite Movement in Iraq, first published, London, Saqi, book
-       Nye,j(2010), “The Future of Americanof Power”, foreign Affairs, November/December.
-       Rubian, b. (2010), Guide to Islamic Movements, New York:Amrican national Standard for Information Sciences.
3.منابع الکترونیکی
-      چامسکی، نوام؛ «امنیت منطقه در گرو ایران هسته‌ای»؛ نوشته‌شده در تاریخ 30/3/1390؛ قابل‌دسترس در:  www.irdiplomacy.ir
-      خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (23/1/1390)؛ قابل‌دسترس در: www.informer.com/irna.ir
-      خبرگزاری فارس (16/2/1391)؛ «فراکسیون شیعی الوفاق رسما از پارلمان بحرین استعفاداد»؛  قابل‌دسترس در: www.farsnews.com
-      خبرگزاری فارس (19 خرداد 1388)؛ «تمامی نامزدهای حزب‌الله به پارلمان راه‌یافتند»؛ قابل‌دسترس در: www.farsnews.com
-      خبرگزاری فارس(16 آذر 1393) ؛ کابینه جدید آل خلیفه بحرین، قابل دسترس در:  www.farsnews.com
-   «عضو جمعیت الوفاق بحرین: آل خلیفه از اتحاد شیعه و سنی هراس دارد، بیانیه تجمع اهل سنت، آل خلیفه را دستپاچه‌کرد» (20/4/1391)؛ قابل‌دسترس در:                                                                www.taghrinews.com
-   دفتر بازرگانی کشورهای عربی و آفریقایی (اردیبهشت 1393)؛ «آمار کل واردات و صادرات به مقصد جمهوری اسلامی ایران»؛ اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی تهران؛ قابل‌دسترس در: www.tccim.ir
-      غریب‌آبادی، ذبیح‌اله؛ «جنگ نرم در یک نگاه»؛ نوشته در تاریخ 19/03/1389؛ قابل‌دسترس در: www.baghgah.net/fa/=43353
-   مهاجرنیا، محمد؛ «جریان‌شناسی تفکر سیاسی در جهان اسلام»؛ نوشته‌شده در تاریخ 20/04/1389؛ قابل‌دسترس در: www.baghgah.net/fa/=44446
-      حاتمی، علی؛ کتاب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ قابل‌دسترس در: http://www.parsbook.org/
-      وب سایت مقام معظم رهبری: www.khamenei.ir