تبیین رابطه جهاد و تروریسم در اسلام سیاسی (از منظر امامیه و تکفیری‌ها)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت مدرس

2 کارشناس ارشد روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

مسئله «جهاد» به‌عنوان مبارزه در راه دین، در اسلام، یکی از مقدس‌ترین عبادات دینی و واجبات شرعی است اما ازسویی در مذاهب مختلف اسلامی، تفاسیری گوناگون از آن ارائه‌شده و ازسوی‌دیگر از طرف دشمنان اسلام به حربه‌ای ضد اسلام تبدیل‌شده‌است. امروزه در جهان اسلام و در قالب اسلام سیاسی، دو نگرش اصلی وجوددارند که هردو در عین تأکید بر جهاد دینی، دو برداشت متفاوت از آن دارند: «امامیه و تکفیری‌ها»؛ برهمین‌مبنا، هدف ما در این نوشتار، شناخت دیدگاه امامیه و سلفی­ها درخصوص نوع نگاه به جهاد است و مسئله ما، ارتباط میان جهاد با تروریسم از منظر امامیه و تکفیری‌هاست و پرسش اصلی، این است که «در دو نگرش اصلی اسلام سیاسی یعنی امامیه و تکفیری- سلفی، این رابطه چگونه قابل‌ترسیم است؟» در پاسخ به این پرسش، نتایج تحقیق که با رویکرد توصیفی- تحلیلی و روش مقایسه­ای و شیوه گردآوری کتابخانه‌ای به‌دست‌آمده، بیانگر این است که برمبنای نگرش امامیه، جهاد اسلامی یک «اقدام دفاعی» برای احقاق حق، دفع ستم و رفع فتنه است و با اقدام‌های تروریستی و خشونت­گرایانه مورد باور تکفیری­ها که با عنوان جهاد و به‌مثابه وسیله‌ای برای گسترش دین صورت‌می­گیرد، تضاددارد؛ همچنین، امامیه، جهاد را ابزاری می‌داند درراستای ایجاد صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز و تحقق عدالت و رفع فتنه از جهان و تأکیدمی‌کند که ماهیت جهاد، دفاعی است و نمی‌توان همانند تکفیری‌ها با اعمال تروریستی، به دعوت و جهاد در راه دین اقدام‌کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Identifying the Relationship between Jihad and Terrorism in Political Islam (From the viewpoints of Imamiyyah and Takfiris)

نویسندگان [English]

  • M Jamshidi 1
  • K Toosi 2
1 Faculty member, International Relations Department, Tarbiat Modares University.
2 Master of International Relations, Tarbiat Modarres Universiy
چکیده [English]

The issue of "jihad" as a struggle for religion in Islam is one of the most sacred religious worship and an obligatory religious ritual, but on the one hand, various Islamic sects have offered different interpretations of it, and on the other hand, the enemies of Islam have turned it into an anti-Islam weapon. In the Islamic world today, in the context of political Islam, there are two main attitudes that both emphasize religious jihad and have two different perceptions of it: 'the Imamiyyah and the Takfiris.'; thus, our purpose in this article is to understand the views of the Imamis and Salafists. We look at jihad and our problem is the relationship between jihad and terrorism from the viewpoint of Imamiyyah and Takfiris, and the main question is "how can this relationship be traced in the two main attitudes of political Islam, namely Imamiyyah and Takfiri-Salafi?" The research results obtained by a descriptive-analytical approach and a comparative and library collection method showed that, on the basis of Imamiyah's view, Islamic Jihad is a "defensive act"  to obtain the right, repel oppression and sedition, and contradicts the terrorist and violent acts of the Takfiri beliefs, known as jihad, as a means of promoting religion. Imamiyah considers jihad as a tool for peace and peaceful coexistence and for the realization of justice and releasing the world from intrigue and emphasizes that the essence of jihad is defensive and Like the Takfiris, they cannot invite and fight for the cause of religion by terrorist acts.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Islam
  • Jihad
  • Shia Imamiyyah
  • Terrorism
  • Takfiri-Salafi Streams
-قرآن کریم.
-نهج‌البلاغه (1414)؛ محمد بن الحسین بن موسی ابوالحسن (سید رضی)؛ تصحیح صبحی صالح؛ قم: هجرت.
-آقابخشی، علی و مینو افشاری راد (1379)؛ فرهنگ علوم سیاسی؛ تهران: نشر چاپار.
-ابن فارس، احمد (بی‌تا)؛ معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
-ابن منظور، محمد بن مکرم (2003م)؛ لسان العرب؛ چ 3، بیروت: دار صادر.
-احتشامی، انوشیروان (1381)؛ «بنیادگرایی اسلامی و اسلام سیاسی»؛ ترجمه محسن اسلامی؛ علوم سیاسی؛ سال پنجم، ش 18.
-احمدی، محمدرضا (1384)؛ «امنیت؛ مفاهیم، مبانی و رویکردها، قسمت دوم: رویکرد اسلامی»، مربیان؛ سال پنجم، ش 15.
-الیاس انطون، الیاس (1384)؛ فرهنگ نوین عربی- فارسی؛ ترجمه القاموس العصری، به اهتمام سید مصطفی طباطبایی؛ تهران: اسلامیه.
-بحرانی، سید هاشم (1416ق)؛ البرهان فی تفسیرالقرآن؛ تهران: بنیاد بعثت.
-بستانی، فواد افرام (1375)؛ فرهنگ ابجدی‏؛ چ 2، تهران: اسلامی.
-برزنونی، محمدعلی (1384)؛ «اسلام اصالت جنگ یا اصالت صلح»، مجله حقوقی؛ سال هفتم، ش 33.
-ثابت، علی (1393)؛ «کلام سیاسی و حیات سلولی تروریسم تکفیری»، فصلنامه علمی - پژوهشی آفاق امنیت؛ سال هفتم، ش 23.
-جعفری، محمدتقی (1370)؛ تحقیق در نظام جهانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب؛ تهران: دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی.
-جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1378)؛ ترمینولوژی حقوق؛ ج2 و 4، تهران: گنج دانش.
-جمشیدی، محمدحسین (1390)؛ دیپلماسی پیامبر (ص)؛ تهران: چاپ و نشر بین‌الملل.
-جمعی از پژوهشگران (1431 ق)؛ موسوعه الفقه الاسلامی؛ قم: مؤسسه دایرۀ‌المعارف فقه اسلامی.
-جمعی از نویسندگان (1370)؛ حقوق بشر از منظر اندیشمندان؛ تهران: شرکت سهامی انتشار.
-جوادی‌ آملی‌، عبدالله‌ (1384)؛ حیات‌ عارفانه‌ امام‌ علی (ع)؛ قم‌: اسراء‏‫.
-حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق)؛ وسائل الشیعة؛ قم: مؤسسه آل‌البیت.
-خسروی، غلامرضا (1385)؛ «مطالعات ­بین‌الملل: درآمدی بر بنیادگرایی اسلامی»، مطالعات راهبردی؛ سال نهم، ش 1.
-خمینی (امام)، سید روح‌الله (1381)؛ تحریرالوسیله؛ ترجمه علی اسلامی؛ قم: انتشارات اسلامی.
-خواجه پیری، عباس (1391)؛ حق حیات در اسلام؛ تهران: انتشارات آثار سبز.
-داوودی زواره, هادی و محسن توکلی (۱۳۹۲)؛ «نسبت‌سنجی معرفت‌شناسی جریان سلفی - تکفیری با آموزه‌های معرفت‌شناختی پیامبر اکرم (ص)»، مجموعه مقالات اولین همایش سبک زندگی پیامبر (ص)؛ زاهدان: دفتر فرهنگ اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان.https://www.civilica.com/Paper-PROPHET01-PROPHET01_015.html ص1تا20.
-دستغیب، عبدالحسین (1389)؛ گناهان کبیره؛ قم: مهر نورا.
-دهخدا، علی‌اکبر(1377)؛ لغت­نامه؛ زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد (1412)؛ المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی؛ بیروت: دارالعلم الدارالشامیه.
-رمضانی، حسینعلی و مهدی جمشیدی (1393)؛ «ارائه مدل تحلیل جامع جریان تکفیری و راهبردهای مقابله با آن»، مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی؛ دوره  4، ش 15، ص61 تا 94.
-روحی، نبی‌الله (1393)؛ «مبانی اعتقادی تروریسم تکفیری»، فصلنامه علمی- پژوهشی آفاق امنیت؛ دوره 7، ش 23، ص 5 تا 35.
-زبیدی، محمد بن محمد مرتضی (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس؛ بیروت: دارالفکر.
-شریعتمدار جزایری، نورالدین (1379)، «امنیت در فقه سیاسی شیعه»، فصلنامه علوم سیاسی؛ سال سوم، ش 9.
-شهید اول، محمد بن مکی عاملی (1410)؛ المعه الدمشقیه فی فقه الامامیه؛ چ 1، بیروت: دارالتراث-دارالاسلامیه.
-طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا)؛ النهایه؛ قم: انتشارات قدس محمدی.
-ظهیری، مجید (1386)؛ «مبانی نظری سازوکار دعوت و مؤلفه‌های نوشونده آن»، اندیشه؛ سال سیزدهم، ش 4 .
-عبدالله‌خانی، علی (1386)؛ تروریسم‌شناسی؛ تهران: ابرار معاصر.
-عبداللهی‌نژاد، عبدالکریم و رمضان عباس پورمقدم (1390)؛ «ترور از دیدگاه فقه»، مطالعات اسلامی: فقه و اصول؛ سال چهل‌وسوم، ش 1/87 ، ص153 تا 184.
-علویان،مرتضی و رضا گرشاسبی (1395)؛ «تحلیل گفتمانی نقش دستگاه استنباطی گروه‌های تکفیری بر عملکرد آنها»، پژوهش سیاست اسلامی؛ دوره 4، ش 9، ص 115 تا 134 .
-عمید زنجانی، عباسعلی (1379)؛ فقه سیاسی حقوق تعهدات بین‌المللی و دیپلماسی در اسلام؛ تهران: سمت،
-غفوری، محمد (1387)؛  اصول دیپلماسی در اسلام و رفتار پیامبر (ص)؛ تهران: مهاجر.
-فیرحی، داود (1383)؛ «دفاع مشروع، ترور و عملیات شهادت‌طلبانه»، فصلنامه شیعه‌شناسی؛ سال دوم، ش 6، ص 109 تا 126.
-فیرحی، داود (بهار 1387)؛ «مفهوم جنگ و اخلاق نظامی در اسلام شیعی»، فصلنامه سیاست؛  دوره 38، ش 1، ص 131 تا 159.
-القاسمی، ظافر (1982)؛  الجهاد والحقوق الدولیة فی الإسلام؛ بیروت: دارالعلم للملایین.
-قربان‌نیا، ناصر (1382)؛ «حقوق جنگ در اسلام»، رواق اندیشه؛ سال دوم، ش 22 .
-قرشی، علی‌اکبر (1371)؛  قاموس قرآن؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-القرطبی، محمد بن احمد (1364)؛ الجامع لاحکام القرآن؛ تهران: ناصرخسرو.
-کلینى، ابوجعفر محمد بن یعقوب (1388)؛ اصول کافى؛ ترجمه لطیف راشدی و سعید راشدی؛ قم: نشر اجود.
-لاروس، پیر‌ (1387)؛ دایرۀ‌المعارف لاروس؛ ترجمه محمدرضا پارسایار؛ تهران: انتشارات فرهنگ ‏معاصر.
-مجلسی، محمدباقر (1403ق)؛ بحارالانوار؛ چ 2، بیروت: دارالوفاء.
-محقق‌ داماد، مصطفی (1386)؛ سلوک بین‌المللی دولت اسلامی؛ قم: مرکز نشر علوم اسلامی.
-محمدی الموتی و دیگران (1396)؛ «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین ‌الملل بشر با تأکید بر عملیات  انتحاری»، انسان‌پژوهی دینی؛ سال چهاردهم، ش 37.
-محمدی، محسن (1393)؛ «تحلیل عملکرد گروه‌های تکفیری در تضاد با هویت تمدنی مسلمانان»، اسلام و مطالعات اجتماعی؛ دوره 2، ش 1.
-مطهری، مرتضی (1372)؛ جهاد؛ تهران: انتشارات صدرا.
-‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌__________ (1387)؛ قیام و انقلاب مهدی (عج)؛ تهران: انتشارات صدرا.
-معلوف، لوئیس (1379)؛ المنجد الابجدی؛ ترجمه احمد سیاح؛ تهران: انتشارات فرحان.
-معین، محمد (1360)؛ فرهنگ فارسی معین؛ تهران: انتشارات امیرکبیر.
-مقداد، فاضل (1380)؛ کنزالعرفان فی فقه القرآن؛ تصحیح عبدالرحیم عقیقی بخشایشی؛ قم: انتشارات نوید اسلام.
-ملا محمدعلی، امیر(1384)؛ «مشروعیت عملیات استشهادی از دیدگاه فقهای معاصر شیعه و اهل سنت»، انتشارات حصون؛ سال دوم، ش 5 .
-‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌__________ (1385)؛ «اهمیت، اهداف و مبانی جهاد دفاعی از منظر فقه امامیه»، انسان‌پژوهی دینی؛ دوره 3، ش 7 و 8.
-نای، جوزف (1387)؛ چهره‌های قدرت با مقدمه‌ای بر قدرت نرم؛ ترجمه محسن روحانی و‌ مهدی ذوالفقاری؛ تهران: پژوهشکده مطالعات و ‌تحقیقات بسیج.
-ورعی، جواد (1382)؛ «مبانی فقهی عملیات شهادت‌طلبانه»، حکومت اسلامی؛ سال هشتم، ش 27.
-یزدانی، عنایت‌اله و احسان شیخون (1389)؛ «انقلاب اسلامی ایران و پدیده تروریسم»، سیاست خارجی؛ سال بیست‌وچهارم، ش 1.
-جمالی، جواد (1390)؛ «مدل تئوریک تحلیل افراط‌گرایی با کاربست نظریه سازه‌انگاری»، آفاق امنیت؛ دوره 4، ش 12.
2- منابع انگلیسی
-      Armborst Andreas (2010). ‘’Modelling Terrorism and Political Violence’’. Reprints and permissions: http://www.sagepub.co.uk/journalsPermissions.nav 24(4).
-      Baylis John, Steve Smith(2005). The Globalization of World Politics. OUP Oxford.
-      Ben-Yehuda, Nachman (1993), Political Assassinations by Jews. SUNY Press.
-      Capella B Matthew, Emile Sahliyeha(2007). ‘’ Suicide Terrorism: Is Religion the Critical Factor?’’. Security Journal. No.20.
-      Kfira Isaac(2015). ‘’Social Identity Group and Human (In)Security: The Case of Islamic State in Iraq and the Levant. Studies in Conflict & Terrorism. Vol.38.
-      75.Nay,  Joseph S (2004). “Soft Power and American Foreign Policy”. Political Science Quarterly. Vol. 119. No. 2.
-      Prattabc Douglas(2010). ‘’Religion and Terrorism: Christian Fundamentalism and Extremism’’. Terrorism and Political Violence. Vol.22.
-      .SEDGWICK MARK (2004). ‘’Al-Qaeda and the Nature of Religious Terrorism’’. Terrorism and Political Violence. Vol.16.
-      Slocum, John David (2005), Terrorism, media, liberation. Rutgers University Press.
-      The New Encyclopaedia Britannica (1986). Northwestern University. Vol. 11.