علل و دلایل شکل‌گیری، تداوم و گسترش جنبش گولن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد علوم سیاسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین

2 استادیار گروه علوم سیاسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین

چکیده

این تحقیق با هدف بررسی علل و دلایل شکل­گیری، تداوم و گسترش جنبش هیزمت[1] (جنبشی منتسب به فتح­الله گولن)، ضمن بررسی آرا و اندیشه­های گولن، خاستگاه فکری و نظری این جنبش را در بستر تاریخی تحولات و شرایط سیاسی و اجتماعی ترکیه مطالعه‌کرده‌است؛ علاوه‌بر‌این، روند گسترش این اندیشه­ها و سازماندهی این جنبش در قالب نهادهای آموزشی و مالی منضبط و کارآمد و رسانه­های ارتباط جمعی با نگرشی سیستمی (بررسی عوامل درونی و بیرونی تأثیرگذار بر جنبش) بررسی‌شده‌است. این تحقیق از نوع تحقیق‌های اکتشافی است و از روش (تکنیک) توصیف و تاحدودی تحلیل با مراجعه به اسناد بهره­گیری‌شده‌است.به‌طور‌کلی، جنبش گولن ازیک‌سو محصول شرایط تاریخی ترکیه و واکنشی به سیاست­های سکولاریستی دولت­ها و ازسوی‌دیگر، تلاشی مستمر به‌منظور سازگاری اسلام با مدرنیته و دموکراسی بوده‌است. بهره­گیری از آموزه­های تصوف، تقدیس کار و کوشش جمعی، مبارزه با فقر، جهل و تفرقه و تلاش برای آشتی سنت و مدرنیته با وام­گیری از سنت لیبرالیسم و اخلاق پروتستانی، نوعی از اسلام را به جهانیان عرضه‌کرده‌است که از اسلام اجتماعی در برابر اسلام سیاسی دفاع‌می­کند؛ اگرچه فعالیت­ها و اقدام‌های این جنبش تحت‌الشعاع حوادث پس از کودتای نافرجام قرارگرفته و دولت ترکیه مبارزه‌ای گسترده را برای حذف این جنبش آغاز‌کرده‌است، به‌نظر‌نمی­رسد داستان جنبشی که جای پای عمیقی در سنت اسلامی و فرهنگ بومی دارد و توانایی خود را در تطبیق با شرایط موجود و روزآمدکردن اندیشه­های اسلامی نشان‌‌داده‌است، به این زودی به‌پایان‌برسد.



[1] . هیزمت در زبان و فرهنگ ترکی به معنای «خدمت به هنموعان و اهتمام در کاری» است (وب­سایت فرهنگستان زبان ترکی، 2 نوامبر 2017). در این تحقیق، جنبش گولن، جنبش خدمت یا هیزمت یا جماعت گولن، همگی معادل همدیگر به‌کاررفته­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Causes and the reasons for the formation, continuation and expansion of the Gulen movement

نویسندگان [English]

  • Mehdi Ekhtiyari Miyab 1
  • Seyed Abbas Hashmi 2
1 Professor of political science at Imam Khomeini International University in Qazvin.
2 Assistant Professor, Political Science Department, Imam Khomeini International University, Qazvin
چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the causes and reasons for the formation, continuation and expansion of the Movement of Hizmet[1] (Movement attributed to Fethullah Gulen). While analyzing Gulen's views and thoughts, the intellectual and theoretical origins of this movement in the historical context of Turkey's political and social changes has been studied. Moreover, the trend of the spread of these ideas and organization of this movement in the form of disciplined and efficient educational and financial institutions and mass media has been studied with a systemic attitude (internal and external factors influencing the movement). This is  an exploratory research using descriptive and to a certain extent analytical method through referring to documents. In general, the Gulen movement was also a product of Turkey's historical conditions and a response to secularist policies of governments and the media, a continuous effort to adapt Islam to modernity and democracy. The use of Sufi teachings, the sanctification of work and collective effort, the fight against poverty, ignorance and division, and the struggle for reconciliation of tradition and modernity by borrowing from the tradition of liberalism and Protestant morality, have introduced a kind of Islam to the world that defends the social Islam against Political Islam. Although the activities and actions of this movement have been overshadowed by events after a failed coup and the Turkish government has launched a massive campaign to eliminate this movement, It seems that the story of a movement that has a deep foothold in Islamic tradition and indigenous culture and has shown its ability in adapting to existing conditions and in updating Islamic thoughts, will soon end.



[1] . Hizmet  In Turkish language and culture means "serving the mankind and taking the effort to do a job."(website of the Academy of Turkish Language, November 2, 2017) In this research, the Gulen Movement, the Service Movement, or Hizmet or Gulen Community, are all meant to refer to the same entity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fethullah Gulen
  • Movement of Hizmet
  • Social Islam
  • Turkey
-      آراس، بولنت و عمر کاها (2000)؛ «جنبش اسلام لیبرالی در ترکیه: اندیشه­های فتح‌الله گولن» (ترجمه اسدالله اطهری)، فصلنامه مطالعات خاورمیانه؛ سال نهم، ش 4، ص 59 تا83.
-   آگای، بکیم (1386)؛ «نسخه­ای عمل‌گرایانه برای جنبش اصلاح­گرای اسلامی» (ترجمه کامیار سعادتی)؛ مجله شناخت؛ سال پنجم، ش 2، ص 29 تا 33.
-      بختیاریان، مریم و مجید اکبری (1393)؛‌ «تأملاتی بر سه موج متفاوت از نظریه سیستم­های اجتماعی»، جستارهای فلسفی؛ ش 25، ص 35 تا 54.
-      بشیریه، حسین (1388)؛ جامعه‌شناسی سیاسی؛ چ 12، تهران: نشر نی.
-      __________(1393) اندیشه­های مارکسیستی؛ تاریخ اندیشه­های سیاسی در قرن بیستم؛ چ 12، تهران: نشر نی.
-   رشیدی، احمد (1394)؛ «درآمدی بر رهیافت جامعه­شناسی تاریخی _ مقایسه­ای در پژوهش­های علوم سیاسی»، فصلنامه سیاست، مجله حقوق و علوم سیاسی؛ دوره 45، ش 2، ص 457 تا 475.
-   شادی، حیدر (1386)؛ «گولن؛ راوی رویکردی تازه در اسلام متجدد (گزارشی از کنفرانس همزیستی مسالمت‌آمیز در هلند سال 2007)»، اخبار ادیان؛ سال پنجم، ش 3 و 4، ص 28 و 29.
-      عنایت، حمید (1394)؛ سیری در اندیشه سیاسی عرب؛ چ 13، ت‍ه‍ران‌: نشر ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر.
-   فکری، محمد، اینانلو، مینا و فکری، احمد (1392)؛ «بررسی جامعه‌شناختی جنبش فتح­الله گولن برمبنای نظریه بسیج منابع»، مجله مطالعات اجتماعی ایران؛ دوره هفتم، شماره 3(پیاپی 23)، ص 75 تا 99.
-      فوزی، یحیی و سید عباس هاشمی (1393)؛ جنبش­های اسلام‌گرای معاصر: بررسی منطقه­ای؛ پژوهشکده امام خمینی.
-      کلانتری، وحید (1394)؛ گزارش راهبردی؛ بررسی جریان تربیتی آموزشی فتح­الله گولن (سخنرانی)؛ مرکز مطالعات راهبردی تربیت اسلامی
-      کؤشه­بالابان، حسن  (1392)؛ سیاست خارجی ترکیه؛ اسلام، ملی‌گرایی و جهانی‌شدن؛ ترجمه غ.کریمی و د. نظرپور؛ تهران: انتشارات چاپخش.
-   مرادیان، محسن (1385)؛ برآورد استراتژیک ترکیه؛ سرزمینی، دفاعی، اقتصادی و اجتماعی؛ تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیق‌های بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
-   مردیها، مرتضی (1389)؛ «با کاروان حله: نخبگان میان وطن­گرایی و جهان­گرایی»، مجله پژوهش حقوق و سیاست؛ دوره 4، شماره ششم،  ص 110 تا130.
-   نصیرات، صالح (1387)؛ «جنبش اسلامی _ عرفانی فتح‌الله گولن در ترکیه» (ترجمه مجید مرادی و میثاق امین)، فصلنامه پژوهشی اقوام و مذاهب؛ شماره 6، ص 142 تا 157.
-   یئشیل­آدا، بیرول و بری روبین (1394)؛ اسلامیزاسیون در ترکیه تحت زمامداری دولت عدالت و توسعه؛ ترجمه نوژن اعتمادالسلطنه؛ تهران: انتشارات صمدیه.
 
-      Akçura Y., (1976), Üç Tarz-ı Siyaset, Ankara Türk Tarih Kurumu    Basımevi
-      Erol Nazim Gulay (2007) The Teological Thought Of Fethullah Gulen: Reconciling Scince And ISLAM, St. Antony’s College Oxford University
-      ÖZÇELİK,  M.Hakan (2015)Yusuf Akçura’nin “Üç Tarz-I Siyaset” Makalesi Üzerine Düşünceler, ABMYO Dergisi. 38 - (55 - 68)
 
- «زندگینامه فتح‌الله گولن»؛ ویکی پدیا (فارسی، ترکی و انگلیسی):
 
-      https://www.fgulen.com (وب­سایت شخصی محمد فتح‌الله گولن)
www.gulenschools.org     (اطلاعاتی درباره مدارس و مؤسسات گولن)
http://hizmetnews.com    (وب‌سایت رسمی جنبش هیزمت)
http://www.gulenmovement.us
 
-      سایت رجانیوز: «گفتگوی رجانیوز با یعقوب اصلان، مدیر شبکه اولوسال ترکیه در تهران».
Michel , Thomas (2016) Why Is Turkey Targeting Hizmet? Questions about Erdoğan’s Post-Coup Crackdowhttp ,
//www.gulenmovement.us/turkey-targeting-hizmet-questions-erdogans-post-coup-crackdown.html
 
-      خبرگزاری تسنیم؛ کد خبر:۶۴۵۳۹۱، تاریخ انتشار:۱۳ آذر ۱۳۹۵ - ۱۲:۴۵03 December 2016
-      تابناک؛ کد خبر:۶۳۸۰۲۴، تاریخ انتشار:۱۵ آبان ۱۳۹۵ - ۰۹:۰۰05 November 2016
-      تابناک؛ کد خبر:۶۳۱۹۵۷، تاریخ انتشار:۲۴ مهر ۱۳۹۵ - ۱۳:۰۰15 October 2016
-      کدیور، محمدعلی (مرداد 1386)؛ «جنبش آموزشی فتح‌الله گولن در ترکیه»، شهروند؛ ش 9.
-      روزنامه شرق؛ «امپراتوری جهانی فتح‌الله گولن»؛ تاریخ انتشار: ۲۳ شهریور ۱۳۹۵، شماره خبر: ۳۸۶۹۲۶.