زمینه‌‌های جامعه‌شناختی تکوین گفتمان‌‌های عدالت اجتماعی در ایران: مطالعه موردی دولت‌‌های پس از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کاندیدای دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه دانشگاه تبریز

2 استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران

3 دانشیار علوم اجتماعی دانشگاه تبریز.

چکیده

گفتمان‌ها در خلأ شکل‌نمی‌گیرند؛ پیدایش آنها تحت تأثیر زمینه‌‌های اجتماعی خاصی است. این پژوهش درپی کشف زمینه‌‌های مؤثر بر شکل‌گیری گفتمان‌‌های عدالت در ایران دوره جمهوری اسلامی، این پرسش را مطرح‌می‌سازد که «زمینه‌‌های جامعه‌شناختی مؤثر بر تکوین گفتمان‌‌های عدالت اجتماعی در دولت‌‌های پس از انقلاب اسلامی در بعد داخلی و خارجی کدام‌اند؟»؛ در جهت‌ یافتن پاسخ این پرسش، هریک از گفتمان‌‌های موضوع بحث با استفاده از روش تکوینی- تاریخی و به‌صورت مطالعه موردی تحلیل‌شده و شباهت‌ها و تفاوت‌های آنها مقایسه‌شده‌است. حاصل کار، ارائه نوعی مفهوم‌سازی جدید، شفاف‌سازی نحوه تحول گفتمان‌‌های مورد بحث، تعیین نسبت عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر موضوع و درنهایت تأیید گزاره ناظر بر توقیت و بی‌قراری گفتمان‌ها با تکیه بر شواهد و داده‌های تاریخی و تجربی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Sociological Backgrounds of the Development of Social Justice Discourses in Iran:A Case Study of Post-Islamic State Governments

نویسندگان [English]

  • rahim kabeh 1
  • fardin gorayshi 2
  • mohamad bagher alizadeh 3
1 Ph.D Candidate of Economic Sociology and Development, University of Tabriz
2 Professor of International Relations, University of Tehran
3 Associate Professor of Social Sciences, University of Tabriz.
چکیده [English]

Discourses do not form in a vacuum; their genesis is influenced by particular social contexts. This research raises the question "What are the sociological contexts influencing the development of social justice discourses in post-Islamic state governments both internally and externally?", in order to find the answer. To this aim, each of the related discourses is analyzed as a case study using a historical-developmental method and their similarities and differences are analyzed as well. The result is a new conceptualization, clarification of how the discourses evolved, determining the ratio of internal and external factors affecting the subject, and finally confirming the proposition that the discourse is temporary and restless, relying on historical and empirical evidence and data.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Justice Discourse
  • Post-Revolutionary States
  • Islamic Republic
-   ایزدی، رجب و امیر رضایی‌پناه (1392)؛ «مبانی اجتماعی و اقتصادی تحول در گفتمان‌های سیاسی مسلط در جمهوری اسلامی ایران»، جستارهای سیاسی معاصر؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، ش 4، ص 47 تا 74.
-      بشیریه، حسین (1394)؛ زمینه‌های اجتماعی انقلاب ایران؛ ترجمه علی اردستانی؛ چ 3، تهران: نشر نگاه معاصر.
-      _______ (1385)؛ دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران دوره جمهوری اسلامی ایران؛ چ 4، تهران: نشر نگاه معاصر.
-   بهروزلک، غلامرضا و غلامرضا ضابط‌پورکاری (1391)؛ «چالش‌های نظری عدالت اجتماعی در دولت‌های جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه علوم سیاسی؛ سال پانزدهم، ش 57، ص 103 تا 148..
-      بیات محسن (1391)؛ «تاریخ تحریم ایران؛ تحول در آسیب‌پذیری‌ها و ماهیت تحریم‌ها»، فصلنامه سیاست خارجی؛ سال بیست‌وششم، ش 4.
-      پژویان، جمشید و دیگران (1387)؛ «مقایسه و تحلیل عملکرد اقتصادی دولت‌‌های بعد از انقلاب»، فصلنامه راهبرد؛ ش 15، ص 122 تا 180.
-   تاجیک، محمدرضا و محمد روزخوش (1387)؛ «بررسی نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران از منظر تحلیل گفتمان»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی؛ سال شانزدهم، ش 61.
-      ترابی، یوسف (1389)؛ اجماع نظر نخبگان سیاسی و توسعه در جمهوری اسلامی ایران؛ چ 1، تهران: نشر دانشگاه امام صادق.
-   حاتمی، عباس (1387)؛ «دولت و اقتصاد در ایران پس از انقلاب: تأثیر سیاست‌‌های بازتوزیعی بر جدال‌‌های هرمنوتیکی، طبقاتی و پیدایش دولت غیریک‌پارچه در ایران»، فصلنامه سیاست؛ دوره 38، ص89 تا 117.
-   حاجی‌یوسفی، امیرمحمد؛ مهدی فرازی و راضیه کیوان‌آرا (1391)؛ «انتخابات نهم ریاست‌جمهوری و پایگاه‌های اجتماعی در ایران»، پژوهش‌نامه علوم سیاسی؛ سال هفتم، ش 2، ص120 تا 149.
-   حبیبی، علی و حسن خوش‌پور (1375)؛ «ارزیابی عملکرد سیاست خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی در ایرا ن (1374-1368)»، مجله برنامه‌وبودجه؛ ش 7.
-      خمینی، سید روح الله (1378)؛ صحیفه امام؛ 22 ج، تهران: نشر مؤسسه آثار امام خمینی.
-      خواجه‌سروی، غلامرضا (1386)؛ «فرازوفرود گفتمان عدالت در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه دانش سیاسی؛ دوره 3، ش 6، ص 5 تا 35.
-      دامن‌پاک ‌جامی، مرتضی (1388)؛ دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی؛ نشر دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزات امور خارجه.
-      دژپسند، فرهاد و حمیدرضا رئوفی (1387)؛ اقتصاد در دوران دفاع مقدس؛ تهران: مرکز مطالعات تحقیقات جنگ و اسناد دفاع مقدس.
-   دهقانی‌ فیروزآبادی، سید جلال و فیروزه رادفر(1389)؛ الگو‌های صدور انقلاب در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
-   دهقانی ‌فیروزآبادی، سید جلال و مهدی عطایی (1393)؛ «گفتمان هسته‌ای دولت یازدهم»، فصلنامه مطالعات راهبردی؛ سال هفدهم، ش 1، ش مسلسل63.
-   دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال(1387)، «ضرورت ها وکارکرد دیپلماسی در سیاست خارجی توسعه گرا »، کنفرانس ملی سیاست خارجی توسعه گرا، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
-      راعی‌گلوجه، سجاد (1387)؛ دولت‌‏‌‌های شهید رجایی، شهید باهنر و آیت‏الله مهدوی کنی؛ تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   رحیمی، علیرضا و محمود کتابی (1393)؛ «گفتمان امنیتی دولت‌های نهم و دهم به‌مثابه گفتمان قبض و بسط انقلابی جدید»، فصلنامه مطالعات راهبردی؛ سال هفدهم،  ش 4، ش مسلسل 6.
-   رضایی، محمدحسین (1391)؛ «مطالعه عدالت اجتماعی در برنامه‌های توسعه از نگاهی نو»، دوفصلنامه مدیریت اسلامی؛ سال بیستم، ش 2، ص 33 تا 54.
-   زیباکلام، صادق؛ داود افشاری و عبداله اصلانزاده (1389)؛ «علل روی‌کارآمدن خاتمی براساس نظریه توسعه نامتوازن ‌هانتینگتون»، فصلنامه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا؛ ش 3، ص 51 تا 76.
-      ساعی، علی (1387)؛ روش تحقیق در علوم اجتماعی با رهیافت عقلانیت انتقادی؛ تهران: نشر سمت.
-   صالحی، مختار (1393)؛ «دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در دوران سازندگی»، پژوهش‌نامه علوم سیاسی؛ سال نهم، ش3، ص175 تا 213.
-   صالحی‌زاده، عبدالهادی (1390)؛ «درآمدی بر تحلیل گفتمان میشل فوکو؛ روش‌های تحقیق کیفی»، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی؛ سال دوم، ش3، ص 113 تا 141.
-   صدیق‌ سروستانی، رحمت‌الله و قاسم زائری (1389)؛ «بررسی گفتمان‌های فرهنگی پساانقلابی و روندهای چهارگانة مؤثر بر سیاست فرهنگی در جمهوری اسلامی»، پژوهش‌نامه سیاست فرهنگی؛ ش 54، ص 12 تا 38.
-    طالبیان، حامد و محمدمهدی مولایی (1394)؛ «کاربست نظریه گفتمان در آینده‌پژوهی انتخابات: مطالعه موردی آخرین مناظره تلویزیونی کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری دوره یازدهم»، اولین همایش بین‌المللی نوآوری و تحقیق در هنر و علوم انسانی.
-      علیزاده، حسین و سبحان رضوی (1380)؛ گلبانگ سربلدی،2001 سخن و نکته از اندیشه‌‌های خاتمی؛ تهران: انتشارات روزنامه سلام.
-      فرشادگهر، ناصر و علی لطیفی (1392)؛ «تأثیر نوسان بهای نفت بر مناسبات دولت و جامعه»، فصلنامه سیاست؛ دوره43، ش3، ص 199 تا 217. 
-      فوزی، یحیی (1384)؛ تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران؛ چ 1، ج 2، تهران: نشر مؤسسه آثار امام خمینی.
-      کولایی، الهه و یوسف مزارعی (1395)؛ «نوسازی و تحزب: مطالعة موردی دولت‌ هاشمی»، فصلنامه سیاست؛ دوره 46، ش2، ص 403 تا 421.
-      کریمی، مصطفی (1395)؛ «سیاست‌های رفاهی و اقتصادی از بازرگان تا روحانی: دولت‌ها و رفاه»، ماهنامه جامعه پویا، ش 8، ص 12 تا 17.
-      کوهن آلوین، استانفورد (1375)؛ تئوری‌های انقلاب؛ ترجمه علیرضا طیب؛ چ 5، تهران: نشر قومس.
-      موسوی، سید مسعود (1388)؛ «معرفی و نقد کتاب اقتصاد ایران در دوران جنگ تحمیلی»، فصلنامه نگین ایران؛ دوره 8، ش 30، ص 147 تا 151.
-   نواختی‌‌مقدم، امین و امیر رضایی‌پناه (1392)؛ «بستر‌های اقتصادی گفتمان‌های چیره در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات سیاسی؛ سال پنجم، ش 19، ص113 تا 144.
-   نوذری، حمزه و علیرضا کریمی (1391)؛ «بررسی معنا و مفهوم توسعه پس از انقلاب اسلامی ایران از منظر تحلیل گفتمان»، مطالعات جامعه‌شناختی؛ ش 19، ص 57 تا 78.
 
- - Katzman, Kenneth (2012). “The Iran Sanctions Act (ISA)”. Congressional Research Service. Available at: http://www.fas.org/sgp/crs/mideast/RS20871.pdf (21 December, 2102).
 
- Rahnema, A& F. Nomani. 1990. The Secular miracle: religion, politics & economic policy in Iran, (London: zed book press).
 
- Torbat, Akbar E. (2005), “Impacts of the US Trade and Financial Sanctions on Iran”, The World Economy, Vol. 28, No. 3, pp. 407-434.