تحلیل ظهور و سقوط سلسله قاجاریه براساس نظریه ابن‌خلدون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه اندیشه سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران، استاد مدعو دانشگاه آزاد

4 دانشیار گروه علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر در نظر دارد با مطالعة تاریخی و استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، علل ظهور و سقوط سلسلة قاجاریه را با تأکید بیشتر بر دلایل و عوامل زوال و سقوط این حکومت براساس نظریة ابن‌خلدون بررسی و تبیین نماید. نظریة ابن‌خلدون به عنوان چهارچوب نظری انتخاب شده است؛ با ذکر این نکته که در تبیین ظهور و سقوط حکومت‌های معاصر از جمله قاجاریه لازم است این نظریه بازنگری شده و عوامل جدید نیز در این خصوص مدنظر قرار گیرند.
بدین منظور علاوه بر ارزیابی و به‌روز نمودن شاخص‌های نظریة ابن‌خلدون از قبیل عصبیت، موالی و انواع فساد، به عوامل جدیدی که در دوران معاصر در پایداری و بویژه در سقوط حکومت‌ها مؤثر هستند، شامل دخالت خارجی و فناوری‌های نوین، توجه شده است. یافته‌های پژوهش که براساس مستندات معتبر تاریخی تدوین شده، نشان می‌دهد پیدایش و استمرار قاجاریه با نظریه ابن‌خلدون و زوال و سقوط آن با نظریة نوخلدونی قابل بررسی و تبیین دقیق‌تر و کامل‌تری است و با واقعیات موجود و شواهد تاریخی تطبیق بیشتری دارد.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Rise and Fall of the Qajar Dynasty Based on Ibn Khaldun's Theory

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Dehghani 1
  • Akbar Ashrafi 2
  • Abbasali Rahbar 3
  • Habibollah Abolhasan Shirazi 4
1 PhD Candidate, Department of Political Science, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Political Science, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Department of Political Science, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran, Visiting Professor of Azad University.
4 Associate Professor, Department of Political Science, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The research aims to study the rise and fall reasons of the Qajar dynasty, with historical study and the descriptive-analytical method. Its emphasis is on the causes and factors of the decline and fall of this government based on Ibn Khaldoun's theory. Ibn Khaldun's theory has been chosen as a theoretical framework; By mentioning this point that in explaining the rise and fall of contemporary governments, including Qajar, it is necessary to revise this theory and consider new factors in this regard. For this purpose, in addition to evaluating and updating Ibn Khaldun's theoretical indicators such as nervousness, patronage, and types of corruption, attention has been paid to the new factors that are effective in the stability and especially in the fall of governments in the contemporary era, including foreign intervention and new technologies. The findings of the research compiled based on authentic historical documents show that the origin and continuation of Qajar with Ibn Khaldun's theory and its decline and fall with Neo-Khaldun's theory can be studied and explained more accurately, and they are more compatible with the existing facts and historical evidence.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar Government
  • NeoKhaldun's Theory
  • Nervousness
  • Corruption
  • Foreign Intervention
  • آبراهامیان، یروند (1392)، ایران بین دو انقلاب، مترجمین: کاظم فیروزمند، حسن شمس‌آوری و محسن مدیرشانه‌چی، تهران: نشر مرکز، چاپ هجدهم.
  • آدمیت، فریدون (1387)، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران، انتشارات گستره، چاپ اول ناشر.
  • آزاد ارمکی، تقی (1376)، جامعه‌شناسی ابن‌خلدون، تهران: انتشارت تبیان، چاپ اول.
  • آوری، پیتر (1374)، تاریخ معاصر ایران، ترجمه محمد رفیعی، تهران: انتشارات عطایی، چاپ سوم.
  • ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1335)، مقدمه ابن خلدون، با ترجمة محمد پروین گنابادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، جلد 1.
  • احمدپناهی سمنانی، محمد (1376)، فتحعلی­شاه قاجار، تهران: انتشارات نمونه، چاپ دوم.
  • افخمی، غلامرضا (بی‌تا)، زندگی و زمانه شاه، آمریکا: انتشارات دانشگاه کالیفرنیا، چاپ نامعلوم.
  • بشیریه، حسین (1387)، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران: انتشارات گام نو، چاپ ششم.
  • پیرنیا، حسن؛ اقبال، عباس (1387)، تاریخ ایران، تهران: نشر سمیر. چاپ دوم.
  • جانستون، میکائیل (1386)، اقتصاد سیاسی فساد، ‌ترجمه علی بختیاری زاده، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول.
  • سیاح، حمید (1356)، خاطرات حاج سیاح، به تصحیح سیف‌اله گلکار، تهران، انتشارات مؤسسه امیرکبیر، چاپ دوم.
  • سیف، احمد (1387)، قرن گمشده (اقتصاد و جامعه ایران در قرن نوزدهم)، تهران: نشر نی، چاپ اول.
  • شیخ‌الاسلامی، جواد (1368)، سیمای احمدشاه قاجار، جلد یکم، تهران: نشر گفتار، چاپ اول.
  • عالم، عبدالرحمن (1389)، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی، چاپ بیست‌ویکم.
  • فراهانی، حسن (1385)، روزشمار تاریخ معاصر ایران، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، چاپ اول، ج 1.
  • فراهانی، حسن (1388)، روزشمار تاریخ معاصر ایران، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، چاپ اول، ج 2.
  • فراهانی، حسن (1389)، روزشمار تاریخ معاصر ایران، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، چاپ اول، ج 3.
  • فراهانی، حسن (1390)، روزشمار تاریخ معاصر ایران، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، چاپ اول، ج 4.
  • فراهانی، حسن، (1393)، روزشمار تاریخ معاصر ایران، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، چاپ اول، ج 5.
  • فریزر، جیمزبیلی (1364)، سفر زمستانی: از مرز ایران تا تهران و دیگر شهرهای ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران، نشر توس.
  • قاضی‌مرادی، حسن (1390)، استبداد در ایران، تهران: انتشارات کتاب آمه، چاپ پنجم.
  • کسروی، احمد (1363)، تاریخ مشروطه ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ شانزدهم.
  • کی. جین، آرویند (1386)، اقتصاد سیاسی فساد، ‌ترجمه علی بختیاری زاده، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول.
  • مجد، محمدقلی (1389)، از قاجار به پهلوی (بر اساس اسناد وزارت خارجه آمریکا)، مترجمین میرزائی و امیری، تهران: انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
  • مدنی، سیدجلال‌الدین (1361)، تاریخ سیاسی معاصر ایران، قم: دفتر انتشارت اسلامی، چاپ دوم، جلداول.
  • مراغه‌ای، زین‌العابدین (1384)، سیاحت‌نامه ابراهیم بیگ، به کوشش محمدعلی سپانلو، تهران، نشر مرکز، چاپ یکم، ویراست دوم.
  • مستوفی، عبدالله (بی‌تا)، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، تهران: چاپ تهران مصور، چاپ دوم، ج 2.
  • مکی، حسین (1362)، تاریخ بیست سالة ایران (انقراض قاجاریه و تشکیل سلسله دیکتاتوری پهلوی)، تهران: نشر ناشر، چاپ سوم، ج 3.
  • مهدی، محسن (1390)، فلسفه تاریخ ابن‌خلدون، با ترجمه مجید مسعودی، تهران، چاپ پنجم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  • مهربان، احمد؛ میراحمدی، منصور (1397)، «نوعصبیت؛ توسعه مفهوم ابن‌خلدون با نگاه به روند شکل‌گیری گروه داعش»، دو فصلنامه «پژوهش سیاست نظری»، پاییز و زمستان 1397، شماره 24، صص 139 تا 172.
  • ناظم‌السلام‌کرمانی (1391)، کتاب تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: انتشارت کوشش، چاپ دوم.
  • نجفی، موسی؛ فقیه حقانی، موسی، (1396)، تاریخ تحولات سیاسی ایران، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، چاپ سیزدهم.