بررسی تأثیر نهاد‌سازی در تثبیت نظام جمهوری اسلامی ایران از منظر رهیافت نهادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم سیاسی، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ ﺗﻬﺮان ﻣﺮﮐﺰی، ﺗﻬﺮان، اﯾﺮان

چکیده

بقا و یا شکست انقلاب‎ها یکی از موضوعات مورد علاقه جامعه‌شناسی سیاسی است. این مقاله به دنبال بررسی نقش نهادسازی در استمرار انقلاب اسلامی و ایجاد ثبات در نظام جمهوری اسلامی ایران است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولان انقلابی برای کنترل وضعیت نابسامان کشور به فکر تأسیس نهادهای انقلابی افتادند. این کار در کنار سازمان‌دهی امور، ضمن جلب مشارکت مردم در اداره کشور، پشتوانه مردمی نظام انقلابی را به نمایش می‌گذاشت.
مهم‌ترین نهادسازی در جمهوری اسلامی ایران، تأسیس نهاد ولایت فقیه بوده است. این نهاد ابتکاری و بسیار مهم، علاوه بر این‌که به‌طور رسمی بر اساس قانون اساسی با سه قو مقننه، مجریه و قضائیه در تعامل است، از سوی دیگر خود این نهاد کلیدی، نهادساز است و بر اساس مصالح نظام اسلامی و نیازمندی‌های آن، به نهادسازی پرداخته و نهادهای سیاسی مثل شورای انقلاب اسلامی، دولت موقت، نهادهای نظامی- امنیتی مثل کمیته‌های انقلاب اسلامی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نهادهای اقتصادی مثل بنیاد مستضعفان، جهاد سازندگی و کمیته امداد امام خمینی، نهادهای قضایی مثل دادگاه انقلاب اسلامی و نهادهای علمی- فرهنگی مثل دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های جدید را تأسیس کرده است.
این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال اصلی است که مبانی نهادسازی در جمهوری اسلامی و تأثیر آن در ایجاد ثبات سیاسی و مهار بحران‌ها چیست؟ در پاسخ به سؤال فوق، فرضیه اصلی به این شرح مطرح شده است که مبتنی بر اندیشه ولایت فقیه و قانون اساسی، جمهوری اسلامی ایران اقدام به نهادسازی‎ در ابعاد مختلف سیاسی، نظامی، امنیتی، اقتصادی، قضایی و علمی کرده و این نهادها موجب مهار بحران‌های داخلی و خارجی نظام جمهوری اسلامی ایران شده است.
روش نهادگرایی، روش منتخب برای تبیین موضوع این مقاله است. رهیافت نهادی به عنوان یکی از ستون‌های اصلی علوم سیاسی، بر قواعد، رویه‌ها و سازمان‌های رسمی حکومت تمرکز می‌یابد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of Institution Building on the stabilization of the Islamic Republic of Iran from the Perspective of Institutional Approach

نویسنده [English]

  • Akbar Ashrafi
Political science faculty, Islamic Azad University, Central Tehran Branch
چکیده [English]

After the victory of the Islamic Revolution, the revolutionary authorities quickly established new institutions to restore order in order to control the chaotic situation caused by the collapse of the Pahlavi regime. Popular support for the goals of the Islamic Revolution also required the creation of institutions that could effectively mobilize social forces in pursuit of those goals.
The most important Institution Building in the Islamic Republic of Iran has been the establishment of the Islamic Jurisprudence and the leadership of the Islamic system. In addition to formally interacting with the three legislatures, this important and innovative institution is Institutional Builder and based on the interests of the Islamic system and its needs, It has taken the initiative, and by establishing political, military - security, economic, judicial, and scientific - cultural institutions to address the country's various problems, while also providing an efficient political system, has also restrained the internal and external crises of the Islamic Republic of Iran.
According to the title of this article, it seems that the Institutional Approach is a good method to study the subject. As one of the main pillars of political science, the institutional approach focuses on the formal rules, procedures, and organizations of government. That is, the institutional approach is the "science of the state", which is at the heart of political science. Fundamentally, the institutionalist approach may be considered both as a content issue for the very essence of institutions and as a method and finally as a theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Republic of Iran
  • Velayat-e Faqih
  • Institution Building
  • Religious Democracy
  • Political Stability
 
-      ابوالحمد، ابوالحمید، (1376)، حقوق اداری ایران، چاپ چهلم، تهران، نشر طوس.
-      امام خمینی، (1378)، صحیفه امام، جلد 5، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
-      امام خمینی، (1378)، صحیفه امام، جلد 6، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
-      امام خمینی (1378)، صحیفه امام، جلد 8، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
-      امام خمینی (1378)، صحیفه امام، جلد 10، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
-      امام خمینی (1378)، صحیفه امام، جلد 11، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
-      امام خمینی (1378)، صحیفه امام، جلد 20، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
-      امام خمینی (1391)، ولایت فقیه (حکومت اسلامی)، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
-      بشیریه، حسین (1378)، جامعه‌شناسی سیاسی، تهران، نشر نی.
-      جمشیدی، محمدحسین (1388)، اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران، پژوهشکده امام خمینی انقلاب اسلامی.
-      خواجه سروی، غلامرضا (1382)، رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   رودس، آر. ای. دبلیو (1378)، «رهیافت نهادی»، در دیوید مارش و جری استوکر، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی­ یوسفی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-      شاکری، رضا (1383)، «تأملی در ظرفیت نظری قانون اساسی جمهوری اسلامی»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، شماره 23، صص 35-65.
-   شفیعی، احمد، ابراهیم برزگر و علی مراد زاده (1395)، «نقش ولایت و رهبری در ثبات سیاسی جمهوری اسلامی ایران: مطالعه موردی رهبری امام خامنه‎ای مدظله‎العالی»، فصلنامه آفاق امنیت، سال 9، شماره 30، صص 5-40.
-      صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1369)، تهران، مجلس شورای اسلامی، جلد سوم.
-      صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364)، تهران، مجلس شورای اسلامی، جلد اول.
-      کاظمی، علی‌اصغر (1379)، هفت ستون سیاست، تهران، دفتر و نشر فرهنگ اسلامی.
-      قاسم‌پور، داوود، «شورای انقلاب اسلامی» (1387)، فرهنگ‌نامه نهادهای انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-      قاسم‌پور، داوود، «کمیته‌های انقلاب اسلامی» (1387)، فرهنگ‌نامه نهادهای انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-      قاضی، محمد، (1371) حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، جلد اول: کلیات و مبانی، چاپ سوم، تهران، دانشگاه تهران.
-      قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
-      قدسی‌زاده، پروین، «جهاد سازندگی» (1387)، فرهنگ‌نامه نهادهای انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-      لاریجانی، محمدجواد، (1373)، حکومت، مشروعیت و کارآمدی، تهران، سروش.
-      مرکز اسناد انقلاب اسلامی (1387)، فرهنگ‌نامه نهادهای انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   مرکز اسناد انقلاب اسلامی (زیر نظر جواد منصوری) (1393)، تاریخ شفاهی تأسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-      مهرپور، حسین (1364)، «اصل چهارم قانون اساسی و قلمرو شمول آن»، مجله کانون وکلا، شماره 147-146.
-   میرترابی، سعید (1396)، «تحلیل شیوه‌ها و ابعاد نهادسازی در روند ساخته‌شدن دولت پس از انقلاب از منظر نهادگرایی تاریخی»، فصلنامه دولت‌پژوهی، سال سوم، شماره 9، صص 1-41.
-      هاشمی، سیدمحمد (1374)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم: حاکمیت و نهادهای سیاسی، قم، مجتمع عالی قم.
 
-      Moore,  mice, Sheelang Stewart, Ann Hudock, (1995), Institiution Building as a Development Assistance Method, Swedish Inernational Development Authority.