این مقاله، حاصل پژوهشی درباره افراطگرایی فرقهای در پاکستان در حد فاصل سالهای 2001 تا 2011 است. پدیده افراطگرایی، به لحاظ تاریخی، بهطور عمیق از تحولهای منطقهای در همسایگی پاکستان، متأثر بودهاست؛ ازاینرو، هدف این مقاله نشاندادن سازوکار تأثیر حضور نیروهای نظامی خارجی در افغانستان در گسترش افراطگرایی فرقهای در پاکستان طی سالهای 2001 تا 2011 است. در این مقاله نشاندادهشده که چگونه ورود نیروهای طالبانِ افغان و القاعده به خاک پاکستان و متعاقب آن، تشکیل طالبان پاکستان و همچنین نحوه مواجهه دولت پاکستان و ایالات متحده با این گروهها و سایر سازمانهای ستیزهگر، هریک به نحوی در تشدید افراطگرایی فرقهای در پاکستان دخیل بودهاند. بهمنظور سنجش کمّی افراطگرایی از دو شاخص «بمبگذاری» و «حمله انتحاری» استفادهشدهاست. استدلال مقاله پیش رو، آن است که حضور نیروهای نظامی خارجی در افغانستان پس از سال 2001 باعث گسترش افراطگرایی فرقهای در پاکستان شدهاست؛ اهمیت این مسئله از آنجا آشکار میشود که رویکردهای فروملی با تأکید بر عوامل اقتصادی، نظیر فقر و توسعهنیافتگی و مؤلفههای مذهبی، مانند نحوه تفسیر آموزه جهاد، در درک دلیل اصلی گسترش افراطگرایی فرقهای در پاکستان به راه خطا میروند. روش بهکاررفته در این پژوهش، تحلیل اسنادی و استفاده از آمار موجود در این زمینه است